Μεγαλύτερης έκτασης «αποπαγκοσμιοποίηση»

Οι δασμοί που ανακοινώθηκαν από τον Τραμπ έχουν μεγαλύτερη έκταση και ένταση απ’ ό,τι αναμενόταν, προκαλώντας αντιδράσεις από παράγοντες και ηγέτες άλλων χωρών. Οι χρηματαγορές αντέδρασαν αρνητικά σημειώνοντας πτώση, εφόσον οι επενδυτές εκτιμούν ότι η επιβολή δασμών θα επηρεάσει σημαντικά το παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομική δραστηριότητα. Οι δασμοί αποτελούν τροχοπέδη στο διεθνές εμπόριο και οδηγούν στην «αποπαγκοσμιοποίηση».

Ο πλήρης αντίκτυπος των ανακοινώσεων Τραμπ είναι δύσκολο να εκτιμηθεί αυτήν τη στιγμή εφόσον θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε τις αντιδράσεις των άλλων χωρών. Πολλοί ηγέτες έχουν αναφερθεί στην ανάγκη διαλόγου, οπότε ενδεχομένως να υπάρχουν διαφοροποιήσεις.

Ο κος Τραμπ με την επιβολή των δασμών έχει ως στόχο να αναγκάσεις τις εταιρείες που πωλούν προϊόντα στην Αμερική να μεταφέρουν τις παραγωγικές τους μονάδες στη χώρα και όχι σε χαμηλότερου κόστους δικαιοδοσίες. Επιπλέον θέλει να ενισχύσει τις αμερικανικές εταιρείες, την παραγωγή και την απασχόληση, προσφέροντας μάλιστα και φορολογικές ελαφρύνσεις.

Όμως, ειδικά για προϊόντα βαριάς βιομηχανίας, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική διασύνδεση της παραγωγής, είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθούν οι εισαγωγές με εγχώρια προϊόντα στις ΗΠΑ, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Οπότε ως άμεση εξέλιξη, αναμένεται να είναι η αύξηση των τιμών και οι πληθωριστικές πιέσεις στην Αμερική. Την ίδια στιγμή ενδεχομένως να δούμε μερικώς και σενάρια του 1930, όταν οι αντι-δασμοί οδήγησαν σε περιορισμό των αμερικανικών εξαγωγών και της ανάπτυξης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ έχουν αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο με την ΕΕ σε θέματα αγαθών, αλλά θετικό σε θέματα υπηρεσιών.

Σε αυτό το σενάριο η FED θα πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα στις πληθωριστικές πιέσεις και τον περιορισμό της ανάπτυξης, επηρεάζοντας τη νομισματική της πολιτική. Πάντως ο Αμερικανός Πρόεδρος είναι θιασώτης της μείωσης των επιτοκίων, ώστε να περιοριστεί και το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους της χώρας, μεγάλο μέρος του οποίου διακρατείται από κινέζικα συμφέροντα.

Η Ευρώπη και κυρίως ο πυρήνας της, Γερμανία και Γαλλία, αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα με τις αυξήσεις του κόστους παραγωγής, τον περιορισμό των εξαγωγών και τον μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης. Οι δασμοί σίγουρα θα οδηγήσουν σε περαιτέρω μείωση των εξαγωγών και της οικονομικής ανάπτυξης.

Αναμένεται ενδεχομένως να υπάρξουν συζητήσεις με τις ΗΠΑ πριν από τη λήψη αποφάσεων από την ΕΕ για αντιδασμούς, με την αύξηση της εισαγωγής σε πετρέλαιο και αμυντικό εξοπλισμό να βρίσκονται στα κύρια θέματα.

Κυπριακή οικονομία

Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κυπριακή οικονομία είναι στενά συνδεδεμένη με τις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές και επηρεάζεται από τις αποφάσεις που λαμβάνονται από την ΕΕ. Αν οι βασικές οικονομίες της ΕΕ δεχθούν πλήγμα λόγω μειωμένων εξαγωγών, η οικονομική αστάθεια μπορεί να επηρεάσει συνολικά την ευρωπαϊκή αγορά, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.

Η διατάραξη των παγκόσμιων εμπορικών ροών λόγω των δασμών μπορεί να επηρεάσει τις θαλάσσιες μεταφορές και τη ζήτηση για ναυτιλιακές υπηρεσίες. Ενδεχομένως με την επιβολή των δασμών να είναι ασύμφορη η εισαγωγή κάποιων προϊόντων, ενώ, από την άλλη, να δούμε μιαν αναδιάταξη του διεθνούς εμπορίου, με νέες διακρατικές συμφωνίες και συνεργασίες, όπως είδαμε με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τη Ρωσία να κινείται οικονομικά προς την ανατολή.

Τέλος, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο συγκριτικός πίνακας στον οποίο βασίστηκαν οι αποφάσεις για δασμούς αφορά και «όλα τα εμπορικά εμπόδια» στα οποία το οικονομικό επιτελείο προχώρησε σε στάθμιση, ενώ ενσωματώθηκε στον υπολογισμό και η αναλογία εισαγωγών – εξαγωγών με κάθε χώρα.

Αναβολή επενδύσεων

Η οικονομική αστάθεια και μεταβλητότητα θα οδηγήσει σε αναβολή των επενδύσεων, κάτι που θα επηρεάσει και τη χώρα μας ως εξωγενή οικονομία. Την ίδια στιγμή οι αρνητικές εξελίξεις όσον αφορά την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας θα περιορίσουν το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, οι οποίοι πιθανόν να περιορίσουν τα ταξίδια και άλλες συνήθειες.

Μπορεί οι εξαγωγές της Κύπρου να είναι περιορισμένες όσον αφορά τις ΗΠΑ, όμως απαιτείται εγρήγορση, ώστε να αξιολογείται το εξωτερικό περιβάλλον και να διασφαλιστεί η εισαγωγή νέων προϊόντων, με τη χώρα μας να είναι μέρος νέων συμφωνιών.

Το δεδομένο είναι ότι ο χάρτης του παγκόσμιου εμπορίου αλλάζει για μια ακόμη φορά. Ένα σύστημα, στην υιοθέτηση του οποίου, σημαντικό ρόλο είχαν και οι ΗΠΑ, που ουσιαστικά δημιουργούσαν δίκτυο για την εξαγωγή των προϊόντων τους και του πετρελαίου. Μέσα από αυτό το δίκτυο εδραιώθηκε το δολάριο ως το κύριο νόμισμα των διεθνών εμπορικών συναλλαγών.

Οι οραματιστές των ενιαίων παγκόσμιων αγορών, της ελεύθερης διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων και γενικότερα της παγκοσμιοποίησης θα πρέπει να διακατέχονται από προβληματισμό. Τα τελευταία χρόνια η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να διαχωρίζεται σε ομάδες/μπλοκς και οι οικονομίες «εθνικοποιούνται».

Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ο κόσμος «χωρίστηκε» πολιτικά και οικονομικά. Η Ρωσία, πιο προετοιμασμένη μετά την περίοδο επιβολής κυρώσεων λόγω Κριμαίας, προχώρησε σε εμπορικές συμφωνίες με Κίνα, Ινδία, Ιράν και γενικότερα το τόξο των χωρών που συνθέτουν τους BRICS.

Η Κίνα θέλει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο, μέσα από επενδύσεις σε υποδομές, ενίσχυση των εξαγωγών της και των αποθεμάτων του εθνικού της νομίσματος. Διαφαίνεται ότι σημαντικές είναι οι επενδύσεις που έγιναν σε παγκόσμιο επίπεδο, ειδικότερα στην Αφρική και την Ασία.

Οι αγορές ανησυχούν για το ενδεχόμενο μιας παρατεταμένης περιόδου μεταβλητότητας, προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα και περιορισμού των επενδύσεων και της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Επιπλέον ζητήματα φαίνεται να δημιουργούνται στην πορεία της αμερικανικής οικονομίας, της ισοτιμίας του δολαρίου, του δημόσιου χρέους και των αποφάσεων της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής (FED).

Επιπρόσθετα είναι και το γεωστρατηγικό «παιχνίδι» για τον έλεγχο των πηγών ενέργειας και των διαθέσιμων αποθεμάτων σε πετρέλαιο, κυρίως όσον αφορά την Ουκρανία αλλά και περιοχές στην Αφρική. Πέρα από την επιβολή δασμών που θα επηρεάσει τον όγκο των πωλήσεων και του εμπορίου, ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η διαχείριση του κόστους παραγωγής και η διασφάλιση των πρώτων υλών.