Η εισβολή στην Κύπρο: Μία σύντομη ανασκόπηση των καταστροφικών γεγονότων

Έχουν γραφτεί άπειρα κείμενα για την εισβολή στην Κύπρο το 1974 και τα αίτιά της. Θεωρώ πως αυτό που οδήγησε στην καταστροφή του 1974 ήταν από την μία οι συγκυρίες και από την άλλη οι λανθασμένοι χειρισμοί, από ΟΛΑ τα εμπλεκόμενα μέρη εκείνης της περιόδου. Λανθασμένοι χειρισμοί από τις εκάστοτε ηγεσίες της Ελλάδας, από την ηγεσία της Κύπρου, από υψηλά ιστάμενους στην ηγεσία των ΗΠΑ (βλέπε Χένρι Κίσινγκερ), από την ηγεσία της Αγγλίας. Ενέργειες της CIA, επιρροές εύπορων επιχειρηματιών σε σημαντικές αποφάσεις της εξουσίας σε Αμερική και Ελλάδα, το πραξικόπημα της Χούντας στην Κύπρο για την ανατροπή του Μακαρίου λίγες μέρες πριν την εισβολή. Όλα τα πιο πάνω οδήγησαν στην μεγαλύτερη καταστροφή του νησιού την οποία βιώνουμε μέχρι και σήμερα.

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι το κύριο αίτιο της καταστροφής του 1974 ήταν και παραμένει η Τουρκία και η επεκτατική της πολιτική, που λειτουργεί πάντα με μεθοδικότητα, στοχευμένα, αθόρυβα και με θορυβώδης αποπροσανατολισμούς. Μία Τουρκία που δεν φημίζεται για την τήρηση των συμφωνιών που συνάπτει ούτε και των υποσχέσεων που δίνει. Έτσι έπραξε και τότε. Αμέσως μόλις της δόθηκε η ευκαιρία. Χωρίς κανένα δισταγμό. Προκλητικά, ωμά και βίαια.

Η πολιτική που ακολούθησε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ως ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν υπήρξε ποτέ ξεκάθαρη. Υπόγραψε τις Συμφωνίες Ζυρίχης- Λονδίνου και λίγες μέρες μετά σε ομιλίες του σε μνημόσυνα αγωνιστών της ΕΟΚΑ εξέφραζε τον πόθο για την Ένωση με την Ελλάδα αναφέροντας μάλιστα την ΚΔ ως σταθμό προς αυτόν τον τελικό στόχο. Βρισκόταν πολύ συχνά σε αντιπαλότητα με τις εκάστοτε ελληνικές ηγεσίες με αποτέλεσμα την μη χάραξη μιας κοινής πολιτικής με την Ελλάδα.

Έβαλε την Κύπρο στο Κίνημα των Αδεσμεύτων την στιγμή που οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις της ΚΔ ήταν μέλη του ΝΑΤΟ. Όλα τα πιο πάνω σίγουρα δεν αποτελούσαν ούτε ξεκάθαρη ούτε στοχευμένη πολιτική. Οι ενέργειές του συνέτειναν στις αντιδράσεις της τούρκικης πλευράς κυρίως με την εξαγγελία του για τα 13 σημεία του Συντάγματος στις 30 Νοεμβρίου 1963, πράξη που ώθησε τους Τουρκοκύπριους στην αποχώρησή τους από την Κυβέρνηση και τη Δημόσια Υπηρεσία και που αργότερα οδήγησε σε δικοινοτικές συγκρούσεις. Από το τ/κ πραξικόπημα του 1963 που οδήγησε στην κάθοδο της ελληνικής μεραρχίας το 1964 σταλμένη από την κυβέρνηση του Γεώργιου Παπανδρέου για τη διαφύλαξη του νησιού από τυχόν τούρκικη εισβολή, μέχρι τα γεγονότα της Κοφίνου το 1967, που οδήγησαν στην αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο και πάλι για αποτροπή μίας Τούρκικης εισβολής. Η αποχώρηση της Ελληνικής μεραρχίας από το νησί υπήρξε καθοριστική για την μετέπειτα πορεία που θα ακολουθούσε.

Στην Ελλάδα η ανατροπή της Χούντας του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη στις 25 Νοεμβρίου του 1973 τάραξε τις όποιες ισορροπίες. Ο Δημήτρης Ιωαννίδης ως ο «αόρατος δικτάτωρ» λειτουργούσε πάντα παρασκηνιακά, επικίνδυνα, ανεξέλεγκτα και σπασμωδικά. Ήταν αυτός που οργάνωσε το πραξικόπημα στην Κύπρο για την ανατροπή του Μακαρίου την 15η Ιουλίου του 1974, αμέσως μετά την επιστολή του Μακαρίου στον πρόεδρο της χουντικής κυβέρνησης Φαίδωνα Γκιζίκη, μία επιστολή που ώθησε την κατάσταση στα άκρα. Η τεταμένη κατάσταση στην Κύπρο μεταξύ ΕΟΚΑ Β και Μακαριακών η οποία θύμιζε εμφύλιο πόλεμο καθώς και αργότερα το καταδικαστέο πραξικόπημα της Χούντας, έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να εισβάλει στο νησί.

Ο Πρόεδρος Μακάριος κατά το πραξικόπημα διέφυγε με τη βοήθεια των Βρετανών και μετέβηκε αεροπορικώς στο Λονδίνο μέσω των Βρετανικών Βάσεων. Τέσσερεις μόλις μέρες μετά το πραξικόπημα, στις 19 Ιουλίου 1974, και με την παρότρυνση του Βρετανού Πρωθυπουργού Χάρολντ Γουίλσον, ο Μακάριος εκφώνησε ομιλία στα Ηνωμένα Έθνη λέγοντας μεταξύ άλλων: «Καθώς έχω ήδη δηλώσει, τα γεγονότα εις Κύπρον δεν αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν των Ελλήνων της Κύπρου, οι Τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης, το πραξικόπημα της Ελληνικής Χούντας είναι μία εισβολή και εκ των συνεπειών της θα υποφέρη όλος ο λαός της Κύπρου, αμφότεροι Έλληνες και Τούρκοι». Ώρες μόνο μετά από αυτή την ομιλία οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο κάνοντας λόγο για «Επιχείρηση ειρήνευσης της Κύπρου».

Το δικό τους μερίδιο ευθύνης για την καταστροφή του 1974 στην Κύπρο είχαν όμως και οι ΗΠΑ και η CIA. Κυριότερος στόχος της CIA ήταν η αποτροπή ενός ελληνοτουρκικού πολέμου μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Προσπάθησαν με όλα τα μέσα να μην επέμβει η Ελλάδα στον πόλεμο και τα κατάφεραν με εσκεμμένη παραπληροφόρηση, κάποιους εκβιασμούς και με την βοήθεια «ελεγχόμενων πηγών» της CIA στην Ελλάδα. Από την άλλη, η πολιτική αλαζονεία και ο ωμός κυνισμός του Κίσινγκερ στοίχισαν πολύ τόσο σε Ελλάδα όσο και Κύπρο. Ο ίδιος μετά τη δεύτερη εισβολή ανάφερε συγκεκριμένα στον πρόεδρο Φόρντ που μόλις είχε ορκιστεί: «Δεν υπάρχει κάποιος αμερικάνικος λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι δεν πρέπει να έχουν το ένα τρίτο της Κύπρου».

Όλα τα πιο πάνω, σε συνδυασμό με πολλά άλλα γεγονότα και λανθασμένους χειρισμούς της τότε μαύρης περιόδου, βοήθησαν την Τουρκία να επιτελέσει τον στόχο της και να προσθέσει ακόμη μια επιτυχία στην επεκτατική της πολιτική. Για την Κύπρο δεν ήταν παρά μία καταστροφή με χιλιάδες πρόσφυγες, αγνοούμενους, νεκρούς και η κατοχή της μισής πατρίδας από τους εισβολείς μέχρι και σήμερα.

*Πολιτικές Επιστήμες και Διεθνείς Σχέσεις