Η Σύνοδος του ΝΑΤΟ σε μια κρίσιμη γεωπολιτική καμπή

Η Σύνοδος του ΝΑΤΟ στις 25 Ιουνίου 2025, που διεξήχθη στη Χάγη της Ολλανδίας, πραγματοποιείται σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη γεωπολιτική καμπή, στον άμεσο απόηχο του πολέμου Ισραήλ - Ιράν, τη συνεχιζόμενη σύρραξη στη Γάζα και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τονίζεται, φυσικά, ότι η Σύνοδος ήταν ήδη προγραμματισμένη πολύ πριν από την έναρξη της διαμάχης Ισραήλ - Ιράν. Εκτιμάται ότι η σύνοδος αυτή είναι ίσως η κρισιμότερη από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, εν μέσω των τεκτονικών γεωπολιτικών μετακινήσεων που η παγκόσμια κοινότητα διάγει. Η Σύνοδος της 25ης Ιουνίου είναι η πρώτη στην οποία συμμετέχει ο Πρόεδρος Τραμπ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής από το 2019 (στο πλαίσιο της πρώτης του θητείας).

Η παρουσία του Αμερικανού Προέδρου δημιούργησε εντύπωση προτού μάλιστα αυτός προσγειωθεί στην Ολλανδία, με την ανάρτηση στον προσωπικό του λογαριασμό σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μηνύματος που έλαβε από τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ο οποίος εκθείασε τον τρόπο με τον οποίο ο Πρόεδρος Τραμπ διαχειρίστηκε τον πόλεμο Ισραήλ - Ιράν. Την ίδια στιγμή, και ενώ ο Τραμπ βρισκόταν καθ’ οδόν, μια δήλωσή του που αφορούσε στο Άρθρο 5 (συλλογική άμυνα) της Ιδρυτικής Συνθήκης του ΝΑΤΟ προκάλεσε επίσης εντυπώσεις, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν «πολλές ερμηνείες» επί της ουσίας του Άρθρου 5, δήλωση η οποία ανασκευάστηκε με κάποιον τρόπο αργότερα, με τον Τραμπ ν’ αναφέρει ότι «οι ΗΠΑ θα βρίσκονται σε όλη την διαδρομή μαζί με τους συμμάχους τους».

Ένα από τα βασικότερα, προγραμματισμένα, θέματα που απασχόλησε τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ ήταν το ζήτημα της αύξησης των αμυντικών δαπανών των 32 μελών της Συμμαχίας στο 5% του ΑΕΠ τους, κάτι που αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη πίεση στην κοινή ασφάλεια. Ως καταγράφεται, εννέα κράτη - μέλη του ΝΑΤΟ δεν πληρούν τους υφιστάμενους αμυντικούς στόχους δαπανών του 2%, με την Ισπανία να δέχεται ιδιαίτερη κριτική από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, λόγω των χαμηλών αμυντικών της δαπανών. Αν και τα υπόλοιπα κράτη δεν κατονομάστηκαν, το γεγονός αυτό δημιουργεί μια φορτισμένη ενδοσυμμαχική κατάσταση με τις ΗΠΑ, υπό τον Τραμπ, να δηλώνουν από την ημέρα εκλογής του ότι αυτές αναλαμβάνουν υπέρμετρο βάρος σε σχέση με τους Ευρωπαίους συμμάχους τους, φτάνοντας ακόμη και σε απειλές για τερματισμό της αμερικανικής χρηματοδότησης.

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο, για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ των κρατών - μελών μέχρι το 2035, ικανοποιεί πλήρως τις απαιτήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και αποτρέπει το οδυνηρό αδιέξοδο που θα δημιουργείτο εάν αυτό δεν επιτυγχανόταν. Ο ίδιος ο Τραμπ, μάλιστα, χαρακτήρισε την απόφαση ως μεγάλη νίκη για την Ευρώπη και τον Δυτικό πολιτισμό. Προφανώς η απόφαση οδηγεί σε μια νέα κούρσα στρατιωτικών εξοπλισμών στον αντίποδα της Ρωσίας και της Κίνας και στο πλαίσιο του ρευστού γεωπολιτικού σκηνικού, που χαρακτηρίζει τη διεθνή τάξη πραγμάτων.

Στο πλαίσιο, μάλιστα, της κοινής δήλωσης των ηγετών των μελών του ΝΑΤΟ επισημάνθηκε η μακροπρόθεσμη απειλή που θέτει η Ρωσία, χωρίς, όμως, να καταδικάζεται η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως είχε συμβεί πριν από έναν χρόνο. Η κοινή δήλωση, που υιοθετήθηκε, περιλαμβάνει, επίσης, αναφορά στην ασύμμετρη απειλή της τρομοκρατίας, στους ευρύτερους αυξανόμενους γεωπολιτικούς κινδύνους και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Συμμαχία, όπως είναι οι κυβερνοεπιθέσεις, οι κρίσεις υποδομών και η αναγκαιότητα συνεργασίας σε πληροφορίες, τεχνολογία και πολιτική βούληση. Φυσικά, το μέλλον του ΝΑΤΟ εξαρτάται όχι μόνο από το τι ειπώθηκε (ή δεν ειπώθηκε) στη Σύνοδο Κορυφής, αλλά από το τι και πώς θα υλοποιηθεί το επόμενο χρονικό διάστημα.

*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law - International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας