Η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης

Η κατάθεση ρηματικής διακοίνωσης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών από τη Λιβύη στις 20 Ιουνίου 2025 δημιουργεί, επί της ουσίας, μια νέα κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Λιβύη, μέσω της ρηματικής της διακοίνωσης, θέτει, ουσιαστικά, σε αμφισβήτηση τη μέση γραμμή που έχει εκ των πραγμάτων χαραχθεί από την Ελλάδα ως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) νότια και δυτικά της Κρήτης και η οποία, μάλιστα, καταγράφεται στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Ελλάδας.

Οι βλέψεις της Λιβύης αποτυπώνουν το τουρκολιβυκό μνημόνιο και ανατρέπoυν τις διπλωματικές ισορροπίες της Ανατολικής Μεσογείου. Μέσω της ρηματικής διακοίνωσης, η Λιβύη κατηγορεί την ελληνική πλευρά για «σαφή παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων» μέσω της προκήρυξης οικοπέδων συνολικής έκτασης 23.300 τ.χλμ. («Κρήτη 1» και «Κρήτη 2»), στις οποίες μάλιστα εμπλέκονται εταιρείες όπως η Total και η ExxonMobil, εμφανίζοντας τις περιοχές αυτές σαν λιβυκές θαλάσσιες ζώνες, αφαιρώντας την επήρεια που η Κρήτη έχει ως νησί με διακριτή ΑΟΖ στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.

Προφανώς η Ελλάδα αντέδρασε απορρίπτοντας κάθε ενέργεια που βασίζεται σε άκυρες και ανυπόστατες συμφωνίες, χωρίς έρεισμα στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας όπως καταγράφηκε σε δήλωση του Υπουργείου Εξωτερικών. Η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης δεν προσθέτει νέα επιχειρήματα, πέρα από τη γνωστή επιχειρηματολογία του τουρκολιβυκού μνημονίου, παρά προκαλεί την κοινή λογική που ορίζεται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και στους αντίστοιχους κανόνες του εθιμικού Διεθνούς Δικαίου.

Η εκκρεμούσα οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης μπορεί να γίνει μόνο στη βάση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμφωνίας μεταξύ των εμπλεκομένων ή, σε περίπτωση μη κατάληξης σε συμφωνία, μέσω προσφυγής σε Διεθνές Δικαιοδοτικό Όργανο (Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης). Οι οποιεσδήποτε μονομερείς ενέργειες, βασισμένες σε αίολα επιχειρήματα, παράνομα μνημόνια και πλήρη άγνοια των κανόνων και αρχών του Δικαίου της Θάλασσας δεν μπορούν να γίνονται αποδεκτές. Η νομική τεκμηρίωση της Ελλάδας για τις θαλάσσιές της ζώνες είναι σαφής και ξεκάθαρη, εδραζόμενη στους θεσμοθετημένους κανόνες και στη βάση της αρχής της μέσης γραμμής/ίσης απόστασης και ακυρώνουν de facto και de jure τη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου και τις οποιεσδήποτε ενέργειες εκτός του πλαισίου του Διεθνούς Δικαίου.

Η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης στον ΟΗΕ (20/06/2025) και η ελληνική αντίδραση σηματοδοτούν διπλωματική ένταση με γεωπολιτικές και ενεργειακές επιπτώσεις. Η Αθήνα διακηρύσσει τις γραμμές της έως της Χάγης, ενώ η Λιβύη επιχειρεί να προσεταιριστεί διπλωματικό έρεισμα μέσω των χαρτών και του παράνομου μνημονίου με την Τουρκία. Η σημασία της περιοχής, ως ενεργειακού σταυροδομίου με υψηλές γεωπολιτικές προεκτάσεις, η διάσταση του μεταναστευτικού και οι εμπορικές οδοί είναι καταλυτικές για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων και ενεργειών για εξάλειψη της κρίσης.

*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law - International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας