Επιχορηγήσεις για τον Πολιτισμό και η μάχη της γλώσσας

Στον απόηχο της τεράστιας συζήτησης για το περιεχόμενου του βιβλίου «Στες πέτρες», που κυκλοφόρησε στο πλαίσιο της φετινής συμμετοχής της Κύπρου στην 19η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, πραγματοποιήθηκε μια θυελλώδης συζήτηση στην Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού της Βουλής, παρουσία της Υφυπουργού Πολιτισμού, Λίνας Κασσιανίδου. Ένα από τα καυτά θέματα συζήτησης ήταν και τα χρήματα που δαπανήθηκαν γι’ αυτήν την πρωτοβουλία.

Όσον αφορά τη διαδικασία επιλογής του έργου, διευκρινίστηκε ότι το Υφυπουργείο Πολιτισμού και ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου (ΣΑΚ) προκήρυξαν στις 27 Σεπτεμβρίου 2024 ανοικτή πρόσκληση για υποβολή προτάσεων. Συνολικά κατατέθηκαν πέντε προτάσεις, οι οποίες εξετάστηκαν από την αρμόδια Επιτροπή Επιλογής στις 27 Νοεμβρίου 2024. Η Επιτροπή συνέταξε τα πρακτικά με το αναλυτικό της σκεπτικό στις 17 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, η πρόταση που επιλέχθηκε εναρμονίζεται με τον θεματικό πυρήνα της διοργάνωσης, καθώς αναδεικνύει «παραγνωρισμένες χειρωνακτικές πρακτικές δόμησης», επαναφέροντας στο προσκήνιο «τη γνώση αρχέγονων τρόπων αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων».

Προϋπολογισμός και διευκρινίσεις για το κόστος

Η κ. Κασσιανίδου, αναφερόμενη στο οικονομικό σκέλος της συμμετοχής, διευκρίνισε ότι είχε κατατεθεί πλήρης προϋπολογισμός ύψους 218.000 ευρώ, στον οποίο περιλαμβανόταν και η έκδοση του συνοδευτικού καταλόγου, με αρχική πρόβλεψη 7.900 ευρώ.

Ωστόσο, όπως ενημέρωσε η Επιμελήτρια κ. Φλωρίδου τον υπεύθυνο λειτουργό του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού, το τελικό κόστος του καταλόγου ανήλθε στα 11.600 ευρώ - ποσό σημαντικά χαμηλότερο από τα 300.000 ευρώ που λανθασμένα αναφέρθηκαν, όπως είπε, σε δηλώσεις και δημοσιεύματα.

Η κυπριακή διάλεκτος ως εργαλείο «εθνογένεσης»

Ένα από τα ζητήματα που απασχόλησε τη δημόσια συζήτηση ήταν και η χρήση της κυπριακής διαλέκτου στο έργο εκτός από το περιεχόμενο του βιβλίου με ιστορικές ανακρίβειες. Το ζήτημα της χρήσης της κυπριακής διαλέκτου (ή «κυπριακής γλώσσας», όπως αποκαλείται από ορισμένους) έχει απασχολήσει έντονα τα τελευταία χρόνια, καθώς παρατηρείται μια αυξανόμενη τάση ιδεολογικοποίησής της. Ορισμένοι κύκλοι, με συγκεκριμένα πολιτισμικά ή πολιτικά κίνητρα, προωθούν τη χρήση της Κυπριακής σε διάφορα καλλιτεχνικά έργα (μουσική, θέατρο, λογοτεχνία). Η κυπριακή, ως προφορική παραλλαγή της ελληνικής γλώσσας με βαθιές ρίζες στην αρχαία, μεσαιωνική και λαϊκή ελληνική, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής ταυτότητας των Ελληνοκυπρίων. Ωστόσο, όταν προωθείται ως ανεξάρτητη γλώσσα, η συζήτηση μετατοπίζεται από τη γλωσσολογία στην πολιτική ιδεολογία. Ορισμένοι φορείς ή άτομα κυρίως αριστερών πεποιθήσεων επιχειρούν να αναγάγουν την Κυπριακή σε θεμέλιο ξεχωριστής εθνικής ταυτότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η προώθηση της Κυπριακής ως «εθνικής γλώσσας» των Ελληνοκυπρίων μπορεί να ερμηνευτεί ως προσπάθεια αποστασιοποίησης από τον ελληνικό πολιτισμό και σύνδεσης της ταυτότητας των Κυπρίων με μια νέα, τοπική εθνογένεση.

Αναζητώντα τις «ρίζες» στα κατεχόμενα

To βιβλίο «Στες πέτρες» ήταν ένα έργο που εκπονήθηκε από την ομάδα ερευνητριών Fisherwomxn, στην οποία συμμετέχουν οι Μύριαμ Γκατ και Ιουλίτα Τουμαζή. Το Fisherwomxn αποτελεί ουσιαστικά έναν σύγχρονο, φεμινιστικό όρο, ο οποίος χρησιμοποιείται ως εναλλακτική του αγγλικού "fisherman" (ψαράς) ή "fisherwoman" (γυναίκα ψαράς). Το “womxn” είναι ένας εναλλακτικός γραμματικός τύπος του “woman”, που χρησιμοποιείται από φεμινιστικά ή queer κινήματα για να δηλώσει συμπερίληψη και διαφοροποίηση από τον παραδοσιακό όρο που περιέχει το “man’’. Τον Οκτώβριο του 2024 πραγματοποίθησε στο βιβλιοπωλείο Rüstem Kitabevi, στην κατεχόμενη Λευκωσία, πολιτιστική εκδήλωση με τίτλο «Κökler» (Ρίζες). Βασικές ομιλήτριες ήταν η Μαρία Σιακκαλλή, που παρουσίασε την εισήγηση «Ετυμολογικά Κοινές Ρίζες», και η Ιουλίτα Τουμαζή με τη Μύριαμ Γκατ (μέλη του Fisherwomxn), που εστίασαν στη «Γυναικεία Λογοτεχνία ενάντια στην Αποικιοκρατία», αναδεικνύοντας τη φωνή των γυναικών στη λογοτεχνική αντίσταση.

Επιχορηγήσεις έργων

Στα προγράμματα επιχορηγήσεων από το Υφιπουργείο Πολιτισμού για το 2025 εντοπίζονται διάφορες κατηγορίες χορηγιών, που εστιάζουν στο ζήτητμα γλώσσα.

Συγκεκριμένα, η θεατρική ομάδα «Γιασεμίν» έλαβε φέτος χορηγία ύψους 6.800 ευρώ για την ανάπτυξη του έργου Taper, το οποίο παρουσιάζεται ως συνέχεια της καλλιτεχνικής της έρευνας γύρω από την κυπριακή ταυτότητα και τη σύγχρονη κοινωνία. Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη και εντάσσεται στο πλαίσιο θεατρικού αναλογίου.

Η σκηνοθέτις του έργου δήλωσε παλαιότερα σε συνέντευξή της στον Dialogo ότι: «Η διάλεκτός μας αποτελεί μεγάλο μέρος της ταυτότητάς μας ως Κυπρίων και με το να την χρησιμοποιούμε, αποδεχόμαστε σιγά-σιγά τις ρίζες μας και το ποιοι είμαστε». Η Παναγιώτου είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια της ΑνΑΔ και έχει ενταχθεί στον Κατάλογο Πρεσβευτών Πολιτισμού του Υφυπουργείου Πολιτισμού, ξεκινώντας συνεργασία με σχολεία της Κύπρου.

Χρήματα για Κινηματογράφο

Μια άλλη ενδιαφέρουσα κατηγορία με προγράμματα που λαμβάνουν επιχορηγήσεις είναι ο Κινηματογράφος.

Στον κατάλογο έργων Κινηματογράφου, που επιχορηγήθηκαν το 2025, τα 2 μεγαλύτερα ποσά που δόθηκαν είναι για το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού από την Brave New Culture με 25 χιλιάδες ευρώ και το Φεστιβάλ ΛΟΑΤΚΙ+ Κινηματογράφου με διοργανωτές το Queer Wave με το ίδιο ποσό.

Σχετικά με το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού εγείρονται ερωτήματα, καθώς δεν έγινε γνωστή μέχρι σήμερα η λίστα και το περιεχόμενο των ταινιών που θα προβληθούν τον Αύγουστο. Σε κάθε περίπτωση, η θεματική του συγκεκριμένου φεστιβάλ είναι σχεδόν παρόμοια εδώ και χρόνια, με κάποιες παραλλαγές. Πέρυσι, το 2024, τα ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν εστίαζαν στο ζήτημα της λαθρομετανάστευσης κυρίως μέσα από τον φακό των μεταναστών. Υπήρχε, μεταξύ άλλων, ταινία για το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα, το οποίο φέρει τον τίτλο «Camp Pournara». Ήταν επί της ουσίας ένα κριτικό σχόλιο για την κυπριακή-ευρωπαϊκή στάση απέναντι στη μετανάστευση και τη διαχείρισή της.

Άλλες ταινίες εστίαζανν στην αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, με το αφήγημα να προέρχεται από την πλευρά των Παλαιστινίων, ενώ υπήρχε και ντοκιμαντέρ για την Ινδία, που ασκεί κριτική στην παρούσα Κυβέρνηση Modi. Ενδιαφέρον είχε το μοναδικό ντοκιμαντέρ που αναδεικνύει το ζήτημα της κατοχής. Το φιλμ καταγράφει τη δεκαετή ανακατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Χαραλάμπους στο κατεχόμενο χωριό Κοντέα της Κύπρου και τη σημασία της αρχιτεκτονικής.