Το Σκρα άνοιξε τον δρόμο στη νίκη των Συμμάχων

Η νίκη του Σκρα, όπως ήταν αναμενόμενο, εξέπληξε όχι μόνο του Συμμάχους, αλλά και τους εχθρούς, με δεδομένο ότι η βουλγαρική αυτή οχύρωση εθεωρείτο απρόσβλητη για δύο λόγους: Πρώτο, λόγω των πολυάριθμων και άρτια εξοπλισμένων δυνάμεων που την υποστήριζαν και, δεύτερο, διότι έναν χρόνο πριν, τον Μάρτη του 1917, η γαλλική 122α Μεραρχία, μετά από σκληρή μάχη, απέτυχε να την εκπορθήσει. Κανένας από τους Συμμάχους, ακόμα και ο πιο αισιόδοξος, δεν περίμενε να δει να διασπάται από την ορμή των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων μια τέτοια οχύρωση σε μέτωπο μήκους 12 χιλιομέτρων και βάθους 1-2 χιλιομέτρων.

Ακόμα και οι Γερμανοί σύμμαχοι των Βουλγάρων ομολογούσαν ότι η νίκη των Ελληνικών Όπλων αποτελούσε ισχυρότατο πλήγμα στις επιχειρήσεις τους στο Ανατολικό Μέτωπο και δεν απέκρυψαν τους φόβους τους για νέα επιθετικά χτυπήματα εναντίον τους, κυρίως από τους Έλληνες που είχαν ηθικό ακμαιότατο, μετά τον θρίαμβό τους στο Σκρα. Η αποθάρρυνση και η πτώση του ηθικού των Βουλγάρων ήταν κεραυνοβόλα. Ο βουλγαρικός λαός και η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία τού το ομολόγησαν. Η «Ηχώ της Βουλγαρίας», στο φύλλο της τής 25ης Αυγούστου 1918, ομολογούσε ότι η βουλγαρική ηγεσία, πολιτική και στρατιωτική, έβλεπαν πια φανερά τη σημασία της μεγάλης ήττας τους στη «Μεγάλη Πέρδικα», όπως αποκαλούν το Σκρα. Και η αλλαγή της κυβέρνησης ήταν αναπόδραστη. Κι εκδηλώθηκε αστραπιαία.

Η νίκη των Ελλήνων στο Σκρα έφερε την υποχρεωτική αλλαγή της κυβέρνησης Ροδοσλάβοφ, η οποία, από την αποτυχία της, καθυστέρησε ν’ ανακοινώσει την ήττα του στρατού της στο Σκρα. Τον Ροδοσλάβοφ διαδέχθηκε ο Μαλίνφοφ, ο οποίος αμέσως με την ανάληψη της εξουσίας ήρθε σ’ επαφή με τους Συμμάχους και τους πρότεινε χωριστή ειρήνη, υπό τον όρο η χώρα του να διατηρήσει την Ανατολική Μακεδονία. Η πονηρή αυτή βουλγαρική ενέργεια απορρίφθηκε από τους Συμμάχους ηγέτες. Μάλιστα, ο Γάλλος Πρωθυπουργός, Κλεμανσό, ο επικαλούμενος Τίγρης, που είχε νιώσει εξαιρετική ικανοποίηση από τη νίκη των Ελληνικών Όπλων κατά την εξόρμηση της 30ής Μαΐου, δεν παρέλειψε να τονίσει ότι «η Γαλλία δεν θα διαπράξει την ατιμία και να συζητήσει καν με τους Βουλγάρους». Ο δε Άγγλος Πρωθυπουργός, Λόιντ Τζορτζ, είπε τότε στον Έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο Γεννάδιο: «Βεβαιώστε τον κ. Βενιζέλο ότι ουδέποτε θα δεχθούμε συνεννόηση με τους Βουλγάρους, όχι μόνο λόγω των υποχρεώσεών μας προς την Ελλάδα, αλλά και διότι αυτονόμηση ακόμη της Μακεδονίας σημαίνει νέον πόλεμο».

Ο φιλέλληνας αρχιστράτηγος Γκυγιωμά ήταν ο πρώτος που τηλεγράφησε στον Βενιζέλο για το ελληνικό επικό κατόρθωμα, στο οποίο ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Από το πρωί της επίθεσης στο Σκρα, 17 Μαΐου, έφθασε με το αυτοκίνητό του στον σταθμό διοίκησης της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, που είχε αναλάβει το κύριο βάρος της επίθεσης, στη θέση Ποάντ-Ο, όπου ήταν το παρατηρητήριο. Εκεί ήταν και ο Γάλλος διοικητής της Πρώτης Ομάδας Μεραρχιών, στρατηγός Ζερόμ, με το επιτελείο του και ο διοικητής της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, Δημήτρης Ιωάννου, με τους αξιωματικούς του. Τη στιγμή που έφθανε ο Αρχιστράτηγος, έβγαινε από τον σταθμό διοίκησης ο επιτελής του Ιωάννου, λοχαγός Μπουρδάρας, για να ανακρίνει κάποιον αιχμάλωτο Βούλγαρο αξιωματικό, που είχε μόλις προσκομισθεί. Μόλις είδε τον Γκυγιωμά ο λοχαγός Μπουρδάρας στάθηκε προσοχή και χαιρέτησε. «Ο αρχιστράτηγος», γράφει ο στρατηγός Δημήτρης Βακάς, στο βιβλίο του «Ελευθέριος Βενιζέλος-Πολεμιικός Ηγέτης», «με καταφανή αγωνία, μόλις πήδησε από το αυτοκίνητό του, τον ρώτησε: ‘‘Πώς πάει η επίθεση’’, που είχε ήδη αρχίσει από τις 4.45 το πρωί. Ο λοχαγός Μπουρδάρας απάντησε: ‘‘Στρατηγέ μου, η επίθεση ετελείωσε. Το Σκρα καταλήφθηκε’’. Το πρόσωπο του Γκυγιωμά», συνεχίζει ο στρατηγός Βακά, «αμέσως έλαμψε από ασυγκράτητη χαρά και αναφώνησε: ‘‘Μα αυτό είναι ένα θαύμα!’’ και μπήκε αμέσως, γρήγορα-γρήγορα, στον Σταθμό της Διοίκησης, χαιρέτησε βιαστικά τον στρατηγό Ζερόμ και τον Έλληνα Επιτελάρχη Πρωτοσύγκελο και χωρίς να χαιρετήσει τον μέραρχο Ιωάννου, που ήταν στο παρατηρητήριο, ξαναμπήκε στο αυτοκίνητό του, για να τρέξει, όπως είπε, στο γραφείο του να συντάξει την τηλεγραφική αναφορά του στον Πρωθυπουργό της Γαλλίας Κλεμανσό και ν’ απευθύνει το ιστορικό συγχαρητήριο μήνυμά του στον Έλληνα Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο».

Την ώρα που ο Ελληνικός Στρατός, για πρώτη φορά, μόνος του ενεργούσε τη θυελλώδη επίθεση στο Σκρα και κατατρόπωνε τους Βουλγάρους, στο Δυτικό Μέτωπο της Γαλλίας διαδραματίζονταν σοβαρά γεγονότα, που ανάγκασαν τη Γαλλική Κυβέρνηση ν’ ανακαλέσει από την Ανατολή τον ικανότατο Αρχιστράτηγο Γκυγιωμά και να του αναθέσει την κρίσιμη εκείνη περίοδο που κινδύνευε το Παρίσι από τους Γερμανούς, τη διοίκησή του. Εκεί ο Γκυγιωμά, όχι μόνο δεν παρέλειψε, αλλά αγωνίστηκε να πείσει τους αρμοδίους, για τη νέα ουσιαστική μεταβολή της στρατιωτικής κατάστασης στα Βαλκάνια, μετά τη νίκη των Ελλήνων στο Σκρα. Τόνισε χαρακτηριστικά ότι:

