Υγεία για όλους; Οι ορατές και αόρατες προκλήσεις και δυσκολίες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον τομέα της Υγείας

Παρόλο που η ισότητα στην πρόσβαση στην Υγεία αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, για πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αυτό το δικαίωμα παραμένει θεωρητικό. Στην πράξη, το Σύστημα Υγείας, ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες, εμφανίζει σημαντικές ελλείψεις στην εξυπηρέτηση των αναγκών αυτής της κοινότητας. Η διεθνής έρευνα έχει εντοπίσει ανισότητες στην υγεία μεταξύ των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και των cis-ετεροφυλόφιλων[1] ατόμων, όσον αφορά τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία. Μία παγκόσμια ανασκόπηση μελετών δημόσιας υγείας διαπίστωσε ότι τα αποτελέσματα για την υγεία των σεξουαλικών και έμφυλων μειονοτήτων είναι αρνητικά, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις κοινωνικές αντιλήψεις για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και, ως εκ τούτου, στις διακρίσεις που βιώνουν (Zeeman et al., 2018). Πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού KFF, ο οποίος ασχολείται με μείζονα ζητήματα υγειονομικής περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρει ότι το 33% των ΛΟΑΤΚΙ+ ενηλίκων έτυχαν κακής ή/και ασεβούς αντιμετώπισης από ιατρικό προσωπικό, το έτος πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας (KFF, 2023). Η έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ αναφέρει ότι οι διακρίσεις προς ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα της Υγείας εμφανίζονται με ποσοστό 14% (FRA, 2024).

Πολύ κοντά σε αυτό είναι το ποσοστό των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στην Κύπρο (12%) που δήλωσαν ότι βιώνουν διακρίσεις στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών. Σε εθνικό επίπεδο δεν έχουν καταγραφεί ερευνητικά δεδομένα που να αφορούν συγκεκριμένα τον τομέα της Υγείας. Παρόλα αυτά, η εικόνα που μας δίνουν στοιχεία από μελέτες που αφορούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα γενικά, δείχνει ότι τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και ταυτότητα/έκφραση φύλου στην Κύπρο καλούνται καθημερινά να διαχειριστούν πολλά ζητήματα στο πλαίσιο της υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων, της άγνοιας σε σχέση με τις συμβατές ως προς τις ανάγκες τους υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες, καθώς και του φόβου να μη βιώσουν οποιασδήποτε μορφής κακοποιητική συμπεριφορά. Το ερευνητικό αυτό κενό αναμένεται να καλύψει με τα αποτελέσματά της η εν εξελίξει έρευνα του έργου SAFE-R, που καταγράφει συγκεκριμένα τις εμπειρίες και τις ανάγκες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον τομέα της Υγείας στην Κύπρο.

Ένας από τους βασικούς παράγοντες που συμβάλλει σημαντικά στον στιγματισμό των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον τομέα της Υγείας, όπως και σε άλλους τομείς και υπηρεσίες, είναι η έλλειψη έγκυρης ενημέρωσης και κατάλληλης κατάρτισης των επαγγελματιών υγείας σχετικά με τις ανάγκες υγείας των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η κατάρτιση αυτή, πέρα από τα εξειδικευμένα θέματα υγείας, θα πρέπει να αρχίζει από ένα πιο βασικό επίπεδο, αυτό της κατανόησης και καλλιέργειας του σεβασμού της σεξουαλικότητας και της ποικιλομορφίας της ανθρώπινης φύσης. Πέραν του ανθρώπινου παράγοντα, οι ανισότητες αυτές αγγίζουν τις δομές του ίδιου του τομέα Υγείας και του τρόπου λειτουργίας του ως συστήματος. Στην Κύπρο απουσιάζουν οι εξειδικευμένες υπηρεσίες για τις ανάγκες των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, ιδιαίτερα στην περίπτωση των τρανς και ίντερσεξ ατόμων, ενώ δεν υπάρχουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, τόσο για τα ίδια τα άτομα, όσο και για τους/τις επαγγελματίες υγείας.

«Δεν ήξερα από πού να ξεκινήσω, δεν είχε κάποιον τότε να μου πει από πού να ξεκινήσω. Ένας γιατρός έστελνε με να πάω εκκλησία… Μετά πήγα σε ενδοκρινολόγο. Μου έλεγε ότι δεν μπορεί να με αναλάβει και ότι δεν μπορεί να πάρει έτσι ευθύνη. Μου έλεγε να περιμένω ακόμα λίγο καιρό. Είχα, εν τω μεταξύ, χαρτί από ψυχολόγο και ψυχίατρο, αλλά πάλι δεν δεχόταν» (τρανς άντρας – Charalambous & Davidian, 2018).

Η ψυχική υγεία αποτελεί ένα ακόμη κρίσιμο πεδίο. στο οποίο οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, η οικογενειακή απόρριψη, η ΛΟΑΤΚΙ+ φοβία και το εσωτερικό στίγμα οδηγούν σε αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, αγχώδους διαταραχής και αυτοκτονικών σκέψεων. Η κατάσταση επιδεινώνεται από την έλλειψη επαγγελματιών ψυχικής υγείας με επαρκή εκπαίδευση σε ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Ως εκ τούτου, συχνά τα ίδια τα συστήματα ψυχικής υγείας αναπαράγουν τα στερεότυπα που υποτίθεται πως προσπαθούν να θεραπεύσουν.

Παρά τις νομοθετικές εξελίξεις και τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στην Κύπρο συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Η περαιτέρω εκπαίδευση των επαγγελματιών Υγείας, η ενίσχυση των υποστηρικτικών υπηρεσιών και η εφαρμογή πολιτικών ισότητας είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση ίσης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη για όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας/έκφρασης φύλου.

*Λειτουργός Πρόληψης Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού

Βιβλιογραφία

• Charalambous, G. & Davidian, A. (2018). Report on the implementation of Recommendation CM/Rec (2010)5 of the Committee of Ministers of the Council of Europe on measures to combat discrimination on grounds of sexual orientation or gender identity by the Republic of Cyprus, Nicosia: Accept-LGBT.
• FRA (2024). EU LGBTIQ Survey III: LGBTIQ Equality at a Crossroad – Progress and Challenges. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• KFF (2023). KFF Survey on Racism, Discrimination and Health. California: KFF
• Zeeman, L., Sherriff, N., Browne, K., McGlynn, N., Mirandola, M., Gios, L., Davis, R., Sanchez-Lambert, J., Aujean, S., Pinto, N., Farinella, F., Donisi, V., Niedźwiedzka-Stadnik, M., Rosińska, M., Pierson, A., Amaddeo, F., & Health4LGBTI Network (2019). A review of lesbian, gay, bisexual, trans and intersex (LGBTI) health and healthcare inequalities, European Journal of Public Health, Volume 29, Issue 5, (974–980). https://doi.org/10.1093/eurpub/cky226

^{[1] Cis -ετεροφυλόφιλο: Άτομο του οποίου η ταυτότητα φύλου δεν διαφέρει από το βιολογικό του φύλο και έλκεται ερωτικά ή/και σεξουαλικά από το αντίθετο φύλο.}