Τρικλοποδιές στην οικονομία - Από κρατικό μισθολόγιο, κόστος ηλεκτρισμού και «κρυφές» αδυναμίες

Κρατικό μισθολόγιο, υψηλό κόστος ηλεκτρικού ρεύματος – από τα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση –, ενεργειακή απομόνωση, περιορισμένη φροντίδα για τους ηλικιωμένους και μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έχουν απομακρυνθεί μεν από τους ισολογισμούς των τραπεζών, αλλά παραμένουν στην οικονομία, συγκαταλέγονται ανάμεσα στις αδυναμίες της κυπριακής οικονομίας και για τα οποία το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Κομισιόν προειδοποιούν. Τόσο το ΔΝΤ όσο και η Κομισιόν, στις εκθέσεις που δημοσίευσαν τις προηγούμενες μέρες, σημειώνουν τις ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις της Κύπρου, με τη χώρα να καταγράφει έναν από τους πιο υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη. Την ίδια ώρα, εντοπίζουν αδυναμίες και κινδύνους και επισημαίνουν την ανάγκη για επιτάχυνση συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων.

Κοστίζει ακριβά το κρατικό μισθολόγιο

Το ΔΝΤ προειδοποιεί για το υψηλό κόστος του κρατικού μισθολογίου, υπογραμμίζοντας ότι κινείται πιο πάνω από τους μέσους όρους της Ευρώπης. Αναφέρει ,επίσης, το χάσμα μισθών στην Κύπρο, ανάμεσα στους υπαλλήλους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Το Ταμείο συνιστά αυτοσυγκράτηση στη μισθολογική πολιτική, υπογραμμίζοντας την ανάγκη αποφυγής μέτρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δημοσιονομική χαλάρωση. Ειδικότερα, τονίζει ότι πρέπει να αποφευχθούν αυξήσεις στους μισθούς του δημοσίου τομέα, αυξήσεις στην Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) και νέες έκτακτες αυξήσεις μισθών.

Ο οικονομολόγος Μάριος Χρίστου, μιλώντας στην εφημερίδα «Σημερινή», χαρακτήρισε το κρατικό μισθολόγιο ως μια διαχρονική απειλή για την κυπριακή οικονομία, καθώς είναι υψηλό και πρόκειται για ανελαστική δαπάνη που δεν μπορεί να περιοριστεί.

Αναφερόμενος ειδικά στην ΑΤΑ, την χαρακτήρισε ως «στρέβλωση», καθώς εφαρμόζεται οριζόντια. «Όσο υψηλότερος είναι ο μισθός, τόσο περισσότερη ΑΤΑ λαμβάνει ο εργαζόμενος», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι αυτή η πρακτική διευρύνει περαιτέρω το χάσμα μεταξύ υψηλόμισθων και χαμηλόμισθων.

«Η ουσία της ΑΤΑ είναι να διασφαλίσει την αγοραστική δύναμη του μισθού. Το ερώτημα είναι: ολόκληρου του μισθού; Ή ενός τμήματος του μισθού; Εκείνου, δηλαδή, που εξασφαλίζει τις βασικές ανάγκες μιας οικογένειας;».

Πρόσθεσε ότι μπορεί να συνεχίσει να δίνεται, καθώς ο σκοπός της είναι η διατήρηση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων, ώστε να μην οδηγούνται σε φτωχοποίηση σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού. Παράλληλα ανέφερε ότι είναι σημαντική και στον ιδιωτικό τομέα, όπου οι μισθοί είναι χαμηλότεροι και οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν την λαμβάνουν. Αυτό, όπως τόνισε, εντείνει τις μισθολογικές ανισότητες μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, διευρύνοντας περαιτέρω το χάσμα.

Ανάγκη για ουσιαστική ψηφιοποίηση

Για το υψηλό κόστος του κρατικού μισθολογίου στην Κύπρο αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, Μιχάλης Περσιάνης, καλεσμένος στην εκπομπή «Μεσημέρι και Κάτι» του ΣΙΓΜΑ (04/06).

Όπως εξήγησε, το κρατικό μισθολόγιο έχει υψηλό κόστος σε σχέση με τις υπηρεσίες που παρέχει στους πολίτες, γεγονός που εγείρει ζητήματα σχετικά με τη σχέση κόστους-οφέλους.

«Είναι ακριβό το κρατικό μισθολόγιο σε σχέση με το τι υπηρεσίες παραδίδει στην οικονομία και την κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι εάν δούμε βελτίωση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας στο Δημόσιο, τότε θα μπορεί να δικαιολογηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό ο συνολικός λογαριασμός», υπέδειξε.

Κατά τον κ. Περσιάνη, «κλειδί» αποτελεί η ψηφιακή μεταμόρφωση του κράτους.

«Έχουμε δει μία βελτίωση αλλά περιορίζεται στα σημεία που έχει επαφή ο πολίτης με το κράτος, δηλαδή στα ορατά σημεία. Αυτό που χρειάζεται, είναι η ψηφιοποίηση των εσωτερικών λειτουργιών της δημόσιας υπηρεσίας. Ένα παράδειγμα, είναι ότι μπορούμε να υποβάλουμε τους φόρους μας από το κινητό αλλά οι λειτουργοί στο Τμήμα Φορολογίας θα πρέπει να εκτυπώσουν και να διαχειριστούν με το χέρι την όλη διαδικασία. Εκεί είναι το μεγάλο κενό. Αυτό προκαλεί κόστος, λάθη, καθυστερήσεις και επιτρέπει – αν δεν προωθεί – τη διαφθορά», ανέφερε χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι με αυτές τις διαδικασίες, ταλαιπωρούνται και οι ίδιοι οι δημόσιοι υπάλληλοι.

Πρόσθεσε ότι δεν φαίνεται να υπάρχει πολιτικό κίνητρο για τη βελτίωση της κατάστασης, ούτε από την εκτελεστική, ούτε από τη νομοθετική εξουσία, καθώς, όπως είπε, κανείς δεν πρόκειται να κερδίσει ψήφους διορθώνοντας πτυχές του «κρατικού μαγαζιού» που δεν είναι ορατές στα μάτια των πολιτών.

Τραπεζικός τομέας και «κρυμμένα κόκκινα δάνεια»

Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου παραμένει ισχυρός, παρουσιάζοντας υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια, επαρκή ρευστότητα και ιστορικά υψηλά επίπεδα κερδοφορίας.

Όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το Ταμείο αναφέρει ότι μειώθηκαν σημαντικά και απομακρύνθηκαν από τον τραπεζικό τομέα, ωστόσο εξακολουθούν να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα.

Ο οικονομολόγος Μάριος Χρίστου, κληθείς από τη «Σημερινή» να σχολιάσει το συγκεκριμένο σημείο, εξήγησε ότι δεν έπαψε να υπάρχει το πρόβλημα, καθώς οι τράπεζες ουσιαστικά μετέφεραν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εκτός των ισολογισμών τους, στις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων.

Ο κ. Χρίστου, κάνοντας αναφορά στη μεγάλη διαφορά μεταξύ του δανειστικού και καταθετικού επιτοκίου που προσφέρουν οι τράπεζες στην Κύπρο, επισήμανε ότι το γεγονός αυτό εμποδίζει την ανάπτυξη.

Η Κομισιόν καλεί την Κύπρο να ενισχύσει τη χρηματοοικονομική παιδεία του πληθυσμού, υπογραμμίζοντας ότι παραμένει χαμηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρισμού

Η Έκθεση της Κομισιόν υπογραμμίζει ότι η Κύπρος είναι ευάλωτη και ενεργειακά απομονωμένη και ταυτόχρονα καταγράφει από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρισμού για τα νοικοκυριά στην Ε.Ε., με το κόστος ψύξης να είναι ιδιαίτερα αυξημένο.

Το κόστος ενέργειας, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Μάριο Χρίστου, αποτελεί ένα εκ των σοβαρότερων προβλημάτων της κυπριακής οικονομίας. Όπως είπε, η υψηλή τιμή της ενέργειας επιβαρύνει σημαντικά τόσο τον οικογενειακό προϋπολογισμό, όσο και το κόστος παραγωγής.

«Ιδιαίτερα για μια χώρα με ανάγκες και για θέρμανση και για ψύξη, το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο έντονο. Επιπλέον, η αύξηση του ενεργειακού κόστους επηρεάζει αρνητικά τον τουριστικό τομέα, που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της Κύπρου. Το κόστος φιλοξενίας στα ξενοδοχεία αυξάνεται, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι τιμές των τουριστικών πακέτων, δημιουργώντας ανταγωνιστικό μειονέκτημα στην αγορά», υπέδειξε.

Το ΔΝΤ τονίζει την ανάγκη για ταχεία πρόοδο στην ολοκλήρωση του τερματικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και της διασύνδεσης της ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να μειωθούν τα κόστη, να ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού και να επιτευχθούν οι στόχοι της Ε.Ε. για το κλίμα.

Παράλληλα, στην έκθεση της Κομισιόν, επισημαίνεται η ανάγκη αναβάθμισης του ηλεκτρικού δικτύου και των υποδομών αποθήκευσης ενέργειας, ώστε να ενισχυθεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Απροστάτευτοι οι ηλικιωμένοι, χωρίς πρόσβαση σε φροντίδα

Μια άλλη σοβαρή αδυναμία, που εντοπίζει η Κομισιόν, αφορά στην περιορισμένη πρόσβαση των ηλικιωμένων σε υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας υγείας. Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι δημόσιες δαπάνες στον συγκεκριμένο τομέα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και καλεί την Κύπρο να θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο και επαρκώς χρηματοδοτούμενο μοντέλο.

Ο Μάριος Χρίστου επισημαίνει ότι το ζήτημα της μακροχρόνιας φροντίδας εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο των προβλημάτων που εμπίπτουν στον τομέα της Υγείας.

«Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα φροντίδας στους ηλικιωμένους, καθώς και σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση τόσο στις υπηρεσίες φροντίδας όσο και στα νοσοκομεία. Το κράτος θα πρέπει να δει πώς θα το ρυθμίσει», ανέφερε.

Συνδέοντας το θέμα με το συνταξιοδοτικό σύστημα, ο κ. Χρίστου τόνισε ότι οι συντάξεις στην Κύπρο είναι ιδιαίτερα χαμηλές, με πολλούς να λαμβάνουν ποσά της τάξης των 400 – 600 ευρώ, δηλαδή κάτω από το όριο της φτώχιας.

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών

Το ΔΝΤ προειδοποιεί επίσης για το αυξημένο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και υπογραμμίζει ότι η εξωτερική θέση παραμένει ασθενέστερη απ’ ό,τι δικαιολογούν τα θεμελιώδη μεγέθη, με την Κύπρο να εισάγει πολύ περισσότερα απ’ όσα εξάγει.

«Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν πάντα προβληματικό. Εξάγουμε υπηρεσίες και εισάγουμε αγαθά. Είναι γεγονός ότι η αγορά μας είναι μικρή, κάτι που περιορίζει τη δυνατότητα ανάπτυξης μεγάλων παραγωγικών μονάδων», υπέδειξε ο οικονομολόγος Μάριος Χρίστου.

Εξήγησε επίσης ότι, παρόλο που η Κύπρος είναι μέλος της ενιαίας αγοράς, αντιμετωπίζει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα. Ως νησί, η εξαγωγή προϊόντων απαιτεί θαλάσσιες μεταφορές, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένο κόστος και περισσότερο χρόνο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν άμεση πρόσβαση σε χερσαίες διαδρομές και συνεπώς ευκολότερη διασύνδεση.

«Θα μπορούσαμε να επικεντρωθούμε στην παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων μικρού όγκου», είπε ο κ. Χρίστου.

Ανθεκτική η κυπριακή οικονομία

Στην ετήσια αξιολόγησή του για την κυπριακή οικονομία, που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα (02/06), το ΔΝΤ αναγνωρίζει τις ισχυρές δημοσιονομικές και μακροοικονομικές επιδόσεις της Κύπρου για το 2024. Όπως αναφέρεται, η χώρα πέτυχε δημοσιονομικό πλεόνασμα 4,3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος μειώθηκε στο 65% του ΑΕΠ.

Το ΔΝΤ σημειώνει επίσης ότι η κυπριακή οικονομία κατέγραψε έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωζώνη (3,4%) για το 2024. Η επίδοση αυτή αποδίδεται κυρίως στον ισχυρό τουρισμό, την ανάπτυξη του τομέα πληροφορικής και επικοινωνιών, καθώς και στην ανθεκτική κατανάλωση.

Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ αναγνωρίζει την «αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα» της κυπριακής οικονομίας, ενώ, παράλληλα, εντοπίζει ενδείξεις υπερθέρμανσης, λόγω αυξανόμενων μισθών και εμπορικών περιορισμών.

Τα ευρήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που περιλαμβάνονται στην Εαρινή Δέσμη για την Κύπρο και παρουσιάστηκαν στις 04/06, επιβεβαιώνουν επίσης την ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονομίας μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον αβεβαιότητας και γεωπολιτικών αναταράξεων.

Η Κύπρος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν θεωρείται πλέον χώρα με μακροοικονομικές ανισορροπίες, καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και το ιδιωτικό χρέος περιορίζονται, χάρη και στην ισχυρή ανάπτυξη.

Καταληκτικά, ο οικονομολόγος Μάριος Χρίστου χαρακτήρισε ενθαρρυντική τη δημοσιονομική πορεία της χώρας, επισημαίνοντας ότι «είναι πολύ θετικό το ότι διατηρούμε πρωτογενές πλεόνασμα και το δημόσιο χρέος μειώνεται σταθερά και σύντομα θα είναι εντός των απαιτήσεων, δηλαδή κάτω από 60% του ετήσιου ΑΕΠ».