Από τη στιγμή που προστέθηκαν οι 10 ελληνικές μεραρχίες, των οποίων την ορμή, την ικανότητα και την ανδρεία απέδειξαν οι επιτυχείς επιχειρήσεις του Μαΐου 1918, το Μακεδονικό Μέτωπο είχε προσλάβει διαφορετική όψη. Και εξήγησε ότι, χάρη στον νέο αυτό παράγοντα, ήταν πλέον δυνατή η διάσπαση με επίθεση του εχθρικού Μετώπου της Ανατολής και η δημιουργία ακόμη και απειλής υπερφαλάγγισης του Δυτικού Μετώπου. Και με αίσθημα ευθύνης και επίγνωσης των θέσεων που ανέπτυσσε στους αρμοδίους, ο φιλέλληνας εκείνος στρατηγός έπλεξε το εγκώμιο του Ελληνικού Στρατού. Σε ομιλία του στο Παρίσι, στις 27 Ιουνίου 1918, ως στρατιωτικός διοικητής πια της γαλλικής πρωτεύουσας, ενώπιον επίλεκτου ακροατηρίου ανώτατων στρατηγών, πολιτευτών, πολιτικών και διπλωματών, ασυγκράτητος επανέλαβε την αξία του Ελληνικού Στρατού, που χάρισε στους συμμάχους τη μεγάλη νίκη του Σκρα. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την ιστορική εκείνη ομιλία του Γάλλου στρατηγού:

«Είδα τα ελληνικά στρατεύματα να επιτίθενται και δοκίμασα την ίδια συγκίνηση και ικανοποίηση όπως στις 20 Αυγούστου 1917, όταν είδα τις γαλλικές μου μεραρχίες να εξορμούν κατά του MORT HOMME και του λόφου 304 στο Βερντέν. Έβλεπα την ίδια εικόνα ανδρείας με λίγο περισσότερη ευκινησία χάρη στις προγονικές αρετές των ορεσίβιων αυτών Ελλήνων, που η αντοχή και η εγκράτεια είναι σ’ όλους γνωστές. Διαγραφόταν ταυτόχρονα η αυστηρή εκείνη πειθαρχία του στρατιώτη, που ακολουθεί τα πυρά του φραγμού και δεν παρασύρεται από την ορμή του, που γνωρίζει να υπακούει, όταν πρέπει να σταματήσει, καθώς επίσης και όταν είναι η ώρα να προχωρήσει. Τέλος, διατήρησα ευγνώμονα ανάμνηση των ωραίων αυτών στρατευμάτων, που αγόγγυστα δέχονται τις απώλειές τους και των οποίων οι τραυματίες έχουν το ίδιο ηθικό, την ίδια συναίσθηση του καθήκοντος που εκπλήρωσαν, που παρατηρούμε και στα εδώ νοσοκομεία μας….».

Καταλήγοντας, ο Στρατηγός Γκυγιωμά τόνισε: «Είμαι ευτυχής που μπορώ να διατυπώσω προς τον Ελληνικό Στρατό την έκφραση της απόλυτης εμπιστοσύνης. Αν οι σκέψεις και οι φροντίδες μας στρέφονται ιδιαίτερα στο Δυτικό μέτωπο, αν και είναι γεγονός ότι ο πόλεμος θα κερδηθεί στα πεδία της μάχης της χώρας μας, της Γαλλίας, δεν είναι λιγότερο βέβαιο ότι η Στρατιά της Ανατολής αποτελεί δύναμη σημαντική, δύναμη υπολανθάνουσα, η οποία χάρη στην ορμή του Ελληνικού Στρατού έφθασε στην πλήρη ανάπτυξή της, τόσο που δεν έχουμε το δικαίωμα να την παραβλέψουμε. Ίσως έλθει μια μέρα, κατά την οποία η Στρατιά αυτή θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στα Βαλκάνια, τα οποία, πιστέψετέ με, δεν είναι ο λιγότερο σημαντικός παράγοντας του πολέμου».

Ο στρατηγός Γκυγιωμά τελικά επαληθεύτηκε. Τα στρατιωτικά γεγονότα του Βαλκανικού μετώπου, που επακολούθησαν τη νίκη των Ελλήνων στο Σκρα, απέληξαν με την περιφανή νίκη των Συμμαχικών όπλων, τη διάσπαση της γερμανοβουλγαρικής γραμμής άμυνας και τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, αποτέλεσαν το προοίμιο της κατάρρευσης του όλου συγκροτήματος των κεντρικών Αυτοκρατοριών. Τα γεγονότα έμειναν στην ιστορία ως η μεγάλη Μάχη των Βαλκανίων. Από τις 15 Σεπτεμβρίου 1918 μέχρι τις 29 του ίδιου μήνα εκδηλώθηκε και θαυματούργησε η γενική επίθεση στο Μέτωπο της Ανατολής.

Ο στρατηγός Γκυγιωμά.