20 Ιουλίου 1974: Ο τουρκικός Αττίλας πλήττει την Κύπρο. Το σχέδιο άμυνας κατά της εισβολής

ΜΕΡΟΣ Β΄

Το σχέδιο άμυνας της Κύπρου, με τον κωδικό «Κ», είχε καταρτισθεί από τον Ταξίαρχο Παύλο Παπαδάκη, όταν ήταν Επιτελάρχης της Εθνικής Φρουράς, μετά την ανάκληση του Στρατηγού Γρίβα - Διγενή και της Ελληνικής Μεραρχίας τον Δεκέμβρη του 1967 και Γενάρη του 1968. Το νέο σχέδιο ήταν βασισμένο στο σχέδιο άμυνας που είχε καταρτισθεί από τον Γρίβα και τους επιτελείς του, με τα δεδομένα της παρουσίας της Ελληνικής Μεραρχίας. Ο Παπαδάκης προσάρμοσε το σχέδιο στα νέα αμυντικά δεδομένα. Το νέο σχέδιο προέβλεπε και στήριζε την άμυνα της Κύπρου στις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς και σε συγκεκριμένα τμήματα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που θα εμπλέκονταν, όχι αμέσως μετά την εισβολή, αλλά μετά από εντολή του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων. Τα τμήματα αυτά ήταν:

Α) Δυνάμεις Στρατού Ξηράς: Σύνταγμα ΕΛΔΥΚ (900 ανδρών).

Β) Δυνάμεις Ναυτικού: Ένα υποβρύχιο και μια τορπιλάκατος.

Γ) Δυνάμεις Αεροπορίας: Μια μοίρα αεροσκαφών Δ/Β με αεροσκάφη F-84 για επίθεση στον χώρο ανάπτυξης της τουρκικής ναυτικής δύναμης ή του προγεφυρώματος.

Οι δυνάμεις της Εθνοφρουράς, σύμφωνα με το σχέδιο «Κ», ενεργοποιούνταν αυτόματα με διαταγή του ΓΕΕΦ από τη στιγμή που η εχθρική ναυτική δύναμη έμπαινε στα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας (12 ναυτικά μίλια).

Η έναρξη της εισβολής - Ανίκανη η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς

Η βάρβαρη επίθεση των εισβολέων του τουρκικού στρατού, με τον κωδικό «Αττίλας, όπως προαναφέρθηκε, άρχισε στις 5.20 η ώρα ακριβώς της 20ής Ιουλίου, σύμφωνα με την κατάθεση του εκτελούντος χρέη Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς, ταξίαρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, με ταυτόχρονη ρίψη αλεξιπτωτιστών και απόβαση εχθρικών δυνάμεων στην περιοχή Πέντε Μίλι, ανατολικά της Κερύνειας. Μπροστά σ’ αυτήν την απρόκλητη, εγκληματική τουρκική ενέργεια, η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς επέδειξε ασυγχώρητη απάθεια και ολιγωρία. Ο Διοικητής της δεν στάθηκε στο ύψος των ιστορικών περιστάσεων. Δεν έδωσε καμιά διαταγή για την εφαρμογή του σχεδίου «Κ», αφήνοντας τους εισβολείς να πλήττουν ανενόχλητοι τις ακτές της Κερύνειας και να αποβιβάζουν άντρες και πολεμικό υλικό στο Πέντε Μίλι, ενώ τα πολεμικά τους σκάφη σφυροκοπούσαν με τα κανόνια τους τις ακτές της Κύπρου από την Κερύνεια μέχρι τα Πάναγρα και τον Κορμακίτη. Την ίδια ώρα, τα τουρκικά μαχητικά βομβάρδιζαν ανενόχλητα στόχους της Εθνικής Φρουράς και την ΕΛΔΥΚ, ενώ τα εχθρικά μεταγωγικά έριπταν αλεξιπτωτιστές στον θύλακο Μπογαζίου- Αγύρτας- Κιόνελι.

Η λήψη κατάλληλων θέσεων από τις προβλεπόμενες δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς και προσβολή του εισβολέα με τον κατάλληλο οπλισμό δεν έγινε. Επίσης, η εξουδετέρωση των τουρκοκυπριακών θυλάκων, που ήταν αναμφισβήτητα επιβαλλομένη ενέργεια, γιατί απέκλειε την ταχεία διεύρυνση του εχθρικού προγεφυρώματος και δημιουργούσε συγχρόνως ευνοϊκές προϋποθέσεις για επίθεση των φιλίων δυνάμεων, σε συνδυασμό με άλλες δυνάμεις κατά του προγεφυρώματος, καθυστέρησε αδικαιολόγητα. Η πλήρης ανικανότητα της Διοίκησης του ΓΕΕΦ ν’ ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις ανάγκες της κρίσιμης στιγμής, αλλά και στην εκτέλεση του επιβαλλόμενου στρατιωτικού καθήκοντος, αποτέλεσαν την κύρια αιτία της καθυστέρησης, η οποία επέτρεψε στους εισβολείς να αποβιβάζονται σχεδόν ανενόχλητοι.

Σύμφωνα με έγκυρους στρατιωτικούς αναλυτές, η αδράνεια του ΓΕΕΦ στην πιο κρίσιμη καμπή της έναρξης της εισβολής οφείλεται στους παρακάτω λόγους:

Α. Μη έκδοση συγκεκριμένων διαταγών.

Β. Αδυναμία- ανικανότητα αποτελεσματικού επιχειρησιακού ελέγχου από το ΓΕΕΦ.

Γ. Πλήρης σύγχυση για τις επιβαλλόμενες επιχειρησιακές ενέργειες.

Δ. Έλλειψη ηθικού σε όλα τα κλιμάκια Διοίκησης, όχι μόνο λόγω της εισβολής, αλλά και λόγω του προηγηθέντος πραξικοπήματος.

Ε. Μηδενική έως μέτρια επαγγελματική ικανότητα στελεχών, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, ειδικότερα κατώτερων αξιωματικών.

ΣΤ. Πλήρης αποδιοργάνωση διατάξεων μάχης και στο σύνολο των μονάδων της Εθνοφρουράς, που πήραν μέρος στο πραξικόπημα.

Η αποδιοργάνωση αυτή προκάλεσε την ανατροπή των σχεδίων της άμυνας της νήσου. Ουσιαστικά υπήρξε πλήρης απουσία της ανώτατης διοίκησης, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς να μη λάβουν μέρος σε καμιά σύγκρουση με τον εχθρό. Για την ανικανότητα της ηγεσίας της Εθνικής Φρουράς και την αποδιοργάνωση-ανατροπή των σχεδίων αμύνης, συνένοχη είναι και η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας. Όχι μόνο του Αρχηγού στρατηγού Μπονάνου, αλλά και των διοικητών Ναυτικού, αντιναύαρχου Πέτρου Αραπάκη και Αεροπορίας, αντιπτέραρχου Αλέξανδρου Παπανικολάου. Κοντά σ’ αυτούς και άλλοι υφιστάμενοί τους ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί και διοικητές επιτελικών γραφείων, όπως οι υποστράτηγοι Χανιώτης και Πολίτης. Διότι σε επίμονες αιτήσεις-παρακλήσεις από την πλήρως συγχυσμένη ηγεσία του ΓΕΕΦ, πώς έπρεπε να ενεργήσει, απαντούσαν καθησυχαστικά, λέγοντας, μεταξύ άλλων, ότι πρόκειται για ασκήσεις των Τούρκων και συνιστούσαν «αυτοσυγκράτηση», έναν όρο άγνωστο μέχρι τότε στη στρατιωτική ορολογία.

Σύμφωνα με τις καταθέσεις αξιωματικών που πολέμησαν στην Κύπρο ή υπηρετούσαν στην Ελλάδα και έφθασαν αργότερα μέχρι τον βαθμό του στρατηγού, η ηγεσία των Εθνικής Φρουράς πελαγοδρομούσε και περιοριζόταν:

1) Να ανακυκλώνει συνεχώς τις ψεύτικες πληροφορίες για ύποπτες κινήσεις βουλγαρικών δυνάμεων προς τα ελληνικά σύνορα, για ύποπτες κινήσεις ρωσικών αεροπορικών δυνάμεων και άλλων χωρών και να δικαιολογεί έτσι την εγκληματική της αδράνεια, αφήνοντας την Κύπρο στο έλεος του Αττίλα.

2) Να προβαίνει σε θεατρικές ενέργειες, που καταρράκωναν τις Ένοπλες Δυνάμεις, όπως:

α) Ο απόπλους των δύο υποβρυχίων στις 15.15 της 19ης Ιουλίου διατάχθηκε όταν ήταν πια φανερό ότι η τουρκική εισβολή ήταν θέμα λίγων μόνο ωρών, για μια διαδρομή διάρκειας 50 ωρών.

β) Ο Αραπάκης, που έκανε τις διαπραγματεύσεις με τον Σίσκο για κατάπαυση του πυρός, εξέδωσε διαταγή απόπλου των δύο υποβρυχίων, πολύ καθυστερημένα, το μεσημέρι της 22ας Ιουλίου, γνωρίζοντας ότι στις 16 η ώρα της ίδιας ημέρας θα ανακοινωνόταν επίσημα η κατάπαυση του πυρός.

γ) Οι αεροπορικές δυνάμεις, που κηρύχθηκαν σ’ ετοιμότητα από τις 18 Ιουλίου, βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση, που δεν μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν στην αποστολή τους, εκτός εκείνης της αερομεταφοράς της 1ης Μοίρας Καταδρομών, που το αεροπλάνο κατέπεσε και συνετρίβη στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, από φίλια πυρά.

Σύμφωνα με έγκυρους, Έλληνες, ξένους και Τούρκους ακόμη, πολεμικούς αναλυτές, η εκτέλεση της επιχείρησης «Αττίλας» ήταν φιάσκο. Και αν οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις επενέβαιναν έγκαιρα, οι Τούρκοι θα πάθαιναν συμφορά. Χαρακτηριστικές είναι εν προκειμένω οι δηλώσεις των Τούρκων στρατηγών, που είχαν εμπλακεί στην εισβολή:

Στρατηγός Μπενρεντίν Ντεμιρέλ, Διοικητής της 39ης Μεραρχίας, που είχε αναλάβει την επιχείρηση της εισβολής: «Αναρωτιέμαι σήμερα, αν τότε εκείνη η ακτή είχε εμπόδια ή ήταν ναρκοθετημένη, τι θα κάναμε. Ήταν ποτέ δυνατό, αφού η επιχείρηση στην Κύπρο θ’ άρχιζε το πρωί της 20ης Ιουλίου, να ψάχναμε άλλη ακτή και να την ερευνήσουμε κιόλας; Υπήρχε επαρκής χρόνος;».

Πτέραρχος Εμίν Άλπκαγια, Αρχηγός της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας: «Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είχαν ζήσει τις πιο αγωνιώδεις στιγμές της σύγχρονης ιστορίας τους, διότι αν επενέβαινε η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία και έπληττε τον τουρκικό αποβατικό στόλο, η επιχείρηση της εισβολής θα είχε δραματική κατάληξη και τα πάντα θα είχαν χαθεί για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις».

Στρατηγός Σαμπρί Εμβρέν: «Την πρώτη νύχτα της εισβολής υπήρχε σοβαρή αντίσταση από ελληνικής πλευράς στο όρος του Πενταδαχτύλου. Η αντίσταση αυτή πραγματικά έθεσε σε κίνδυνο την όλη επιχείρηση, να εκτυλιχθεί σε μεγάλο τουρκικό φιάσκο. Αν και έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε, ακόμα δεν έχω καταλήξει, αν θα έπρεπε να γίνει αυτή η επιχείρηση. Πέρασαν τόσα χρόνια και ακόμα το Κυπριακό δεν έχει διευθετηθεί». Ο ίδιος στρατηγός εξέφρασε τους φόβους του μήπως όλα αυτά που έγιναν τότε αποδειχτούν τελικά μάταια και το αίμα που χύθηκε τότε, χύθηκε άδικα.

Την πρώτη και τη δεύτερη μέρα της εισβολής το κύριο βάρος του πολέμου, στον νοτιοδυτικό Πενταδάκτυλο, έπεσε στις Καταδρομές, την ΕΛΔΥΚ και το 231 Τάγμα Πεζικού. Στις βουνοπλαγιές και τις κορυφογραμμές του Πενταδακτύλου δρούσαν οι Μοίρες Καταδρομών και εκπορθούσαν το ένα μετά το άλλο τα οχυρά των Τούρκων. Η ΕΛΔΥΚ, σε μια θυελλώδη επίθεση κατά της ΤΟΥΡΔΥΚ και των άλλων τουρκικών δυνάμεων στον θύλακο Τουρκοκυπριακής Συνοικίας Λευκωσίας - Κιόνελι - Αγύρτας - Μπογαζίου, πλησίαζε το αρχηγείο των Τούρκων, οι οποίοι βρίσκονταν σε απόγνωση, διότι έχασαν τον διοικητή και τον υποδιοικητή της μονάδας. Το 231 Τάγμα Πεζικού είχε εμπλακεί σε μάχες εναντίον μεικτών δυνάμεων - Τουρκοκυπρίων και αλεξιπτωτιστών που ρίχνονταν από μεταγωγικά της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας στον κάμπο Κιόνελι - Αγύρτας - Μπογαζίου.

*Την επόμενη Κυριακή το Γ΄ Μέρος