Καλπάζει η βία: Τρόμος στην οικογένεια - 1.135 καταγγελίες το πρώτο τετράμηνο του έτους

Η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία συνεχίζει ν’ αποτελεί μιαν από τις πιο ανησυχητικές κοινωνικές προκλήσεις στην Κύπρο, με τα καταγεγραμμένα περιστατικά ν’ αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Οι υποθέσεις βίας μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον παρουσιάζουν αυξητική τάση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, γεγονός που απαιτεί εντατικοποίηση των ενεργειών από την Αστυνομία. Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με τα προβλήματα υποστελέχωσης και την πίεση που ασκείται στις αρμόδιες υπηρεσίες, δημιουργεί ένα ακόμη πιο απαιτητικό περιβάλλον διαχείρισης.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, μία στις τρεις γυναίκες έχει πέσει θύμα σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της. Στην Κύπρο, η εικόνα είναι εξίσου ανησυχητική, καθώς τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν καταγραφεί περισσότερα από 12.500 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.

Ωστόσο, πίσω από κάθε αριθμό κρύβεται μια προσωπική ιστορία βίας, φόβου και σιωπής. Το φαινόμενο δεν γνωρίζει κοινωνικές ή οικονομικές τάξεις και αγγίζει καθημερινά δεκάδες οικογένειες, καθιστώντας αναγκαία την αναβάθμιση της κρατικής μέριμνας, την ενίσχυση της πρόληψης, την εκπαίδευση των εμπλεκόμενων φορέων και πάνω απ’ όλα την αποδόμηση των στερεοτύπων που επιτρέπουν στη βία να επιβιώνει.

1.135 καταγγελίες τους πρώτους τέσσερεις μήνες του 2025

Η βουλευτής του ΑΚΕΛ Μαρίνα Νικολάου προέβη σε ερώτηση προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Μάριο Χαρτσιώτη, σχετικά με την έμφυλη/ενδοοικογενειακή βία. Η βουλευτής ζήτησε στατιστικά στοιχεία σχετικά με περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας που καταγράφονται ετησίως, για πόσα από αυτά γίνεται επίσημη καταγγελία στις αρμόδιες Αρχές, πόσες υποθέσεις οδηγούνται τελικά στη Δικαιοσύνη για εκδίκαση και για τις ποινές που επιβάλλονται σε καταδικασθέντες.

Επιπλέον ζήτησε ενημέρωση σχετικά με τα ειδικά τμήματα ή μονάδες της Αστυνομίας Κύπρου που ασχολούνται με περιστατικά έμφυλης/ ενδοοικογενειακής βίας, τις αρμοδιότητες και τις διαδικασίες που ακολουθούν, αλλά και τι είδους εξειδικευμένη εκπαίδευση λαμβάνουν οι αστυνομικοί που χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα, την περίοδο 1/1/2025-30/4/2025, ο συνολικός αριθμός καταγγελιών/αναφορών/περιστατικών τα οποία διερευνήθηκαν από τα Επαρχιακά Κλιμάκια ήταν 1.135.

Από αυτά, μέχρι στιγμής σχηματίστηκαν 386 ποινικοί φάκελοι και καταχωρήθηκαν στο δικαστήριο 283 υποθέσεις. Εκδόθηκαν, επίσης, 260 εντάλματα σύλληψης και 279 διατάγματα αποκλεισμού υπόπτου ή απομάκρυνσης θυμάτων.

3.322 περιστατικά το 2024

Όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η Αστυνομία και αφορούν καταγγελίες, αναφορές και περιστατικά, ο συνολικός αριθμός αυτών τα οποία έτυχαν χειρισμού από τα Επαρχιακά Κλιμάκια κατά το 2024 ήταν 3.322.

Από αυτά, μέχρι στιγμής σχηματίστηκαν 1.300 ποινικοί φάκελοι και καταχωρήθηκαν στο δικαστήριο 703 υποθέσεις. Εκδόθηκαν συνολικά 711 εντάλματα σύλληψης και 672 Διατάγματα Αποκλεισμού Υπόπτου ή απομάκρυνσης θυμάτων.

Ο ρόλος της ΥΔΥΕΠ

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, απαντώντας στα πιο πάνω ερωτήματα, αναφέρθηκε στη λειτουργία και τον ρόλο της Υποδιεύθυνσης Διαχείρισης Υποθέσεων Ευάλωτων Προσώπων (ΥΔΥΕΠ), καθώς και των Επαρχιακών Κλιμακίων Βίας στην Οικογένεια, τα οποία τελούν υπό την εποπτεία της Αστυνομίας Κύπρου.

