Ινδία-Πακιστάν με το χέρι στη σκανδάλη

Η Ινδία και το Πακιστάν βρίσκονται σε τροχιά στρατιωτικής σύγκρουσης μετά την πιο φονική τρομοκρατική επίθεση στην Ινδία τα τελευταία χρόνια, με 26 νεκρούς στο Κασμίρ. Η ευθύνη αποδόθηκε στην οργάνωση Resistance Front, που συνδέεται με την πακιστανική Lashkar-e-Taiba (LeT). Η Ινδία κατηγορεί το Πακιστάν για υποστήριξη της τρομοκρατίας, κάτι που το Ισλαμαμπάντ αρνείται.

Η προκαταρκτική έκθεση της Εθνικής Υπηρεσίας Ερευνών της Ινδίας (NIA) δείχνει επιχειρησιακή σύνδεση μεταξύ της Πακιστανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ISI και της τρομοκρατικής οργάνωσης LeT, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το NDTV. Σύμφωνα με την έκθεση, οι δύο βασικοί δράστες, Πακιστανοί υπήκοοι, διατηρούσαν συνεχή επικοινωνία με χειριστές από το Πακιστάν, λαμβάνοντας οδηγίες για την υλοποίηση της επίθεσης. Εισήλθαν στην Ινδία εβδομάδες νωρίτερα, με τη βοήθεια τοπικού δικτύου υποστήριξης που παρείχε καταφύγιο, πληροφορίες και καθοδήγηση.

Το Πακιστάν όρισε για πρώτη φορά τον αρχηγό της υπηρεσίας πληροφοριών ISI, Αντιστράτηγο Muhammad Asim Malik, ταυτόχρονα ως Εθνικό Σύμβουλο Ασφαλείας. Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί την πλήρη υπαγωγή της εθνικής ασφάλειας, της διπλωματίας και των σχέσεων με την Ινδία στον έλεγχο του στρατού, παρακάμπτοντας την πολιτική ηγεσία. Αναλυτές εκτιμούν ότι πρόκειται για «μαλακό πραξικόπημα», που ενισχύει τον διαχρονικό ρόλο του στρατού στην πακιστανική διακυβέρνηση, περιορίζοντας τη δημοκρατική λογοδοσία και τη δύναμη της κυβέρνησης.

Στρατιωτικά γυμνάσια και κλείσιμο σχολείων

Η κατάσταση κλιμακώνεται με αμοιβαία στρατιωτικά γυμνάσια, διακοπή της συμφωνίας για το νερό και απειλές για επίθεση. Η πιθανότητα σύρραξης εντείνεται, με τον κίνδυνο χρήσης πυρηνικών να είναι πάντα παρών, καθώς και οι δύο χώρες διαθέτουν πυρηνικό οπλοστάσιο. Η διεθνής διαμεσολάβηση φαίνεται περιορισμένη, αφήνοντας το ενδεχόμενο αποκλιμάκωσης αβέβαιο.

Οι Αρχές στο πακιστανικά διοικούμενο Κασμίρ έκλεισαν περισσότερες από 1.000 θρησκευτικές σχολές, φοβούμενες πιθανή στρατιωτική απάντηση της Ινδίας.

Στην πόλη Μουζαφαραμπάντ, την κύρια πόλη του πακιστανικού Κασμίρ, οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης εκπαιδεύουν μαθητές για το πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση ινδικής επίθεσης. Περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι ζουν κοντά στη Γραμμή Ελέγχου (LoC), όπου ετοιμάζουν υπόγεια καταφύγια από λάσπη ή ενισχυμένα με σκυρόδεμα, αν έχουν τη δυνατότητα.

Ο Υπουργός Πληροφοριών του Πακιστάν, Αταουλά Ταράρ, δήλωσε στην τηλεόραση ότι ενδέχεται να σημειωθεί επίθεση από την Ινδία μέσα στις επόμενες 24 έως 36 ώρες.

Την Τετάρτη, ο Ινδός Πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι συγκάλεσε για δεύτερη φορά Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας μετά την επίθεση στην Πεχάλγκαμ, ενώ συνεχίζονται οι ανταλλαγές πυρών κατά μήκος της LoC.

Παραμένει ασαφές ποια μορφή θα μπορούσε να πάρει μια ενδεχόμενη απάντηση της Ινδίας, όμως στο παρελθόν έχει καταφύγει σε ποικίλες στρατιωτικές επιλογές: μυστικές επιχειρήσεις, στοχευμένες αεροπορικές επιθέσεις, διεισδύσεις σε πακιστανικό έδαφος, αποστολές του ναυτικού και ακόμα και ευρείας κλίμακας πολεμικές συγκρούσεις.

Η επιθυμία της Ινδίας να αποσυρθεί από την IWT έχει ιστορικό βάθος, καθώς ήδη από το 2016, μετά την επίθεση στην Ούρι, ο Πρωθυπουργός Μόντι είχε δηλώσει πως «αίμα και νερό δεν μπορούν να ρέουν μαζί»

Η σημασία του Ινδού Ποταμού

Παρά την αβεβαιότητα για το αν θα ξεσπάσει στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, η Ινδία φαίνεται πως έχει ήδη πετύχει έναν βασικό στρατηγικό της στόχο: την αποχώρηση από τη Συνθήκη για τα Ύδατα του Ινδού (Indus Waters Treaty - IWT), αποδίδοντας την απόφασή της σε «θεμελιώδη μεταβολή συνθηκών» - όπως προβλέπει το Άρθρο 62 της Συνθήκης της Βιέννης.

Η επιθυμία της Ινδίας να αποσυρθεί από την IWT έχει ιστορικό βάθος, καθώς ήδη από το 2016, μετά την επίθεση στην Ούρι, ο Πρωθυπουργός Μόντι είχε δηλώσει πως «αίμα και νερό δεν μπορούν να ρέουν μαζί». Το 2019, η Ινδία προσάρτησε μονομερώς την ινδικά κατεχόμενη περιοχή του Τζαμού και Κασμίρ, προετοιμάζοντας θεσμικά και νομικά το έδαφος για πλήρη έλεγχο της περιοχής, αλλά και των υδάτων της.

Ακολούθησαν μαζικές επενδύσεις σε έργα υποδομής, ενώ επιταχύνθηκε η κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων, όπως το έργο Ratle στον ποταμό Τσέναμπ. Το Πακιστάν αντέδρασε, αλλά δεν κατάφερε να σταματήσει τις εξελίξεις, ούτε ν’ ανατρέψει την απορρόφηση της περιοχής από την Ινδία.

Η μονομερής αποχώρηση της Ινδίας από τη συνθήκη συνιστά σοβαρό πλήγμα για το Πακιστάν, το οποίο εξαρτάται από τα ύδατα των δυτικών ποταμών του συστήματος του Ινδού για τη γεωργία και την οικονομία του.

Άξονας Τουρκία-Πακιστάν-Κίνα-Αζερμπαϊτζάν

Μετά την τρομοκρατική επίθεση στην Πεχάλγκαμ παρατηρείται προσέγγιση Πακιστάν και Τουρκίας, με αναλυτές να κάνουν λόγο για έναν νέο άξονα Τουρκίας-Πακιστάν-Κίνας-Αζερμπαϊτζάν, που φαίνεται να διαμορφώνεται υπό το πρόσχημα της ισλαμικής ενότητας και σε αντιπαράθεση με την Ινδία. Η Τουρκία φέρεται να έστειλε στρατιωτικά αεροσκάφη με οπλισμό στο Πακιστάν, παρά τους ισχυρισμούς περί απλής ανεφοδιαστικής στάσης.

Η Τουρκία και το Πακιστάν έχουν ήδη αναπτύξει στρατηγική συνεργασία σε αεροπορία, ναυτικό και κυβερνοάμυνα, περιλαμβανομένης της κοινής ανάπτυξης UAV και του εκσυγχρονισμού μαχητικών F-16. Επιπλέον, συνεργάζονται στο πρόγραμμα του τουρκικού μαχητικού KAAN.

«Η ασφάλεια της Άγκυρας ξεκινά από Ισλαμπαμπάντ»

Μήνυμα ισχυρής γεωπολιτικής και στρατηγικής συμμαχίας εξέπεμψε ο Τούρκος βουλευτής, Ali Şahin, υπογραμμίζοντας τους ιστορικά στενούς δεσμούς ανάμεσα στην Τουρκία και το Πακιστάν. Σε πρόσφατη δήλωσή του, χαρακτήρισε το Ισλαμαμπάντ ως «προκεχωρημένο φυλάκιο» της Τουρκίας και δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η ασφάλεια της Άγκυρας ξεκινά από το Ισλαμαμπάντ. Το Ισλαμαμπάντ είναι μία από τις κόκκινες γραμμές μας».

Επίσης, σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ, ο ηγέτης του τουρκικού κόμματος BBP, Μουσταφά Ντεστιτζί, τόνισε ότι η Τουρκία οφείλει να σταθεί στο πλευρό του Πακιστάν «υπό οποιεσδήποτε συνθήκες», υπογραμμίζοντας πως αυτό δεν αποτελεί μόνο ηθική υποχρέωση, αλλά και απαίτηση της ρεαλιστικής πολιτικής. Ο Τούρκος πολιτικός χαρακτήρισε τη στήριξη προς το Πακιστάν πράξη φιλίας, αδελφοσύνης και αφοσίωσης, καλώντας παράλληλα την Άγκυρα να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποτρέψει την έναρξη πολεμικής σύρραξης μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας.

Αναλυτές εκτιμούν ότι η Άγκυρα στηρίζει το Πακιστάν με στόχο να ενισχύσει τη θέση της στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC). Ο Οργανισμός των 57 μελών κυριαρχείται από τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Η Τουρκία επιδιώκει να ενδυναμώσει τη θέση και ο Ερντογάν έσυρε την Τουρκία ταχύτατα προς τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό. Ο Τούρκος Πρόεδρος καλλιεργεί πλέον την επιδίωξη να καταστεί ηγέτης της Ούμμα, δηλαδή του Ισλαμικού Κόσμου. Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί πως η επίθεση στην Πεχάλγκαμ τού δίνει αυτήν την ευκαιρία.

Το στρατηγικό δίλημμα Κίνας

Από την πλευρά της, η Κίνα βρίσκεται σε δύσκολη στρατηγική θέση. Αν και παραδοσιακά αποκαλεί το Πακιστάν «σιδερένιο αδελφό», η στάση της στην παρούσα κρίση ήταν μετριοπαθής. Ο Κινέζος πρέσβης στην Ινδία εξέφρασε συλλυπητήρια χωρίς σαφή καταδίκη της επίθεσης, ενώ το Πεκίνο πρότεινε ουδέτερη διαμεσολάβηση, πρόταση που η Ινδία απέρριψε.

Αναλυτές υπογραμμίζουν ότι η Κίνα πλέον προτεραιοποιεί τη σταθερότητα στο Πακιστάν, κυρίως λόγω του China-Pakistan Economic Corridor (CPEC), έργου-κλειδί της πρωτοβουλίας Belt and Road. Παράλληλα, η Κίνα αντιμετωπίζει εσωτερικές προκλήσεις, όπως κρίση ακινήτων και οικονομική επιβράδυνση, ενώ εξωτερικά βρίσκεται σε αντιπαραθέσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα και στα σύνορα με την Ινδία.

Το Πεκίνο φαίνεται απρόθυμο να εμπλακεί στρατιωτικά ή να προκαλέσει ένταση στη Γραμμή Ελέγχου (LAC), αναγνωρίζοντας ότι ανοιχτή σύγκρουση με την Ινδία θα έθετε σε κίνδυνο τόσο τις εσωτερικές του ισορροπίες όσο και τις μακροπρόθεσμες γεωπολιτικές του φιλοδοξίες.

Το ζητούμενο για την Ινδία είναι να αξιοποιήσει τη διπλωματική επιφυλακτικότητα της Κίνας, προκειμένου να σχεδιάσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική απάντηση που θα πλήξει το Πακιστάν χωρίς όμως να διαταράξει σοβαρά την περιφερειακή ισορροπία ισχύος.

Κόστος εναέριου αποκλεισμού για Πακιστάν

Η Ινδία επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στον εναέριο χώρο για πακιστανικά αεροσκάφη, αξιοποιώντας τον έλεγχο των εναέριων διαδρομών ως γεωπολιτικό εργαλείο.

Η απόφαση αυτή, που ισχύει από 30 Απριλίου έως 23 Μαΐου, αποτελεί μια στοχευμένη απάντηση που αποφεύγει άμεση στρατιωτική σύγκρουση αλλά επιβάλλει σημαντικό οικονομικό και διπλωματικό κόστος στο Πακιστάν.

Η Ινδία, με στρατηγικό πλεονέκτημα λόγω της γεωγραφικής της θέσης σε σημαντικούς διεθνείς εναέριους διαδρόμους, αναγκάζει τα πακιστανικά αεροσκάφη να ακολουθούν μακρύτερες και δαπανηρότερες διαδρομές. Η απαγόρευση πλήττει ιδίως την ήδη προβληματική Pakistan International Airlines (PIA), επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την πακιστανική αεροπορική βιομηχανία.

Η Ινδία ζήτησε παράλληλα από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) να επανεξετάσει τα δάνειά του προς το Πακιστάν, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή που μίλησε στο πρακτορείο Reuters την Παρασκευή. Η ινδική κυβέρνηση θεωρεί ότι το Πακιστάν πρέπει να λογοδοτήσει και έχει εκφράσει τις ανησυχίες της προς το ΔΝΤ, το οποίο παρέχει οικονομική βοήθεια σε χώρες που τη χρειάζονται.

Στάση ΗΠΑ-ΟΗΕ

Η διεθνής κοινότητα εντείνει τις διπλωματικές προσπάθειες για αποκλιμάκωση της κρίσης. Ο Πρωθυπουργός του Πακιστάν, Σαχμπάζ Σαρίφ, κάλεσε τις ΗΠΑ να ασκήσουν πίεση στην Ινδία ώστε να «ρίξει τους τόνους και να επιδείξει υπευθυνότητα». Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο ζήτησε από τις δύο χώρες να προχωρήσουν σε άμεση αποκλιμάκωση, ενώ εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου σημείωσε ότι ο Ρούμπιο κάλεσε το Πακιστάν να συνεργαστεί στη διερεύνηση της επίθεσης. Από την πλευρά του ο Υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας δήλωσε ότι ζήτησε από τον Ρούμπιο να αποδοθεί δικαιοσύνη για τους δράστες της φονικής επίθεσης στο Κασμίρ

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, επικοινώνησε με τον Σαρίφ και τον Ινδό ΥΠΕΞ, προσφέροντας διαμεσολάβηση για την αποκλιμάκωση της κρίσης.