Η εαρινή δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Έκθεση για την Κύπρο: Εξελίξεις στον τομέα της οικονομίας και προκλήσεις πολιτικής

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 4 Ιουνίου 2025 την εαρινή δέσμη μέτρων για τα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορά στις οικονομικές, κοινωνικές, εργασιακές, διαρθρωτικές και δημοσιονομικές πολιτικές των Κρατών - Μελών. Στο παρόν αναλύεται η έκθεση για την Κύπρο για τον τομέα της οικονομίας και τις προκλήσεις πολιτικής στο ζήτημα αυτό. Η συνολική εικόνα για την Κύπρο είναι θετική, καθώς η χώρα συνεχίζει να καταγράφει ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, όμως το μέλλον κρύβει σημαντικές προκλήσεις – και απαιτεί στοχευμένες παρεμβάσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, παρά το εύθραυστο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται σήμερα. Τονίζεται ότι η δημοσιονομική κατάσταση και οι προοπτικές παραμένουν εύρωστες, με την καθαρή αύξηση των δαπανών να προβλέπεται να ξεπεράσει την πορεία που συνιστά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Όσον αφορά το φορολογικό σύστημα της Κύπρου, αυτό βασίζεται έντονα στη φορολογία των επιχειρήσεων, η οποία διαδραματίζει υπερβολικά σημαντικό ρόλο στη συλλογή δημοσίων εσόδων, ενώ οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και ιδιωτικό χρέος παραμένουν αλλά μειώνονται σταδιακά, την ίδια στιγμή που το δημόσιο χρέος μειώνεται ραγδαία.

Η Κύπρος είναι η πιο εντατικά προσανατολισμένη στις υπηρεσίες οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το επιχειρηματικό μοντέλο της χώρας βρίσκεται σε φάση μετάβασης μέσω πολιτικών πρωτοβουλιών για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε νέους τομείς της οικονομίας και ο τομέας της πληροφορικής και των επικοινωνιών βρίσκεται υπό ανάπτυξη, συμβάλλοντας στην παραγωγικότητα και την εγχώρια παραγωγή.

Ωστόσο, πέραν των θετικών που καταγράφονται στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Κύπρος αντιμετωπίζει συγκεκριμένες προκλήσεις και ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Για παράδειγμα, παραμένουμε χαμηλά στις επιδόσεις καινοτομίας, παρά την αυξανόμενη παρουσία τεχνολογικών εταιρειών, την ίδια στιγμή που η πρόσβαση στη χρηματοδότηση εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο, ιδίως για νέες και καινοτόμες επιχειρήσεις. Οι τραπεζικές πρακτικές παραμένουν αυστηρές, ενώ οι εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση στον ενεργειακό τομέα. Η ανάγκη για ενεργειακή διαφοροποίηση, ανάπτυξη διασυνδέσεων και ενίσχυση του δικτύου ηλεκτροδότησης είναι επιτακτική, τόσο για λόγους ασφάλειας όσο και για την υποστήριξη της πράσινης μετάβασης. Ταυτόχρονα, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι - πυρκαγιές, πλημμύρες, λειψυδρία - επιδρούν αρνητικά στην αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό.

Όσον αφορά την αγορά εργασίας, αυτή παρουσιάζει σοβαρές ανεπάρκειες όσον αφορά τη διαθεσιμότητα εργαζομένων με τις κατάλληλες δεξιότητες. Το δημογραφικό πρόβλημα εντείνει τις ελλείψεις, καθιστώντας την επένδυση στην εκπαίδευση και επανεκπαίδευση απολύτως αναγκαία.

Τέλος, η υλοποίηση επενδύσεων - τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών - εμποδίζεται από γραφειοκρατικά εμπόδια, αδυναμίες συντονισμού και προβλήματα σχεδιασμού. Η πρόοδος στην απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων είναι περιορισμένη, με μόλις το 24% του Σχεδίου Ανάκαμψης να έχει υλοποιηθεί. Καταγράφονται γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, περιορισμένη τεχνογνωσία στη δημόσια διοίκηση, αδύναμη διοικητική ικανότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και αργές διαδικασίες προμηθειών παρεμποδίζουν την έγκαιρη εκτέλεση έργων και την απορρόφηση κονδυλίων, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα συντονισμού και διακυβέρνησης, όπως είναι η αποσπασματική συνεργασία φορέων, οι ανεπαρκείς μηχανισμοί παρακολούθησης και αναφοράς και καθυστερημένες νομοθετικές τροποποιήσεις. Όλα αυτά δημιουργούν ιδιαίτερους κινδύνους, που γίνονται αντιληπτοί στην καθημερινότητά μας, ειδικά όσον αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί την Κύπρο να ενισχύσει τη διοικητική της ικανότητα και να αξιοποιήσει ευκαιρίες όπως η Πλατφόρμα Στρατηγικών Τεχνολογιών για την Ευρώπη, ώστε να χρηματοδοτήσει κρίσιμες υποδομές και καινοτόμες τεχνολογίες. Η Κύπρος δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει αυτή η Πλατφόρμα στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την ανακατανομή πόρων προς αυτήν την προτεραιότητα. Ωστόσο, η Κύπρος μπορεί ακόμα ν’ αξιοποιήσει αυτές τις δυνατότητες για να υποστηρίξει την ανάπτυξη ή την παραγωγή κρίσιμων τεχνολογιών στους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας και τεχνολογίας αιχμής, των καθαρών και αποδοτικών τεχνολογιών, και της βιοτεχνολογίας.

Η πρόκληση είναι σαφής: να διατηρηθεί η οικονομική δυναμική, με ταυτόχρονη ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας. Η Κύπρος βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή, όπου η ορθή στρατηγική επιλογή μπορεί να καθορίσει το μέλλον της για τις επόμενες δεκαετίες, προς όφελος της σημερινής και της επόμενης γενιάς.

*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law - International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας