Οι πραγματικοί στόχοι του Τραμπ και το παιχνίδι πίσω από το παζάρεμα της Κριμαίας

Όσο και αν ήθελε η Ουκρανία να κρατήσει εκτός ειρηνευτικών συνομιλιών την Κριμαία, οι ΗΠΑ έχουν άλλη γνώμη. Η αναμενόμενη άρνηση του Βολοντιμίρ Ζελένσκι, μάλιστα, γι’ ακόμα μια φορά προκάλεσε την οργή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος άρχισε να δείχνει σημάδια «εξάντλησης» από τις θέσεις που εκφράζουν Ρωσία και Ουκρανία. Το ζήτημα είναι όμως ότι η αμερικανική πρόταση όχι μόνο λειτουργεί προς όφελος της Μόσχας, αλλά τον λογαριασμό της μη συμφωνίας καλείται να πληρώσει μόνο το Κίεβο, το οποίο βρίσκεται από την αρχή της θητείας τού Τραμπ στη μέγκενη της μέγιστης πίεσης. Με τον Τραμπ να απειλεί ότι θα αποχωρήσει από τις ειρηνευτικές συνομιλίες, εξετάζονται οι πραγματικοί στόχοι που θέλει να πετύχει ο πλανητάρχης με τη διαδικασία αυτή.

Οι κόκκινες γραμμές σταματούν στην Κριμαία

Εύλογα η απάντηση του Κιέβου στην αμερικανική πρόταση για αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στη χερσόνησο της Κριμαίας ήταν ένα ηχηρό και αδιαμφισβήτητο «όχι».

Μια τέτοια αναγνώριση θα παραβίαζε το Σύνταγμα της χώρας, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. «Αυτό δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί», ξεκαθάρισε, ούτε καν ως αντάλλαγμα για τον τερματισμό του αιματηρού πολέμου που μαίνεται κυρίως μακριά από την Κριμαία, η οποία παραμένει υπό ρωσικό έλεγχο εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Ειδικοί εξηγούν ότι η «κόκκινη γραμμή» που έθεσε ο Ζελένσκι εδράζεται σε μια σκληρή πολιτική πραγματικότητα. Μέσα στην Ουκρανία, οποιαδήποτε επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία θα θεωρείτο ευρέως ως μια επικίνδυνη παραχώρηση σε έναν αδίστακτο αντίπαλο και ως εγκατάλειψη των Ουκρανών, που εξακολουθούν να ζουν στην περιοχή. Θα ισοδυναμούσε επίσης με τη διάλυση των ελπίδων για επανένωση οικογενειών που χωρίστηκαν με την κατοχή του 2014. Σε κάθε περίπτωση, ελάχιστοι Ουκρανοί πολιτικοί θα ψήφιζαν για τη νομιμοποίηση της κατοχής ουκρανικών εδαφών. Κάτι τέτοιο θα ήταν χειρότερο και από πολιτική αυτοκτονία.

Υπενθυμίζεται ότι η κατάληψη της χερσονήσου της Κριμαίας το 2014 ξεκίνησε όταν Ρώσοι στρατιώτες με καλυμμένα τα πρόσωπά τους και χωρίς διακριτικά στις στολές τους κατέλαβαν κυβερνητικά κτήρια και στρατιωτικές Βάσεις. Η επιχείρηση υπήρξε σε μεγάλο βαθμό αναίμακτη, αφού οι Ουκρανοί στρατιώτες είτε αποσύρθηκαν είτε προσχώρησαν στις ρωσικές δυνάμεις. Όμως η εισβολή αυτή άνοιξε τον δρόμο για μια ευρύτερη ρωσική προσπάθεια κατάληψης εδαφών στην ανατολική Ουκρανία, με τη χρήση του στρατού και παραστρατιωτικών δυνάμεων, ξεκινώντας μια σύγκρουση που στοίχισε τη ζωή περίπου 14.000 στρατιωτών και αμάχων και από τις δύο πλευρές, προτού η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας το 2022 οδηγήσει σε γενικευμένο πόλεμο.

Ειδικοί εξηγούν ότι, στις ειρηνευτικές συνομιλίες με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, η Ουκρανία είχε επιδιώξει να παραμείνει το ζήτημα της Κριμαίας εκτός της ατζέντας. Ζητούσε άμεση κατάπαυση του πυρός, «παγώνοντας» τη σύγκρουση κατά μήκος της υφιστάμενης γραμμής του μετώπου, καθώς και εγγυήσεις ασφάλειας σε περίπτωση μελλοντικών επιθέσεων, με τη μορφή είτε ευρωπαϊκής ειρηνευτικής δύναμης είτε ένταξης στο ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ απέρριψε αυτή την προσέγγιση. Η δική της πρόταση περιελάμβανε την αποδοχή της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία και την απαγόρευση της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα, οι εχθροπραξίες θα σταματούσαν κατά μήκος της τρέχουσας γραμμής του μετώπου. Αναλυτές σημειώνουν ότι το κρίσιμο σημείο για τις ειρηνευτικές συνομιλίες δεν είναι η γραμμή του μετώπου αλλά η Κριμαία. Οι Ουκρανοί επισημαίνουν ότι οποιαδήποτε αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας θα παραβίαζε τις βασικές αρχές της μεταπολεμικής Ευρώπης, που αντιτίθεται στην αλλαγή συνόρων διά της βίας.

Γιατί η πρόταση ευνοεί τη Ρωσία

Σε κάθε περίπτωση, δεν ήταν σαφές αν οι δηλώσεις του Τραμπ κατά του Ζελένκσι αποτελούσαν μέρος μιας στρατηγικής πίεσης με σκοπό να εξαναγκάσει το Κίεβο να προχωρήσει σε εδαφικές παραχωρήσεις ή αν στόχευαν στο να δημιουργήσουν πρόσχημα για την εγκατάλειψη της αμερικανικής στήριξης προς την Ουκρανία.

Σύμφωνα όμως με ειδικούς, οι ΗΠΑ φαίνεται να καταλήγουν σε μια συμφωνία που ευνοεί τον επιτιθέμενο στον πόλεμο, μια συμφωνία που αναγκάζει την Ουκρανία να αποδεχτεί τη βίαιη αναδιαμόρφωση των συνόρων της και να εγκαταλείψει το όνειρο ένταξης στο ΝΑΤΟ.

Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, οι οποίοι τις τελευταίες εβδομάδες έχουν υποσχεθεί αυξημένη στρατιωτική και οικονομική στήριξη στον Πρόεδρο Ζελένσκι, κατηγορούν τον Ντόναλντ Τραμπ ότι ουσιαστικά αλλάζει πλευρά στον πόλεμο. Εκτιμούν ότι ο πραγματικός στόχος του πλανητάρχη είναι να παραγκωνίσει την Ουκρανία και να εξομαλύνει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Ήδη, ο Τραμπ και κορυφαίοι συνεργάτες του έχουν αρχίσει να συζητούν την πιθανότητα άρσης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, καθώς και διμερείς συμφωνίες με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις του Τραμπ, οι κατηγορίες που εξαπέλυσε κατά του Ζελένκσι υποδηλώνουν την αθέτηση της αμερικανικής υπόσχεσης προς το Κίεβο για συνομιλίες που αποκλείουν την Ουκρανία από το να καθορίσει η ίδια το μέλλον της. Αν και η Ουάσιγκτον δεν έδωσε στη δημοσιότητα το πλήρες κείμενο της πρότασης, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που την έχουν δει αναφέρουν ότι προβλέπει την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους από τις ΗΠΑ.

Από την άλλη, σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, ο Τραμπ υποστήριξε ότι δεν ζητά από τον Ζελένσκι να αναγνωρίσει την Κριμαία ως ρωσική, παρότι η πρόταση των ΗΠΑ κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση. «Κανείς δεν ζητά από τον Ζελένσκι να αναγνωρίσει την Κριμαία ως ρωσική επικράτεια, αλλά, αν τη θέλει πίσω, γιατί δεν πολέμησαν γι’ αυτήν πριν από έντεκα χρόνια, όταν παραδόθηκε χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός;», έγραψε χαρακτηριστικά ο Τραμπ.

Τι θέλει τελικά ο Τραμπ;

Τελεσίγραφο πρωτίστως προς την Ουκρανία και δευτερευόντως προς τη Ρωσία για να φτάσουν σε συμφωνία έδωσε ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει αρχίσει ήδη να χάνει την υπομονή του. Στη συνέχεια ο Ντόναλντ Τραμπ επανέλαβε την ίδια σκληρή γραμμή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γράφοντας ότι ο Ζελένσκι «μπορεί να έχει ειρήνη ή να πολεμήσει για άλλα τρία χρόνια πριν χάσει όλη τη χώρα».

