Το μετέωρο βήμα του Κινεζικού Δράκου στην Ανατολική Μεσόγειο

Η Ανατολική Μεσόγειος αναδεικνύεται χρόνο με τον χρόνο σε μια περιοχή μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας για τις μεγάλες δυνάμεις. Η περιοχή μπήκε και στο «στόχαστρο» της Κίνας, η οποία ενισχύει την παρουσία της κυρίως μέσω οικονομικών επενδύσεων. Όλες οι χώρες της περιοχής παρουσιάζουν μάλιστα εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα, γεγονός που αντανακλά μια παγκόσμια τάση ως προέκταση της πρωτοβουλίας One Belt and Road. Το Πεκίνο αυξάνει αργά και σταθερά την οικονομική της επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά διατηρεί περιορισμένο πολιτικό και στρατιωτικό ρόλο, ακολουθώντας μια στρατηγική χαμηλού ρίσκου με έμφαση στα οικονομικά οφέλη και την αποφυγή εμπλοκής σε περιφερειακές κρίσεις, όπως η Συρία και το Παλαιστινιακό.

Στην Αίγυπτο, η Κίνα επενδύει εντατικά με τις επενδύσεις να ξεπερνούν τα 7 δισ. δολάρια και να περιλαμβάνουν έργα σε ενέργεια, υποδομές και αυτοκινητοβιομηχανία. Πολιτικά, η Αίγυπτος αποτελεί τον πιο φιλικό εταίρο της Κίνας στην περιοχή, με διευρυμένη στρατιωτική συνεργασία και κοινές ασκήσεις.

Στον Λίβανο, η κινεζική επιρροή είναι περιορισμένη λόγω του κινδύνου που συνδέεται με την αποδοχή κινεζικών δανείων. Η Ελλάδα και η Κύπρος διατηρούν μεν σχέσεις, αλλά η προσέγγισή τους είναι περιορισμένη, κυρίως για λόγους γεωπολιτικής ισορροπίας. Στην Κύπρο, η κινεζική δραστηριότητα περιορίζεται στον τουριστικό και ξενοδοχειακό τομέα και η Λευκωσία φροντίζει να κρατά ζεστές τις σχέσεις, καθώς το Πεκίνο κατέχει μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην Ελλάδα, η COSCO διαχειρίζεται το λιμάνι του Πειραιά και διαθέτει μερίδιο στον ΑΔΜΗΕ, αλλά η χώρα εμφανίζεται όλο και πιο επιφυλακτική απέναντι στο Πεκίνο, κυρίως λόγω αμερικανικών πιέσεων.

Στο Ισραήλ, ενώ υπήρξε στενή συνεργασία στους τομείς της τεχνολογίας και του εμπορίου, η στάση της Κίνας μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 έχει προκαλέσει δυσπιστία. Η απροθυμία του Πεκίνου να καταδικάσει την επίθεση ερμηνεύεται ως σιωπηρή υποστήριξη και ενισχύει τις ανησυχίες για την ασφάλεια, ειδικά όσον αφορά τη χρήση κινεζικής τεχνολογίας από στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις.

«Eastern Mediterranean Gateway Act

Ως αντίβαρο στην αυξανόμενη κινεζική επιρροή μέσω της πρωτοβουλίας Belt and Road στην Ανατολική Μεσόγειο, μια διακομματική ομάδα Αμερικανών βουλευτών παρουσίασαν πριν από λίγες μέρες το νομοσχέδιο «Eastern Mediterranean Gateway Act». Στόχος του είναι η αναβάθμιση του ρόλου της Ανατολικής Μεσογείου στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και η ενίσχυση της συνεργασίας με χώρες της περιοχής, όπως το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος.

Το νομοσχέδιο, το οποίο κατέθεσαν οι βουλευτές Μπραντ Σνάιντερ (Δημοκρατικός) και Γκας Μπιλιράκης (Ρεπουμπλικανός), με τη στήριξη των Νικόλ Μαλλιωτάκη, Ντίνα Τίτους και Κρις Πάπας, ευθυγραμμίζεται με τον Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), που εγκαινιάστηκε το 2023 ως εναλλακτική πρόταση απέναντι στην Κίνα. Παρότι η Κύπρος δεν είναι επίσημο μέλος του IMEC, αναγνωρίζεται ως στρατηγικός εταίρος.

Η νομοθεσία προβλέπει ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, της οικονομικής διασύνδεσης και της αμυντικής συνεργασίας. Περιλαμβάνει θεσμοθετημένο διάλογο με χώρες όπως η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, στήριξη για διασυνοριακά έργα υποδομής και ενέργειας, και προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας μέσω δομών όπως το κυπριακό κέντρο CYCLOPS.

Σε γενικό πλαίσιο, η πρωτοβουλία αποτελεί συνέχεια προηγούμενων προσπαθειών ενίσχυσης των σχέσεων ΗΠΑ–Κύπρου, όπως η άρση του εμπάργκο όπλων και η χρηματοδότηση του CYCLOPS. Αν εγκριθεί, θα εδραιώσει τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου στη στρατηγική των ΗΠΑ, που θα λειτουργήσει ως ανάχωμα στις εμπορικές επιδιώξεις της Κίνας.

Η σημασία του Μεσαίου Διαδρόμου

Η Κίνα αναζητά πλέον και εναλλακτικές εμπορικές οδούς προς την Ευρώπη, λόγω της κρίσης στην Ουκρανία και στην Ερυθρά Θάλασσα. Για τον λόγο αυτό έχει στραφεί ξανά στον «Μεσαίο Διάδρομο» μέσω Κεντρικής Ασίας και Καυκάσου, ενώ κατασκευάζει και νέο λιμάνι στη Γεωργία. Κατά την 9η Διεθνή Έκθεση του Δρόμου του Μεταξιού στην Ξιάν της Κίνας, ο Τούρκος Υπουργός Μεταφορών, Αμπντουλκαντίρ Ουραλόλου, δήλωσε ότι η Τουρκία στηρίζει την Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος» (BRI) της Κίνας στη βάση του «αμοιβαίου οφέλους». Τόνισε τη στρατηγική σημασία του Μεσαίου Διαδρόμου, που συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας, ως εναλλακτικής και αξιόπιστης διαδρομής μεταφορών.

Στις 12 Μαΐου, ανώτατα στελέχη των σιδηροδρόμων από το Ιράν, το Καζακστάν, την Κίνα, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και την Τουρκία συναντήθηκαν στην Τεχεράνη για να προωθήσουν τη συνεργασία στην ανάπτυξη του διαμετακομιστικού σιδηροδρομικού διαδρόμου Κίνα–Καζακστάν–Ουζμπεκιστάν–Τουρκμενιστάν–Ιράν–Τουρκία–Ευρώπη.

Όσον αφορά τον προτεινόμενο οικονομικό διάδρομο Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), η Κίνα τηρεί επιφυλακτική στάση, αποφεύγοντας να αντιπαρατεθεί ανοιχτά, αφήνοντας χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τουρκία να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους.

Κινεζικές επενδύσεις στην Τουρκία

Στην Τουρκία, οι κινεζικές επενδύσεις φτάνουν τα 9 δισ. δολάρια και καλύπτουν λιμάνια, σιδηροδρόμους, δρόμους, τηλεπικοινωνίες και ψηφιακές πλατφόρμες. Η τελωνειακή ένωση Τουρκίας–ΕΕ αποτελεί σημαντικό κίνητρο για τις κινεζικές επιχειρήσεις που στοχεύουν την ευρωπαϊκή αγορά. Η συνεργασία περιλαμβάνει και χρηματοπιστωτικές συμφωνίες, όπως ανταλλαγή νομισμάτων μεταξύ των κεντρικών τραπεζών.

Η Τουρκία έχει επενδύσει σε σιδηροδρόμους και κέντρα logistics, εναρμονίζοντας τις υποδομές της με τους στόχους της BRI, με στόχο την αύξηση του εμπορίου και την οικονομική συνεργασία με την Κίνα. Παρά τη συνεργασία, το εμπορικό έλλειμμα της Τουρκίας με την Κίνα παραμένει μεγάλο. Το 2023, οι τουρκικές εξαγωγές ανήλθαν σε μόλις 3,3 δισ. δολάρια, ενώ οι εισαγωγές ξεπέρασαν τα 45 δισ., καθιστώντας την Κίνα τον μεγαλύτερο προμηθευτή της Τουρκίας.

Ο κίνδυνος πολιτικής πόλωσης

Η πολιτική αναταραχή που προκλήθηκε πρόσφατα στην Τουρκία, μετά και τη σύλληψη του Ιμάμογλου, δεν περνάει πάντως απαρατήρητη από το Πεκίνο.

Η κινεζική ανάλυση ερμηνεύει τα γεγονότα ως ένδειξη πολιτικής πόλωσης και βαθιάς κοινωνικής δυσαρέσκειας λόγω της οικονομικής κρίσης και της αυταρχικής διακυβέρνησης Ερντογάν. Παρά τις ανησυχίες, προς το παρόν, οι Κινέζοι αναλυτές παρακολουθούν προσεκτικά τις εξελίξεις, χωρίς να θεωρούν ότι οι ταραχές θα μεταβάλουν ριζικά τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, αν και παραμένουν ανοιχτοί στο ενδεχόμενο επαναξιολόγησης της τουρκικής πολιτικής από το Πεκίνο.

Δίκτυο κινεζικής κατασκοπίας στην Τουρκία

Η Τουρκία αποκάλυψε πριν από λίγες ημέρες ένα εκτεταμένο δίκτυο κινεζικής κατασκοπίας, που λειτουργούσε στη χώρα για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Οι τουρκικές Αρχές συνέλαβαν επτά Κινέζους πολίτες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν συσκευές τύπου IMSI-catcher -ψεύτικες κεραίες κινητής τηλεφωνίας- για να παρακολουθούν Ουιγούρους και Τούρκους αξιωματούχους κυρίως σε Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη.

Οι κατάσκοποι συγκέντρωναν προσωπικά δεδομένα, συνομιλίες και γεωγραφικές θέσεις, τα οποία έστελναν στην Κίνα. Ο επικεφαλής του δικτύου είχε εγκατασταθεί στην Τουρκία από το 2020, ιδρύοντας εικονικές εταιρείες για κάλυψη. Η επιχείρηση χρηματοδοτείτο μέσω επιθέσεων σε τραπεζικούς λογαριασμούς Τούρκων πολιτών.

Το δίκτυο θεωρείται από τις τουρκικές Αρχές ως μία από τις πιο σύνθετες επιχειρήσεις κατασκοπίας που έχουν αποκαλυφθεί στη χώρα. Στόχος ήταν κυρίως η ουιγουρική διασπορά στην Τουρκία, την οποία το Πεκίνο θεωρεί επικίνδυνη, ενώ υπήρχαν και παρακολουθήσεις Τούρκων αξιωματούχων με στόχο τον εντοπισμό των επαφών τους με Ουιγούρους.