Όπως επεσήμανε ο κ. Χαρτσιώτης, η ΥΔΥΕΠ ιδρύθηκε το 2021, στο πλαίσιο της στρατηγικής ενίσχυσης της προστασίας των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού και εντάσσεται στο Τμήμα Καταπολέμησης Εγκλήματος. Η δομή της Υποδιεύθυνσης περιλαμβάνει πέντε εξειδικευμένους κλάδους, μεταξύ των οποίων και τον Κλάδο Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια και Κακοποίησης Ανηλίκων.

«Ο ρόλος του Κλάδου είναι κυρίως εποπτικός», υπογράμμισε ο Υπουργός, «και περιλαμβάνει την παρακολούθηση της εφαρμογής των νομοθεσιών που αφορούν τη βία στην οικογένεια, την κακοποίηση ανηλίκων και την έμφυλη βία, όπως επίσης και των διατμηματικών διαδικασιών που έχουν εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο».

Ο κ. Χαρτσιώτης στην απάντησή του αναφέρθηκε εκτενώς και στη λειτουργία των Επαρχιακών Κλιμακίων Βίας στην Οικογένεια, η σύσταση των οποίων ολοκληρώθηκε το 2021 και τα οποία λειτουργούν υπό την ευθύνη των κατά τόπους Τμημάτων Ανιχνεύσεως Εγκλήματος (ΤΑΕ). Η εποπτεία τους γίνεται από την ΥΔΥΕΠ, ενώ η δράση τους καθορίζεται από την Αστυνομική Διάταξη 3/66.

Τα καθήκοντα των εν λόγω Κλιμακίων επικεντρώνονται κυρίως στη διερεύνηση των υποθέσεων έμφυλης/ενδοοικογενειακής βίας και προώθησής τους ενώπιον της Δικαιοσύνης, εκεί και όπου στοιχειοθετείται ποινικό αδίκημα.

Πέραν, όμως, της διερεύνησης, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται τόσο στην προστασία των θυμάτων μέσω της αξιολόγησης της επικινδυνότητας της κάθε περίπτωσης, όσο και στην ευημερία τους, σε συνεργασία με άλλες αρμόδιες υπηρεσίες.

Αποστολή των Κλιμακίων είναι η διερεύνηση καταγγελιών που εμπίπτουν στον Νόμο για τη Βία στην οικογένεια, στη βάση σχετικής Αστυνομικής Διάταξης/Πρωτοκόλλου Ενεργειών, η αξιολόγηση επικινδυνότητας σε περιπτώσεις βίας μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων, συμβίων ή συντρόφων με τη χρήση συγκεκριμένου πρωτοκόλλου και η λήψη προστατευτικών μέτρων ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας.

Επιπρόσθετα, στα καθήκοντα των μελών των Κλιμακίων περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: Η άμεση διερεύνηση των υποθέσεων αυτών. Η μεταχείριση περιστατικών με σεβασμό στην αξιοπρέπεια. Η ενημέρωση για τα δικαιώματα και έννομα συμφέροντα των θυμάτων. Η επίδειξη υπομονής και ευαισθησίας σε κάθε περίπτωση. Η στενή συνεργασία με συναρμόδιες Υπηρεσίες όπως οι ΥΚΕ, ΥΨΥ κ.ά., καθώς και με ΜΚΟ όπως ο ΣΠΑΒΟ και το Σπίτι της Γυναίκας.

Όπως αναφέρει ο κ. Χαρτσιώτης στην απάντησή του, εντός της Αστυνομικής Διάταξης που ρυθμίζει τη λειτουργία των Επαρχιακών Κλιμακίων έχει εκπονηθεί Πρωτόκολλο Ενεργειών για τον χειρισμό των περιστατικών βίας στην οικογένεια, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνονται στον ποινικό φάκελο της υπόθεσης. Επιπλέον υπάρχει συνεργασία των Αστυνομικών Σταθμών με τα Επαρχιακά Κλιμάκια βίας στην οικογένεια.

Η εξιδεικευμένη εκπαίδευση των μελών της Αστυνομίας

Όσον αφορά την εξειδικευμένη εκπαίδευση που λαμβάνουν τα μέλη της Αστυνομίας τα οποία χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις, ο κ. Χαρτσιώτης απάντησε ότι η Αστυνομία μεριμνά για τη συνεχή εκπαίδευση των μελών της σε θέματα βίας κατά γυναικών, ενδοοικογενειακής βίας, έμφυλης βίας και άλλα σχετικά αδικήματα, με στόχο την επιμόρφωση και κατάρτισή τους για να μπορούν να επιτελούν τα καθήκοντά τους με αποτελεσματικότητα και να διαχειρίζονται τα περιστατικά με επαγγελματισμό.

Οι εκπαιδεύσεις γίνονται σε όλες τις βαθμίδες της Αστυνομίας, ενώ σε εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις δίδεται προτεραιότητα σε μέλη που εργάζονται σε τμήματα πρώτης γραμμής, ανακριτές σε ΤΑΕ, Κλιμάκια κ.λπ. Πιο συγκεκριμένα, όλα τα μέλη της Αστυνομίας κατά την πρόσληψή τους θα τύχουν σχετικής εκπαίδευσης, διάρκειας τριών ετών, όπου θα διδαχθούν όλο το φάσμα του νομοθετικού πλαισίου, με πρακτική εκπαίδευση των θεμάτων που εμπίπτουν στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Αστυνομίας.

Ενδεικτικά, οι αστυνομικοί διδάσκονται μαθήματα όπως η Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, ο Σεξισμός και Φυλετικές Διακρίσεις, Ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στην απασχόληση και επαγγελματική εκπαίδευση, Αστυνόμευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Όσον αφορά τις εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις για τα θέματα της βίας στην οικογένεια, τα μέλη της Αστυνομίας διδάσκονται αντικείμενα όπως η ευαλωτότητα, ιδιαιτερότητες και προσέγγιση Θυμάτων και Δραστών Βίας στην Οικογένεια, Δικαιώματα, Υποστήριξη και Προστασία Θυμάτων Εγκληματικότητας και Κώδικας Συμπεριφοράς, Πρωτόκολλο Αξιολόγησης Επικινδυνότητας Συντροφικής Βίας, Πρωτόκολλο για διερεύνηση υποθέσεων βιασμού και σεξουαλικής κακοποίησης και άλλα. Επιπλέον, η Αστυνομική Ακαδημία, σε συνεργασία με την ΥΔΥΕΠ, διοργανώνει σε ετήσια βάση ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τα μέλη που αναλαμβάνουν υποθέσεις έμφυλης/ενδοοικογενειακής βίας.

Εποπτεία και συσκέψεις

Επιπρόσθετα ο Υπουργός Δικαιοσύνης έδωσε διευκρινίσεις αναφορικά με τη λειτουργία και την εποπτεία των Επαρχιακών Κλιμακίων Βίας στην Οικογένεια, τα οποία αποτελούν κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα διαχείρισης περιστατικών ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας.

Όπως δήλωσε ο Υπουργός, τα Κλιμάκια υπάγονται διοικητικά και επιχειρησιακά στα Τμήματα Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων κάθε επαρχίας και, επομένως, υπόκεινται σε καθημερινό έλεγχο από τα αντίστοιχα ΤΑΕ, καθώς και σε προβλεπόμενες διαδικασίες εποπτείας από τους Αστυνομικούς Διευθυντές.

Παράλληλα, σε σοβαρές ή ιδιάζουσες υποθέσεις, η Υποδιεύθυνση Διαχείρισης Υποθέσεων Ευάλωτων Προσώπων διατηρεί ενεργό ρόλο, καθώς προβαίνει σε εισηγήσεις προς τα κατά τόπους Κλιμάκια για τον τρόπο χειρισμού των περιστατικών.

Ο Υπουργός ανέφερε ακόμη ότι κάθε δύο μήνες πραγματοποιούνται συσκέψεις μεταξύ της ΥΔΥΕΠ και των Υπευθύνων των Επαρχιακών Κλιμακίων, κατά τις οποίες συζητούνται λειτουργικά ζητήματα, αξιολογείται η αποτελεσματικότητα των χειρισμών και ανταλλάσσονται απόψεις για την περαιτέρω βελτίωση της ανταπόκρισης στις καταγγελίες.

Επιπλέον, τα Κλιμάκια υποχρεούνται σε δίμηνη αποστολή στατιστικών στοιχείων στην ΥΔΥΕΠ, τα οποία εξετάζονται συστηματικά, με στόχο την ανάλυση δεδομένων, την ανάδειξη τυχόν προβλημάτων και τη λήψη διορθωτικών μέτρων, όπου απαιτείται.