Τίτλοι τέλους για Μασκ και Τραμπ - Το παρασκήνιο του πολιτικού τους διαζυγίου

Ο Ίλον Μασκ όχι μόνο αποχαιρετά το ισχυρό του πόστο στο Υπουργείο Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης (DOGE), αλλά και τη θέση ισχύος που κατείχε δίπλα στον «καλύτερό» του φίλο, Ντόναλντ Τραμπ. Ο δισεκατομμυριούχος σύμβουλος του Προέδρου των ΗΠΑ, του οποίου η πρωτοβουλία για τη συρρίκνωση της κυβέρνησης αναδιαμόρφωσε την Ουάσιγκτον μέσα σε τέσσερεις καταιγιστικούς μήνες, επιβεβαίωσε ότι η θητεία του ως «ειδικού κρατικού υπαλλήλου» έφτασε στο τέλος της. Η αποχώρηση αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αλλά το αποτέλεσμα ενός έντονου παρασκηνίου, όπου σταδιακά μειώθηκε η επιρροή στον Τραμπ και οι τέσσερεις «μήνες του μέλιτος» έληξαν με ουσιαστικές διαφορές. Πλέον, ο Μασκ επικεντρώνεται στις εταιρείες του εν μέσω πτώσης των πωλήσεων και της μετοχής της Tesla.

Πώς φτάσαμε στο διαζύγιο

Ενώ το αφήγημα του Λευκού Οίκου έκανε λόγο για ένα βελούδινο διαζύγιο μεταξύ των δύο ισχυρών αντρών, ο Μασκ μετά την αποχώρησή του επέκρινε τη βασική εσωτερική πολιτική του Προέδρου Τραμπ, λέγοντας ότι θα αυξήσει το εθνικό έλλειμμα. Επίσης, δεν παρέλειψε να εκφράσει τα παράπονά του για μια προσοδοφόρα συμφωνία, που δόθηκε σε ανταγωνιστική εταιρεία για την κατασκευή ενός κέντρου δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης στη Μέση Ανατολή.

Ο Μασκ παλαιότερα αυτοαποκαλείτο ο «καλύτερος φίλος» του Τραμπ, αλλά πλέον κρατά αποστάσεις από τον Αμερικανό Πρόεδρο, υποστηρίζοντας ότι αποσύρεται από τη συνεργασία του με την Κυβέρνηση για ν’ αφιερωθεί περισσότερο στις εταιρείες του. Ο Μασκ όμως έχει εκφράσει ανοιχτά την απογοήτευσή του για την κυβέρνηση και τον εκνευρισμό του για τα εμπόδια που συνάντησε, στη «σταυροφορία» του ν’ αλλάξει τη γραφειοκρατία, προκαλώντας ερωτήματα για την πραγματική σχέση ανάμεσα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ και τον πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο.

Δεν παραγνωρίζεται ότι προεκλογικά υπήρξε ο μεγαλύτερος γνωστός πολιτικός χρηματοδότης, ενώ είχε υποσχεθεί στους συμβούλους του Τραμπ ότι θα δωρίσει 100 εκατομμύρια δολάρια σε ομάδες προσκείμενες στον Πρόεδρο πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του 2026. Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, τα χρήματα δεν είχαν δοθεί.

Σε κάθε περίπτωση το αποτύπωμα του Μασκ δεν θα σβήσει τόσο εύκολα, αφού η πρωτοβουλία για ριζικές περικοπές δαπανών και προσωπικό στους κρατικούς τομείς επηρεάζει ακόμα την πολιτική ζωή της χώρας. Ο ίδιος, πάντως, ισχυρίστηκε ότι αφιέρωσε υπερβολικά πολύ χρόνο στην πολιτική και εξέφρασε λύπη για τη ζημιά που υπέστη η φήμη του και η φήμη των εταιρειών του λόγω της ανάμειξής του με τη διοίκηση Τραμπ.

Έντονο υπήρξε και το παρασκήνιο του ταξιδιού του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, όπου ο Μασκ αντιτάχθηκε σε συμφωνία που ετοιμαζόταν ανάμεσα σε ανταγωνιστική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την κατασκευή τεράστιου κέντρου δεδομένων στο Άμπου Ντάμπι. Τελικά, ο Μασκ συνόδευσε τον Πρόεδρο στο ταξίδι του στη Μέση Ανατολή, αλλά ο Τραμπ σπανίως ανέφερε το όνομά του δημόσια. Ο περιθωριακός αυτός ρόλος του δισεκατομμυριούχου αποτέλεσε ριζική μεταστροφή από την «αποκλειστικότητα» που απολάμβανε στις πρώτες ημέρες της νέας διακυβέρνησης.

Και τότε ήρθε η πραγματικότητα

Οι περικοπές που επιδίωκε να εφαρμόσει αποδείχθηκαν πολύ πιο δύσκολες απ’ ό,τι περίμενε, ενώ η απροθυμία του ν’ ασχοληθεί εις βάθος με τη γραφειοκρατία, την οποία θεωρούσε τοξική, εμπόδισε σοβαρά τις προσπάθειές του, ιδιαίτερα στο Κογκρέσο, αναφέρει η Wall Street Journal.

Κατά τις πρώτες 90 ημέρες της νέας κυβέρνησης, κάποιοι σύμβουλοι του Λευκού Οίκου ένιωθαν ότι η διοίκηση ήταν ουσιαστικά «όμηρος» του Μασκ, καθώς αυτός χρησιμοποιούσε την πλατφόρμα X για να στοχοποιεί άτομα που δεν συμπαθούσε. Ο Μασκ είχε απευθείας επιρροή στον Τραμπ και προωθούσε μέτρα με τα οποία αρκετοί υπουργοί δεν ήταν σύμφωνοι, όπως την απαίτηση οι ομοσπονδιακοί υπάλληλοι να στέλνουν εβδομαδιαίο email με τα πέντε σημαντικότερα επιτεύγματά τους, αλλιώς κινδύνευαν με απόλυση, μέτρο το οποίο καταργήθηκε τελικά για τους πολιτικούς υπαλλήλους του Υπουργείου Άμυνας.

Ο Μασκ κρατούσε τον Τραμπ ενθουσιασμένο, μέχρι που κάποια από τα δημοσιεύματα για το DOGE (Υπουργείο Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης) και οι διαμαρτυρίες από μέλη του Κογκρέσου και υπουργούς έγιναν αδύνατο ν’ αγνοηθούν. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, το ρήγμα επήλθε όταν ο Τραμπ έμαθε από δημοσίευμα των New York Times ότι ο Μασκ επρόκειτο να τύχει ενημέρωσης στο Πεντάγωνο για ευαίσθητα θέματα σχετικά με την Κίνα. Ο Τραμπ, ο οποίος είχε υπερασπιστεί επανειλημμένα τον Μασκ απέναντι σε κατηγορίες για πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, δυσαρεστήθηκε ιδιαίτερα.

Όσον αφορά τις προσπάθειές του να μεταμορφώσει τη γραφειοκρατία, ο Μασκ επέμεινε ότι είναι εφικτός ο στόχος του να περικοπούν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια από τις ομοσπονδιακές δαπάνες, «αλλά είναι ένας μακρύς δρόμος και, ξέρετε, είναι πραγματικά δύσκολο. Το ερώτημα είναι πόσο πόνο είναι διατεθειμένα να αντέξουν το υπουργικό συμβούλιο και το Κογκρέσο», είπε σε δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο. «Γιατί γίνεται, αλλά απαιτεί διαχείριση πολλών παραπόνων».

Το αποτύπωμά του μένει

Τώρα, η αμφιλεγόμενη και ομολογουμένως χαοτική προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να αναμορφώσει τη λειτουργία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης εισέρχεται σε μια νέα φάση. Έχουν περάσει οι ημέρες του αιφνιδιασμού και του σοκ των πρώτων 100 ημερών της προεδρίας Τραμπ και της αρχικής εκκαθάρισης του ομοσπονδιακού εργατικού δυναμικού από το DOGE, κατά την οποία δεκάδες χιλιάδες υπάλληλοι απολύθηκαν, τέθηκαν σε αναστολή ή παραιτήθηκαν, ενώ οι ομοσπονδιακοί προϋπολογισμοί περικόπηκαν δραστικά. Αυτές οι ενέργειες συνοδεύτηκαν από αποδυνάμωση βασικών υπηρεσιών της κυβέρνησης, όπως η Εφορία (IRS) και η Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID).

Αντίθετα, τα στελέχη του DOGE συνεχίζουν να βρίσκουν πιο διακριτικούς τρόπους για να περικόψουν προγράμματα και προσωπικό, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε λιγότερο γνωστούς οργανισμούς και τμήματα, ενώ παράλληλα δίνουν νομικές μάχες στα δικαστήρια για τα μέτρα που θέλουν να εφαρμόσουν. Κατά τις τελευταίες δύο εβδομάδες, το DOGE προσπάθησε να παρέμβει στο Κυβερνητικό Τυπογραφείο (Government Publishing Office), το κεντρικό εκδοτικό όργανο της κυβέρνησης, καθώς και στο Γραφείο Δικαιωμάτων Εργασίας του Κογκρέσου (Office of Congressional Workplace Rights), που διαχειρίζεται καταγγελίες για διακρίσεις και παρενόχληση στο Κογκρέσο. Παράλληλα, έχει γίνει απόπειρα να σταλούν ομάδες στην Επιτροπή Πολιτικών Δικαιωμάτων των ΗΠΑ (U.S. Commission on Civil Rights) και στο Γραφείο Λογοδοσίας της Κυβέρνησης (Government Accountability Office).

Ορισμένα μέλη της λειτουργίας του DOGE αναμένεται να συνεχίσουν τον ρόλο τους περικοπής της κρατικής δομής εντός των υπηρεσιών, ενώ άλλοι που είχαν αναλάβει ρόλους ως «επαναστάτες υπέρ ενός μικρού κράτους» προβλέπεται να εγκαταλείψουν αυτές τις προσωρινές θέσεις και να επιστρέψουν στον ιδιωτικό τομέα.

Η αναγκαστική επιστροφή

Σύμφωνα με όσα δήλωσε, πλέον επιστρέφει στην 24ωρη δουλειά του, αφήνοντας πίσω την πολιτική ζωή για τα «μάτια» του επιχειρηματικού κόσμου. Αναλυτές, πάντως, σημειώνουν ότι αυτό το είδος επιδεικτικής «υπερ-εργασίας» συχνά εκλαμβάνεται με σκεπτικισμό, σαν άλλη μια θεατρική παράσταση ενός επιχειρηματία που επιδεικνύει τη λατρεία του για τη «σκληρή δουλειά». Ο Μασκ, άλλωστε, είναι επί χρόνια υπέρμαχος της λεγόμενης «εξαιρετικά hardcore» κουλτούρας εργασίας.

Ωστόσο, αν λάβει κανείς υπόψη την έκταση και σοβαρότητα των προβλημάτων που πλήττουν την αυτοκρατορία του ταυτόχρονα, ίσως αυτή η υπερπροσπάθεια είναι όντως αναγκαία. Η Tesla βλέπει τις πωλήσεις της να καταρρέουν. Το Cybertruck εξελίσσεται σε φιάσκο επικών διαστάσεων. Η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X χρειάζεται «σημαντικές λειτουργικές βελτιώσεις», όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο Μασκ, μετά από γενική κατάρρευση το προηγούμενο διάστημα. Αυτή συνέβη μόλις λίγες μέρες αφότου το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης Grok άρχισε να αναπαράγει θεωρίες συνωμοσίας για τη «λευκή γενοκτονία» χωρίς σταματημό. Και αργά το βράδυ της Τρίτης, η τελευταία εκτόξευση του Starship, του νέου πυραύλου της SpaceX, κατέληξε σε αποτυχία: το σκάφος βγήκε εκτός ελέγχου και διαλύθηκε πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό.

Οι επενδυτές, πάντως, δείχνουν ανακουφισμένοι από το γεγονός ότι ο Μασκ φαίνεται να επικεντρώνεται ξανά στις επιχειρήσεις του. Η μετοχή της Tesla έχει αυξηθεί κατά 25% τον τελευταίο μήνα, αν και εξακολουθεί να βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το ανώτατο σημείο του Δεκεμβρίου. Η αισιοδοξία αυτή, όμως, εξαρτάται από το κατά πόσον ο Μασκ θα καταφέρει ν’ αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα πολυάριθμα, και σε μεγάλο βαθμό αυτοπροκαλούμενα, προβλήματα της Tesla, αλλά και να τηρήσει την υπόσχεσή του για την έναρξη μιας υπηρεσίας αυτόνομων ρομποταξί στο Όστιν του Τέξας τις επόμενες εβδομάδες.

Αυτό θα ήταν δύσκολο για οποιονδήποτε διευθύνοντα σύμβουλο, πόσω μάλλον για κάποιον που ταυτόχρονα προσπαθεί να διαχειριστεί πολλαπλές επιχειρήσεις σε κρίση.

Ένα μήνα πριν, η Tesla ανακοίνωσε μείωση 70% στα καθαρά κέρδη του πρώτου τριμήνου. Μαζί με δημοσίευμα της Wall Street Journal, που ανέφερε ότι το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας διερευνά την πιθανότητα αντικατάστασης του Μασκ, το γεγονός αυτό λειτούργησε ως καμπανάκι αφύπνισης για τον δισεκατομμυριούχο, του οποίου η στροφή προς τα δεξιά στην πολιτική σκηνή αποδείχθηκε καταστροφική για το brand της Tesla.

Στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη δείχνουν ότι οι πωλήσεις της Tesla στην Ευρώπη έπεσαν κατά 50% για τέταρτο συνεχόμενο μήνα σε ετήσια βάση. Δύο είναι οι κύριοι λόγοι: οι Ευρωπαίοι απορρίπτουν τις πολιτικές απόψεις του Μασκ και επιλέγουν φθηνότερα ηλεκτρικά οχήματα από Κινέζους κατασκευαστές όπως η BYD, την οποία παλιότερα ο Μασκ χλεύαζε, αλλά σήμερα «του παίρνει το μερίδιο» στην παγκόσμια αγορά.

Όσον αφορά το Cybertruck, το προσωπικό του στοίχημα, η κατάσταση είναι απογοητευτική. Το όχημα έχει μετατραπεί σε βαρίδι για την Tesla, καθώς πλήττεται από συνεχείς ανακλήσεις και χαμηλή ζήτηση. Πριν από δύο χρόνια, ο Μασκ είχε δηλώσει με σοβαρότητα ότι περιμένει να προσθέσει 250.000 Cybertrucks στους αμερικανικούς δρόμους ετησίως. Πέρυσι πουλήθηκαν μόλις 40.000. Στο πρώτο τρίμηνο του 2025, πουλήθηκαν μόνο 6.400, σύμφωνα με την Cox Automotive. Αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός, η Tesla θα επιτύχει μόλις το ένα δέκατο του ετήσιου στόχου της.