Αναγκαίος ο επανασχεδιασμός της πολιτικής στήριξης των γεννήσεων και των οικογενειών

Η διαχρονική αδράνεια της Πολιτείας

Η Πολιτεία – δηλαδή το κράτος, τα αρμόδια υπουργεία και η Βουλή – οφείλει να προχωρήσει σε έναν σοβαρό επανασχεδιασμό της πολιτικής στήριξης της οικογένειας και της γεννητικότητας. Παρά τη συμπλήρωση 13 ετών από την οικονομική κρίση, τα εισοδηματικά κριτήρια που θεσπίστηκαν τότε εξακολουθούν να ισχύουν. Ενώ σχεδόν όλες οι υπόλοιπες κοινωνικές περικοπές έχουν αποκατασταθεί και το κράτος δεν αντιμετωπίζει πλέον σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, τα μέτρα που αφορούν τα παιδιά και τις οικογένειες παραμένουν στάσιμα, εντείνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.

Δημογραφική ανατροπή λόγω στρεβλών κινήτρων

Η ισχύουσα πολιτική ενισχύει σχεδόν αποκλειστικά τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα, αγνοώντας τη μεσαία τάξη – εκείνην που στηρίζει οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά τη χώρα. Αυτό έχει οδηγήσει σε σοβαρές στρεβλώσεις: οικογένειες μεταναστευτικής προέλευσης, που πληρούν ευκολότερα τα εισοδηματικά κριτήρια, παρουσιάζουν αυξημένες γεννήσεις, καθώς εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα κρατικά επιδόματα για την κάλυψη βασικών αναγκών.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι γεννήσεις από πολίτες τρίτων χωρών αυξήθηκαν από 937 το 2013 σε 2.460 το 2023 – αύξηση 162,5%. Αντίθετα, οι γηγενείς οικογένειες της μεσαίας τάξης περιορίζουν τις γεννήσεις, αδυνατώντας ν’ ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος ανατροφής παιδιών χωρίς ουσιαστική κρατική υποστήριξη.

Η αδικία κατά της μεσαίας τάξης

Η μεσαία τάξη αποκλείεται συστηματικά από το επίδομα τέκνου λόγω των σταθερών και χαμηλών εισοδηματικών ορίων – παρότι αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για όλες τις υπόλοιπες παροχές στήριξης προς τις οικογένειες. Η πρόσφατη προσπάθεια διεύρυνσης των δικαιούχων με πέντε ή περισσότερα παιδιά αποκάλυψε το μέγεθος της αδικίας: μόλις 29 οικογένειες της μεσαίας τάξης πληρούσαν τα κριτήρια – όλες γηγενείς.

Το 2024, επίδομα τέκνου καταβλήθηκε σε 539 οικογένειες με πάνω από τέσσερα παιδιά και εισόδημα έως €19.500, καθώς και σε άλλες 555 με εισοδήματα μεταξύ €19.001 και €39.000. Η πλειοψηφία αυτών δεν είναι γηγενείς. Η πολιτική αυτή όχι μόνο δεν ενισχύει την κοινωνική συνοχή, αλλά αλλοιώνει τη δημογραφική ταυτότητα της χώρας.

Η κρατική αντίφαση

Το κράτος φαίνεται παγιδευμένο σε μια αντίφαση: αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες για τη στήριξη των γεννήσεων, χωρίς όμως να ενισχύει εκείνους που μπορούν να προσφέρουν μακροπρόθεσμη σταθερότητα – τους γηγενείς πολίτες της μεσαίας τάξης. Αντί να αντιμετωπίζεται ουσιαστικά το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, η υφιστάμενη πολιτική το αναπαράγει, με κοινωνικά και δημογραφικά ανισόρροπο τρόπο.

Ανάγκη για διαφάνεια και επανεξέταση

Απαιτείται πλήρης διαφάνεια. Το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας οφείλει να δημοσιοποιήσει στοιχεία σχετικά με την εθνικότητα των δικαιούχων και τη σύνθεση των οικογενειών τους. Το ζητούμενο δεν είναι η αμφισβήτηση της στήριξης προς τους μη γηγενείς πολίτες, αλλά η ισότιμη και δίκαιη στήριξη και προς τις γηγενείς οικογένειες.

Πολιτικές ευθύνες και ιστορική αδράνεια

Τρεις Πρόεδροι και πολλοί Υπουργοί Οικονομικών διαχειρίστηκαν την κατάσταση τα τελευταία χρόνια. Κανείς όμως δεν ανέλαβε ουσιαστική ευθύνη για τη σημερινή εικόνα. Το ερώτημα παραμένει: ποιος θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα διορθώσει τη δημογραφική ανισορροπία της χώρας; Ποιος θα υπερασπιστεί τα συμφέροντα των παιδιών, αν όχι πρωτίστως το κράτος;

Ώρα για ριζικές αλλαγές

Η δημόσια διαβούλευση για τη φορολογική μεταρρύθμιση και την αναθεώρηση των εισοδηματικών ορίων για το επίδομα τέκνου προσφέρει μια ιστορική ευκαιρία. Είναι ώρα για δραστικές αλλαγές και τολμηρά βήματα προς μια δίκαιη, ισορροπημένη και βιώσιμη πολιτική στήριξης της οικογένειας.

Οι πολίτες ζητούν το αυτονόητο: η ίδια ευνοϊκή μεταχείριση που απολαμβάνει η κατώτερη εισοδηματική τάξη να εφαρμοστεί και στις γηγενείς οικογένειες της μεσαίας τάξης, ώστε να έχουν – εφόσον το επιθυμούν – τη δυνατότητα δημιουργίας πολύτεκνων οικογενειών. Εκεί, ακριβώς, όπου σήμερα το κράτος αποτυγχάνει να σταθεί αρωγός.

* Μέλος της Παγκύπριας Οργάνωσης Πολυτέκνων