Ειδικοί σημειώνουν ότι αυτό το μοτίβο έχει γίνει πια γνώριμο στις ειρηνευτικές προσπάθειες υπό την αμερικανική αιγίδα, όπου η Ουάσιγκτον παρουσιάζει τις απαιτήσεις της ως ίσες προς Ρωσία και Ουκρανία, όμως μόνο το Κίεβο καλείται να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις.

Και όταν η Ουκρανία αρνείται, ο Λευκός Οίκος αντιδρά επιθετικά. Μετά την ανάληψη της προεδρίας ο Τραμπ απαίτησε από την Ουκρανία να παραχωρήσει τα μεταλλευτικά της αποθέματα στις ΗΠΑ με αντάλλαγμα τη συνέχιση της αμερικανικής υποστήριξης. Όταν ο Ζελένσκι αντέδρασε σε αυτήν την απαίτηση μέσα στο Οβάλ Γραφείο, οι ΗΠΑ διέκοψαν τη βοήθεια προς την Ουκρανία.

Σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης, η Ουκρανία δέχτηκε εκεχειρία υπό τον όρο ότι θα κάνει το ίδιο και η Ρωσία. Η Ρωσία αρνήθηκε. Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ όχι μόνο δεν τιμώρησε τη Μόσχα αλλά την επιβράβευσε, εξαιρώντας την από τους δασμούς. Πρόκειται για μια εξαιρετικά ασυνήθιστη συνθήκη, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ υποτίθεται πως είναι σύμμαχος της Ουκρανίας απέναντι στη Ρωσία. Οι φίλοι, ωστόσο, δεν απαιτούν περισσότερα από τους φίλους τους απ’ ό,τι από τους εχθρούς τους.

Πολιτικοί αναλυτές εξηγούν ότι ο Τραμπ έχει δύο βασικούς στόχους όσον αφορά την Ουκρανία. Ο πρώτος είναι να «ομαλοποιήσει τις σχέσεις με τη Ρωσία». Αν αυτό σημαίνει να ξαναγράψει την ιστορία της εισβολής της Μόσχας, να τερματίσει τις έρευνες για ρωσικά εγκλήματα πολέμου ή να αρνηθεί να δώσει εγγυήσεις ασφαλείας που θα απέτρεπαν τον Πούτιν από το να ολοκληρώσει την εισβολή, τότε ο Τραμπ είναι διατεθειμένος να συνάψει αυτήν τη συμφωνία.

Ο δεύτερος στόχος είναι να εξαναγκάσει τα ευρωπαϊκά κράτη να αναλάβουν τα βάρη της ασφάλειας στη Γηραιά Ήπειρο, αντί να το πράττει τη χώρα του. Ο Τραμπ κατηγορεί τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ ότι ξοδεύουν ελάχιστα για την άμυνά τους και επωφελούνται από τις αμερικανικές εγγυήσεις. Με το να υπαινίσσεται ότι δεν θα στηρίξει για πολύ ακόμη την Ουκρανία ή το ΝΑΤΟ, στέλνει το μήνυμα στην Ευρώπη ότι οφείλει να αναλάβει δράση μόνη της απέναντι στη Ρωσία.

Σε αυτούς τους στόχους, ο Τραμπ μπορεί να ισχυριστεί πως έχει σημειώσει κάποιες επιτυχίες. Η Ουάσιγκτον και η Μόσχα έχουν αρχίσει να συζητούν για την αποκατάσταση της στελέχωσης των πρεσβειών. Ρωσία και Ουκρανία έχουν δείξει, για πρώτη φορά, διάθεση για άμεσες συνομιλίες ειρήνης. Την ίδια στιγμή, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν δεσμευτεί να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες και την παραγωγή όπλων - και για την Ουκρανία.

Ωστόσο, οι ειδικοί σημειώνουν ότι αυτές οι επιτυχίες είναι περιορισμένες. Ο πόλεμος συνεχίζεται και, κατά τη διάρκεια του Πάσχα, οι μάχες δεν σταμάτησαν παρά τη συμφωνημένη εκεχειρία. Οι αμερικανορωσικές σχέσεις παραμένουν τεταμένες και ακόμη και οι αμερικανικές επιχειρήσεις που παλαιότερα είχαν οφέλη από τη ρωσική αγορά διστάζουν να επιστρέψουν.