Καταπέλτης η Ελεγκτική για τις «έξυπνες» στάσεις: Τριπλό σχεδιαστικό σφάλμα και περιορισμένη ορατότητα - Πώς απαντά το Τμήμα Δημοσίων Έργων

Ειδική έκθεση για τον σχεδιασμό και την εγκατάσταση νέων στάσεων/στεγάστρων των λεωφορείων εξέδωσε το πρωί της Τρίτης η Ελεγκτική Υπηρεσία. Όπως αναφέρει ο Ελεγκτής στον πρόλογό του στην παρούσα έκθεση εξετάστηκε  ύπαρξη σχεδιαστικού λάθους σε 3 τομείς.  

«Το έργο εφαρμόζεται σε Παγκύπρια βάση και θα κοστίσει €62 εκ. με συγχρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους». 

Τυχόν σχεδιαστικό λάθος στους εξής τρεις τομείς: 

1. Έχουν τοποθετηθεί ανάποδα; Η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική. Παρατηρώντας τις ΚΕΣΣ σε πλήρη ανάπτυξη, δηλαδή του τύπους «Στέγαστρο για Αστικές Περιοχές» και «Στέγαστρο για Ορεινές Περιοχές» αβίαστα γίνεται αντιληπτό ότι έχουν τοποθετηθεί από τη ορθή μεριά. Παρόλα αυτά ο τύπος «Μικρό Στέγαστρο» λόγω της απεριόριστης ορατότητας που παρέχει από τη δεξιά μεριά, συνέπεια της απουσίας δεξιού πυλώνα, δημιουργεί τη λανθασμένη εντύπωση ότι οι ΚΕΣΣ (αυτού του τύπου μόνο) έχουν τοποθετηθεί ανάποδα.
2. Παγκάκι - μέγεθος Οι έξυπνες στάσεις/στέγαστρα διεθνώς, μεταξύ άλλων, έχουν στόχο να περιορίσουν το χρόνο αναμονής και ως αποτέλεσμα τη μικρότερη συνάθροιση επιβατών. Έτσι τοποθετούνται σχετικά μικρά παγκάκια (πρέπει να παραμένει κενός χώρος και για αναπηρικό κάθισμα). Όμως όντως το μέγεθος θα μπορούσε να ήταν κάπως μεγαλύτερο, κάτι που προβλέφθηκε ως δυνατότητα επέκτασης στο μέλλον. 
3. Ορατότητα Επιβατών Με βάση τα διεθνή πρότυπα και τη διεθνή πρακτική (βλ. Παράρτημα ΙΙΙ Β), η μέγιστη ορατότητα των διερχόμενων οχημάτων αποτελεί μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις ενός στεγάστρου. Παρόλα αυτά είναι η ορατότητα των ΚΕΣΣ, ως προς τα διερχόμενα οχήματα, είναι σχεδόν μηδενική κάτι πρωτοφανές και απαράδεκτο. 

Παρά την εκτεταμένη έρευνα που διενήργησε η Ελεγκτική δεν εντοπίστηκε διεθνώς κάτι παρόμοιο, όπου να περιορίζεται σε τέτοιο βαθμό η ορατότητα προς την κατεύθυνση των διερχόμενων οχημάτων.

Συνδυασμός τριών σοβαρών λαθών 

(α) Ο βασικός πυλώνας έχει τοποθετηθεί στη μεριά έλευσης των οχημάτων (αριστερή μεριά),

(β) Ο βασικός πυλώνας δεν είναι διαφανής 

(γ) Το παγκάκι εφάπτεται του βασικού πυλώνα, αντί να βρίσκεται στο κέντρο ή στη δεξιά μεριά. 

Από τα πιο πάνω προκύπτουν ευθύνες για το ΤΔΕ ως η Αναθέτουσα Αρχή:

• Ο τελικός σχεδιασμός αν και φιλόδοξος, παρέχει ελάχιστη ως μηδενική ορατότητα από τη μεριά των διερχόμενων οχημάτων, κάτι εντελώς απαράδεχτο. 
• Το αρχικώς προτεινόμενο σχέδιο δεν είχε αυτά τα λάθη, αλλά προέκυψαν κατόπιν υποδείξεων/ παρεμβάσεων του ΤΔΕ.
• Ακόμη και όταν το θέμα αποτέλεσε αντικείμενο έντονου δημόσιου διαλόγου και ακολούθως συζητήθηκε στην ΚΕΜΕΕ, το ΤΔΕ παρουσιάστηκε απόλυτο ως προς την ορθότητα του σχεδιασμού, κάτι που προκαλεί ερωτήματα ως προς την αδυναμία του να αντιληφθεί ένα τόσο εξόφθαλμο ζήτημα.

Δείτε ΕΔΩ αυτούσια την έκθεση.

Ανακοίνωση εξέδωσε το Τμήμα Δημοσίων Έργων σε σχέση με την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τα νέα στέγαστρα στάσεων λεωφορείων. 

Αυτούσια η ανακοίνωση 

Το Τμήμα έχει σήμερα λάβει την Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σε σχέση με τον σχεδιασμό των νέων στεγάστρων στάσεων λεωφορείων που τοποθετούνται Παγκύπρια, την οποία θα μελετήσει ενδελεχώς και θα επανέλθει σε λεπτομέρεια.  

Στην Έκθεση επιβεβαιώνεται ότι (α) οι στάσεις/στέγαστρα δεν έχουν τοποθετηθεί ανάποδα και (β) το παγκάκι είναι συνηθισμένου μήκους ως ακολουθείτε διεθνώς, με δυνατότητα επέκτασης στο μέλλον. Το θέμα το οποίο θέτει είναι ότι δεν εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη ορατότητα μεταξύ λεωφορείου και επιβατών που αναμένουν στην στάση, λόγω της θέσης του πυλώνα.   

Το Τμήμα, ως αναφέρεται και στην Έκθεση έχει χρησιμοποιήσει το πρότυπο σχεδιασμού του Transport for London – Bus Stop Design Guidance το οποίο παραθέτει σειρά σημαντικών παραμέτρων σχεδιασμού οι οποίες λήφθηκαν υπόψη κατά την εκπόνηση του σχεδιασμού των νέων στεγάστρων, όπως και τοπικές παραμέτρους για παράδειγμα στενότητα πεζοδρομίων και καιρικές συνθήκες.  

Το εν λόγω πρότυπο σχεδιασμού, αναφέρει ρητά ότι η πινακίδα της στάσης, αυτό που όλοι βλέπουμε σήμερα σε πάσσαλο και φέρει την ελάχιστη έντυπη πληροφόρηση, αποτελεί το σημείο αναφοράς για στάση λεωφορείου και προηγείται οποιασδήποτε υποδομής και μάλιστα του στεγάστρου. Το σημείο αυτό αποτελεί αναφορά για ευθυγράμμιση των αναμενόμενων επιβατών με την είσοδο στο λεωφορείο, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη επιβίβαση, ενώ η υπόλοιπη υποδομή, που ακολουθεί – δηλαδή το στέγαστρο, δεν εμποδίζει την αποβίβαση από το λεωφορείο.  

Το Τμήμα, με δεδομένο ότι η πληροφόρηση πλέον μπορεί να διατίθεται σε έντυπη φωτιζόμενη, ηλεκτρονική αλλά και ηχητική μορφή, έχει ενσωματώσει, ως συνηθίζεται, την απαραίτητη τεχνολογία στο σημείο που τοποθετείται η πινακίδα της στάσης, κρατώντας στο ελάχιστο δυνατό πλάτος τον πυλώνα πληροφόρησης που προκύπτει από την ενσωμάτωση του απαραίτητου ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (μπαταρίες, οθόνη, σκελετό στήριξης κλπ.). Ως εκ τούτου ο πυλώνας πληροφόρησης δεν θα μπορούσε να ήταν διαφανές. Όσον αφορά το πλάτος της ηλεκτρονικής πινακίδας και έντυπης πληροφόρησης που ενσωματώνονται είναι μόλις μιας σελίδας Α4 δηλαδή – περίπου 30εκ.  

Επίσης, σημειώνεται ότι το μικρότερο στέγαστρο, για το οποίο γίνεται ιδιαίτερος λόγος στην Έκθεση, παρέχει κάλυψη τόσο μπροστά όσο και πίσω από τον πυλώνα πληροφόρησης. Άτομα με οπτική αναπηρία τα οποία θα χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ηχητικής ανακοίνωσης, ή άτομα που διαβάζουν την έντυπη ή ηλεκτρονική πληροφόρηση βρίσκονται μπροστά από τον εν λόγω πυλώνα πληροφόρησης. Αντίστοιχα, άτομα που είναι όρθια ή σε αναπηρικό καροτσάκι βρίσκονται πίσω από τον πυλώνα πληροφόρησης και δεν εμποδίζεται με οποιοδήποτε τρόπο η ορατότητα τους. Συνεπώς, αυτό που πραγματικά συζητείται και τίθεται ως μείζον θέμα είναι κατά πόσον οι καθήμενοι έχουν απρόσκοπτη ορατότητα προς το λεωφορείο. 

Σε αστικό περιβάλλον, όπου οι ταχύτητες των οχημάτων περιορίζονται στα 50χιλιόμετρα, η απαιτούμενη απόσταση ορατότητας πριν από το σημείο ενδιαφέροντος ορίζεται στα 30μέτρα, όπου και τοποθετείται κάθετη σήμανση για ενημέρωση των οδηγών, αναγνωρίζοντας ότι η ορατότητα στο αστικό περιβάλλον, στο επίπεδο δρόμου ή και πεζοδρομίου, είναι περιορισμένη από προπορευόμενα οχήματα, σταθμευμένα οχήματα, καμπές δρόμου, δέντρα και θάμνους, από άλλο οδικό ή ιδιωτικό εξοπλισμό κτλ. Με δεδομένο ότι το στέγαστρο τοποθετείται στο πίσω μέρος του πεζοδρομίου, η οπτική επαφή μεταξύ οδηγού λεωφορείου, που βρίσκεται στο κέντρο του δρόμου,  και των επιβατών που αναμένουν καθήμενοι, είναι υπό γωνία. Ακόμα και για τους καθήμενους στο πλησιέστερο σημείο προς τον πυλώνα πληροφόρησης, η απαιτούμενη απόσταση ορατότητας εξασφαλίζεται. Πρόσθετα, ως αναφέρεται και στην Έκθεση, υπάρχει και ηλεκτρονική ενημέρωση με αναλάμποντα φωτισμό, όπου οι επιβάτες που αναμένουν ενημερώνονται μέχρι και ένα λεπτό πριν για την έλευση του λεωφορείου.  

Όσον αφορά τη δήλωση στην Έκθεση ότι σε μια από τις προτάσεις του σχεδιαστή που δεν επιλέγηκε από το Τμήμα Δημοσίων Έργων δεν περιέχονταν τα εν λόγω «λάθη», σημειώνεται ότι: 

(α) στην εν λόγω πρόταση η πινακίδα της στάσης τοποθετήθηκε στο τέλος του στεγάστρου, κάτι το οποίο αντίκειται στην προσέγγιση που ακολουθείται στο πρότυπο σχεδιασμού του Transport for London – Bus Stop Design Guidance, ενώ ο πυλώνας πληροφόρησης παρέμενε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα. Συνεπώς δεν υπήρχε πλεονέκτημα σχετικά με το θέμα ορατότητας.  

Πιο κάτω παρατίθεται ο εν λόγω αρχικός σχεδιασμός ο οποίος, ως αναφέρεται στην Έκθεση, είναι χωρίς λάθη. Στην συγκεκριμένη πρόταση ο τύπος Β είναι ακριβώς ο ίδιος με την υιοθετημένη πρόταση που φαίνεται στη συνέχεια. 

(β) Το μικρότερο στέγαστρο κατασκευάζεται ως είχε προταθεί από τον σχεδιαστή με βελτιώσεις όσον αφορά το μήκος του στεγάστρου και του παγκακιού. 

Σχετικά με τη δήλωση στην Έκθεση της ΕΥ «Ακόμη και όταν το πρόβλημα των ΚΕΣΣ αναδείχθηκε ως μείζον θέμα στη δημόσια συζήτηση και οδηγήθηκε ως θέμα συζήτησης στην ΚΕΜΕΕ, το ΤΔΕ παρουσιάστηκε απόλυτο όσο αφορά στην καθολική ορθότητα του σχεδιασμού, παρόλο που θέμα της ορατότητας ήταν αυταπόδεικτο. Η άτεγκτη στάση του ΤΔΕ, δημιουργεί ερωτήματα ως προς τη δυσκολία να αντιληφθεί ένα τέτοιο σοβαρό ζήτημα καθώς και ερωτήματα για τη δεκτικότητα του να ακούσει και να αξιοποιήσει άλλες απόψεις κατά τη διάρκεια των φάσεων σχεδιασμού και πιλοτικής εφαρμογής, που προηγήθηκαν», το Τμήμα Δημοσίων Έργων στα πλαίσια υλοποίησης του Έργου προχώρησε στην ετοιμασία των πρώτων δειγμάτων τα οποία παρουσιάστηκαν στο κοινό και τοποθετήθηκαν στην Λεωφόρο Μακαρίου στο κέντρο της Λευκωσίας τον Αύγουστο 2022, όπου έγινε και δημόσια παρουσίαση από τους τότε Υπουργό Μεταφορών και εκπρόσωπο των Τοπικών Αρχών, Δήμαρχο Λευκωσίας. Έκτοτε βρίσκονται σε πραγματική χρήση χωρίς να έχει γίνει αναφορά σε «ανάποδα» στέγαστρα στάσεων λεωφορείων ή «εμποδιζόμενη ορατότητα». Σημειώνεται ότι έγιναν εισηγήσεις σχετικά με την παροχή πρόσθετης προστασίας όσων βρίσκονται εντός του στεγάστρου, οι οποίες και υιοθετήθηκαν.  Σημειώνεται ότι υπήρξε εκθειασμός του νέου σχεδιασμού των στεγάστρων στάσεων λεωφορείου και των λύσεων που ενσωματώνουν.  

Αρνητικές αναφορές έγιναν μόλις πρόσφατα, τον Απρίλιο 2025 στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Μεταφορών Επικοινωνιών και Έργων (ΚΕΜΕΕ), όταν τα νέα στέγαστρα τοποθετούνταν Παγκύπρια. Το Τμήμα Δημοσίων Έργων έχει ενημερώσει σε λεπτομέρεια τόσο την ΚΕΜΕΕ όσο και την Ελεγκτική Υπηρεσία αλλά και με δημόσιες ανακοινώσεις του το κοινό για τις σχεδιαστικές συνδυασμένες επιλογές που έχει κάνει και για την πορεία των συμβάσεων που έχει συνάψει διαχρονικά μέχρι σήμερα. Στην ενημέρωση δόθηκαν πολλά παραδείγματα από αντίστοιχα στέγαστρα και λύσεις που τοποθετήθηκαν σε άλλες χώρες. 

Κλείνοντας αναφέρουμε ότι η ίδια η ΕΥ στην έκθεση της υπογραμμίζει ότι ο «οι Κυπριακές Έξυπνες Στάσεις/Στέγαστρα (ΚΕΣΣ) διαθέτουν καινοτόμα – σύγχρονα χαρακτηριστικά. Με την πλήρη εγκατάσταση τους, αναμένεται σημαντική βελτίωση της εμπειρίας των επιβατών» χωρίς να παραγνωρίζεται «..ότι το ΥΜΕΕ προωθεί ένα έργο που θα επιφέρει ουσιαστική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών..»