Λαμπρατζιές: Από παράδοση σε παθογένεια;

Το παρόν αφορά στην πρόσφατη συζήτηση και τα περιστατικά που εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια του Πάσχα όσον αφορά τις λαμπρατζιές. Το βασικό ερώτημα που τίθεται, μεταξύ άλλων παρεμφερών, αφορά στο κατά πόσον η συγκεκριμένη παράδοση/πρακτική έχει πλέον καταστεί μια παθογένεια, η οποία αναδεικνύει πολύ περισσότερα ζητήματα που άπτονται της ίδιας της κοινωνίας και της στάσης της Πολιτείας και των θεσμών της.

Πρωτίστως, πρέπει να αναγνωρίσουμε συγκεκριμένα δεδομένα: Πρώτον, σε αρκετές κοινότητες και εκκλησιαστικές ενορίες η πρακτική της λαμπρατζιάς δεν δημιουργεί προβλήματα. Δεύτερον, σε εξίσου αρκετές κοινότητες και εκκλησιαστικές ενορίες η πρακτική της λαμπρατζιάς είναι ανεξέλεγκτη και δημιουργεί προβλήματα. Τρίτον, για αδικήματα που συνδέονται, γενικά, με την εν λόγω πρακτική, υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο. Τέταρτον, η δημόσια ανταλλαγή ευθυνών για το προταθέν νομοθετικό πλαίσιο για τις λαμπρατζιές δεν επιλύει το πρόβλημα. Πέμπτον, υπάρχουν προφανώς ευθύνες σε όλα τα επίπεδα - από την οικογένεια, την παιδεία, τους θεσμούς, όλους και όλες.

Έχοντας αναγνωρίσει τα δεδομένα, οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι η λαμπρατζιά, ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά πασχαλινά έθιμα της Κύπρου, μετατρέπεται χρόνο με τον χρόνο σε πεδίο εκδήλωσης αντικοινωνικών συμπεριφορών, βίας και ανομίας. Διαπιστώνεται, επ’ αφορμή (αλλά όχι μόνο) της πρακτικής της λαμπρατζιάς, έξαρση της νεανικής παραβατικότητας, χρήσης αυτοσχέδιων και έτοιμων εκρηκτικών, καταστροφές περιουσιών, επιθέσεις κατά της Αστυνομίας και ανθρώπινες απώλειες, με το πλέον πρόσφατο τραγικό περιστατικό του θανάτου 22χρονου στον Στρόβολο.

Το έθιμο της λαμπρατζιάς εξελίσσεται σε ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό ανάμεσα σε ομάδες νεαρών με τις εγγενείς αδυναμίες ελέγχου του. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς το φαινόμενο, αλλά η «θεσμοθέτηση» της ανομίας, με την ανοχή ή ακόμα και τον φόβο. Ο νόμος και η επιβολή της τάξης είναι πρωτίστως ευθύνη της συντεταγμένης Πολιτείας. Καμία δικαιολογία δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή, παρόλο που υπάρχουν ζητήματα υποστελέχωσης, επαρκούς εξειδίκευσης, αποσπασματικών (ή και καθόλου) δράσεων. Τέτοιου είδους συμπεριφορές, κοινωνιολογικά οδηγούν σε αυθαιρεσίες, αφήνοντας τις τοπικές κοινωνίες έρμαιο της δράσης παράλογων πρακτικών.

Παράλληλα, υπάρχει ζήτημα πολυνομίας και μη εξειδίκευσης των νόμων, που πολλές φορές υιοθετούνται για αλλότριους, ενδεχομένως, σκοπούς. Χρειάζονται ξεκάθαρες κατευθυντήριες γραμμές, εφαρμόσιμες νομοθεσίες και μεθοδική και αποφασιστική αντιμετώπιση. Την ίδια στιγμή, υπάρχει σαφής έξαρση της νεανικής παραβατικότητας και αυτό αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο, που αντανακλά βαθύτερα κοινωνικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης παιδείας, χαμηλής κοινωνικής συνείδησης, ενός εκπαιδευτικού συστήματος που πρέπει να καλλιεργεί τις αξίες του σεβασμού, της ειρηνικής συνύπαρξης και της υπευθυνότητας και του ρόλου της οικογένειας. Ο τρόπος διαμόρφωσης χαρακτήρων της νέας γενιάς έχει αλλάξει και πρέπει να το αντιληφθούμε. Η κοινωνικοποίηση των νέων γίνεται μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, μέσω των οποίων αρκετές φορές προβάλλονται λανθασμένα πρότυπα, παραβατικές συμπεριφορές, οι οποίες, μένοντας ατιμώρητες, γίνονται ο κανόνας. Η αποστασιοποίηση του θεσμού της οικογένειας και η αδιαφορία, είτε λόγω υπερβολικής απασχόλησης είτε λόγω αδυναμίας να τεθούν όρια, οδηγεί σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, στις οποίες γινόμαστε μάρτυρες σχεδόν καθημερινά.

Η Πολιτεία οφείλει ν’ αναλάβει ενεργό ρόλο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων φαινομένων νεανικής παραβατικότητας. Όχι μόνο με την καταστολή, αλλά κυρίως με την πρόληψη, υποδεικνύοντας ενιαία στρατηγική, συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, ενδυνάμωση του θεσμού της οικογένειας και ενίσχυση των μέσων αντίδρασης σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Η ευθύνη παραμένει συλλογική. Τα πρόσφατα περιστατικά με τις λαμπρατζιές είναι καθρέφτες της κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε. Και όταν στον καθρέφτη βλέπουμε ανομία, ανοχή, έλλειψη ενσυναίσθησης, συλλογικού πνεύματος, αδιαφορία, ανασφάλεια και βία, η κοινωνία και η Πολιτεία έχουν αποτύχει στον ρόλο τους και απαιτείται αλλαγή, αναγεννώντας την κοινωνική μας συνείδηση.

*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας