Τι ακριβώς έγινε το 1974

Μέρος Α

Το τι έγινε αυτές τις μέρες 51 χρόνια πριν ήταν καθοριστικό για τις μετέπειτα εξελίξεις. Η σειρά των σημαντικών γεγονότων έχει ως εξής:

• Οι Τούρκοι προετοιμάζονταν για εισβολή από το 1967 χωρίς όμως να έχουν μέχρι τότε τα μέσα να την πραγματοποιήσουν. Η αποβατική τους δύναμη ήταν έτοιμη μόλις στις αρχές του 1973, και αυτό γιατί οι ΗΠΑ είχαν απαγορεύσει την πώληση αποβατικών σκαφών στην Τουρκία.
• Από τον Μάιο 1974 ο Μακάριος αποφάσισε μια πράξη κρημνοβασίας και πολιτικής αυτοκτονίας, την οριστική μετωπική σύγκρουση με τον Ιωαννίδη και τη χούντα.
• Ο Μακάριος παρά τις προειδοποιήσεις τέως βασιλιά και Καραμανλή για τον κίνδυνο πραξικοπήματος ζήτησε ανάκληση Ελλήνων αξιωματικών και μείωση Εθνικής Φρουράς και έστειλε τη γνωστή επιστολή Γκιζίκη, την οποία έδωσε στη δημοσιότητα.
• Στο μεταξύ ο Ιωαννίδης είχε αποφασίσει προ μηνών να ανατρέψει τον Μακάριο για 4 βασικούς λόγους τους οποίους ο ίδιος ανέφερε σε άνθρωπο της CIA στις 16 Ιουλίου.
• Ο Μακάριος είχε σαφείςπροειδοποιήσεις για το επικείμενο πραξικόπημα από τις 13 Ιουλίου αλλά δεν το απέτρεψε.
• Οι Τούρκοι ουδεμία προειδοποίηση είχαν για το πραξικόπημα.
• Στις 16 Ιουλίου οι Άγγλοι φυγάδεψαν τον Μακάριο με βάσει το υφιστάμενο προ πολλού σχεδίου διάσωσής του με τον κωδικό Skylark (Κορυδαλός). Εσκεμμένα δεν τον μετάφεραν στο Λονδίνο αλλά στη Μάλτα.
• Οι Τούρκοι (πρωθυπουργός Ετζεβίτ, πρόεδρος Κορούτουρκ, και οι στρατιωτικοί) αποφάσισαν στις 16 Ιουλίου εισβολή στην Κύπρο, υπό την προϋπόθεση ότι θα λάμβαναν τη συγκατάθεση των βασικών τους συμμάχων ΗΠΑ, ΗΒ και Μόσχας. Επιφόρτισαν τον Ετζεβίτ να την εξασφαλίσει, με κάθε τρόπο έστω και με ψευδείς υποσχέσεις.
• Στις 17 Ιουλίου ο Ετζεβίτ δηλώνει στον Αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα ότι κύριος στόχος της Τουρκίας ήταν η επαναφορά του Μακαρίου.
• Στις 17 Ιουλίου ο Ετζεβίτ φτάνει στο Λονδίνο και οι Άγγλοι την ίδια μέρα φέρνουν και τον Μακάριο για να φανεί ότι ικανοποιήθηκε το άρθρο της Συνθήκης εγγυήσεως περί διαβουλεύσεων (consultations) πριν την μονομερή ενέργεια. Ποδηγέτησαν και χρησιμοποίησαν τον Μακάριο ως εκπρόσωπο της ελληνικής πλευράς.
• Από τις 16-17 Ιουλίου ο Βρετανός ΥπΕξ Callaghan αναλαμβάνει ένα οργιώδες διπλωματικό παρασκήνιο για το εξής σχέδιό του: 1) Μη αναγνώριση του καθεστώτος Νίκου Σαμψών 2) Συνέχιση αναγνώρισης Μακαρίου 3) Διπλωματικές πιέσεις προς την Ελληνική Κυβέρνηση για αντικατάσταση Σαμψών και απόσυρση Ελλήνων αξιωματικών. 4) Αφού γίνουν οι διαβουλεύσεις στο Λονδίνο τότε η Τουρκία θα είχε το δικαίωμα μονομερούς στρατιωτικής ενέργειας για επαναφορά του Μακαρίου.
• 17 Ιουλίου πρώτη συνάντηση Μακαρίου με Ουίλσον. Ο τελευταίος υποβάλλει στον πρώτο ότι αυτό που έγινε ήταν εισβολή από την Ελλάδα. Ο Μακάριος το δέχεται και το χρησιμοποιεί κατά κόρον. O Ουίλσον ρώτησε τι θα έλεγε στον Ετζεβίτ που θα έβλεπε το βράδυ. Ο Μακάριος απάντησε «σημασία έχει ποία πρακτικά μέτρα θα ληφθούν για να αποφευχθεί να γίνει η Κύπρος κομμάτι της Ελλάδας».
• 17 Ιουλίου δεύτερη συνάντηση Μακαρίου με Κάλαχαν. Ο τελευταίος ρωτά πώς θα αντιμετώπιζε ο λαός της Κύπρου τη συνεργασία Άγγλων και Τούρκων στην προκειμένη περίπτωση (που ήταν η εφαρμογή του σχεδίου Κάλαχαν). Ο Μακάριος του είπε να αναφέρει ότι “αυτο γίνεται με τη δική του συγκατάθεση”.
• 17 Ιουλίου ο Κάλαχαν ενημερώνει τον Κίσιντζερ για το πιο πάνω σχέδιό του. Ο Κίσιντζερ εκφράζει κάποιες ανησυχίες για την ταχύτητα εφαρμογής του σχεδίου Κάλαχαν και για την επιτυχία του. Ο Κάλαχαν τόνισε ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή συμφώνησαν με το σχέδιό του τα μέλη του ΝΑΤΟ (εκτός Ελλάδας φυσικά) και οι Εννέα (ΕΟΚ).
• 17 Ιουλίου το βράδυ Ουίλσον και Κάλαχαν αρνούνται να επιτρέψουν στους Τούρκους να αποβιβάσουν στρατεύματα μέσω των Αγγλικών βάσεών τους, αλλά δίνουν το πράσινο φως στην Τουρκία να επέμβει στρατιωτικά, ενώ οι ίδιοι αναλαμβάνουν να παρεμποδίσουν τους Έλληνες να αντιδράσουν ένοπλα. Η εισβολή αποφασίστηκε και κλείδωσε με τις ευχές Μακαρίου!
• 18 Ιουλίου στις 11.00 π.μ. ώρα Λονδίνου ο Μακάριος αναχωρεί από Λονδίνο για Νέα Υόρκη γνωρίζοντας πλήρως το επικείμενο σχέδιο!

*Ερευνητής - συγγραφέας

Λονδίνο

Αύριο το Β΄ Μέρος