Αγροφωτοβολταϊκά: Η απάντηση των γεωργών στη ξηρασία και την ενεργειακή κρίση

Ο αγροτικός τομέας στην Κύπρο, όπως και σε ολόκληρη την Ευρώπη, βρίσκεται σήμερα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι πιέσεις από την κλιματική αλλαγή, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής, η λειψυδρία και η αβεβαιότητα στην αγορά δημιουργούν πρωτοφανείς προκλήσεις για τους γεωργούς, καθώς η παραγωγή μειώνεται συνεχώς και η ανάγκη για άμεσες λύσεις είναι επιτακτική.

Κλειδί για την υποβοήθηση της παραγωγής και των ίδιων των αγροτών μπορεί να αποτελέσει η υιοθέτηση, από τον τομέα, σύγχρονων τεχνολογιών. Μια από τις πιο υποσχόμενες λύσεις, είναι τα αγροφωτοβολταϊκά. Πρόκειται για καινοτόμα συστήματα που επιτρέπουν τη συνύπαρξη γεωργίας και παραγωγής ηλιακής ενέργειας στον ίδιο χώρο, η υιοθέτηση των οποίων και στη χώρα μας μπορεί να αποτελέσει μια στρατηγική επιλογή με πολλαπλά οφέλη. Η δυνατότητά τους να συνδυάζουν την καλλιέργεια της γεωργικής γης με την ενσωμάτωση φωτοβολταϊκών συστημάτων στην ίδια έκταση, προσφέρει ένα νέο μοντέλο παραγωγής που σέβεται την καλλιεργήσιμη γη και το περιβάλλον, με πολλαπλά οφέλη στις καλλιέργειες και τους παραγωγούς.

Τα ειδικά αυτά σχεδιασμένα συστήματα επιτρέπουν την απρόσκοπτη καλλιέργεια κάτω ή γύρω από τα πάνελ, χωρίς να περιορίζεται η χρήση της γης. Παράλληλα, τα πάνελ παρέχουν σκίαση, προστατεύοντας τις καλλιέργειες από την έντονη ηλιακή ακτινοβολία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Το μικροκλίμα που δημιουργείται από την παρουσία τους ευνοεί την ανάπτυξη των φυτών και μειώνει τις ανάγκες σε ύδρευση, εξοικονομώντας νερό σε ποσοστό έως και 30%. Ειδικά το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό τους αποτελεί κρίσιμο πλεονέκτημα έναντι των συνθηκών συνεχούς ξηρασίας που επικρατούν στην Κύπρο, οι οποίες καθιστούν το νερό ολοένα και πιο πολύτιμο πόρο.

Η ανάγκη για εξοικονόμηση νερού καθίσταται σήμερα πιο πιεστική από ποτέ και είναι ενδεικτικό πως Κύπριοι αγρότες ενημερώθηκαν πρόσφατα ότι το διαθέσιμο νερό για άρδευση των χωραφιών τους φέτος θα είναι μειωμένο κατά 50% σε σχέση με πέρυσι. Επιπλέον, σε πολλούς έγινε σύσταση να αποφύγουν να επενδύσουν σε εποχιακές καλλιέργειες, καθώς η ποσότητα νερού που θα διατεθεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δεν επαρκεί για την καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών. Υπό αυτά τα δεδομένα, είναι ορατός ο κίνδυνος να χαθεί το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των αγροτών.

Μέσα σε όλα αυτά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Κύπριος αγρότης, η εμπειρία άλλων χωρών επιβεβαιώνει τη δυναμική των αγροφωτοβολταϊκών. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία, όπου τα αγροφωτοβολταϊκά υιοθετήθηκαν ευρέως, οι αγρότες εξοικονομούν νερό και παράλληλα εξασφαλίζουν πρόσθετο εισόδημα από την πώληση ενέργειας, ενώ οι καλλιέργειες ενισχύθηκαν, η βιοποικιλότητα ωφελήθηκε και η ανθεκτικότητα των καλλιεργειών απέναντι στις κλιματικές μεταβολές έχει αυξηθεί.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει πολύ μεγάλη βαρύτητα στα αγροφωτοβολταϊκά μέσω της Πράσινης Συμφωνίας και του σχεδίου REPowerEU, έχοντας θέσει φιλόδοξους στόχους για την προώθηση της πράσινης ενέργειας και της βιώσιμης γεωργίας και εντάσσοντας τα αγροφωτοβολταϊκά στις στρατηγικές προτεραιότητές της μέσω προγραμμάτων όπως το Horizon 2020 και η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική. Είναι σαφές ότι τα αγροφωτοβολταϊκά δεν αποτελούν απλώς μία τεχνολογική καινοτομία, αλλά αναγκαίο εργαλείο για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο αγροτικό μέλλον.

Για την Κύπρο, την πιο ηλιόλουστη χώρα της Ευρώπης, με πάνω από 300 ημέρες ηλιοφάνειας τον χρόνο, οι δυνατότητες αξιοποίησης των συγκεκριμένων συστημάτων είναι τεράστιες. Μπορούν να μεταμορφώσουν την αγροτική παραγωγή, να στηρίξουν το εισόδημα των γεωργών και να συμβάλουν ουσιαστικά στην επίτευξη των εθνικών μας στόχων για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τη μείωση του ενεργειακού κόστους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, αν αξιοποιηθεί μόλις το 1% της αγροτικής γης για αγροφωτοβολταϊκά, η Κύπρος θα μπορούσε να αυξήσει τη συνολική της εγκατεστημένη ισχύ σε ΑΠΕ κατά τουλάχιστον 150 MW, συμβάλλοντας καθοριστικά στους εθνικούς ενεργειακούς στόχους. Παράλληλα, η αξιοποίηση αγροφωτοβολταϊκών συστημάτων μπορεί να στηρίξει ενεργά τον δοκιμαζόμενο, από την κλιματική κρίση, αγροτικό τομέα και να προσφέρει μια πρόσθετη τεχνολογική λύση στην ανάγκη για εξοικονόμηση υδάτινων πόρων.

Συμπερασματικά, τα αγροφωτοβολταϊκά είναι μια πραγματική ευκαιρία για τους αγρότες μας. Με την τεχνολογία να υπηρετεί τη φύση και όχι να την ανταγωνίζεται, η Κύπρος μπορεί να χτίσει ένα μέλλον, στο οποίο η αγροτική ανάπτυξη και η πράσινη ενέργεια θα προχωρούν χέρι-χέρι, προς όφελος των αγροτών, της παραγωγής, της πράσινης ανάπτυξης και της οικονομίας ευρύτερα. Η συνύπαρξη γεωργίας και καθαρής ενέργειας δεν είναι μόνο εφικτή, είναι το μέλλον.

*Επικεφαλής Μηχανικός Περιβάλλοντος της Bioland Energy Group