Ανοικτή επιστολή προς την Υπουργό Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος

Αξιότιμη Κυρία Υπουργέ,

Όπως γνωρίζετε η πρόσφατη πυρκαγιά στην ορεινή περιοχή Λεμεσού είχε ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την απώλεια άνω των 1500 μελισσοσμηνών, καθώς και την καταστροφή της τοπικής χλωρίδας, που είναι σημαντική για την παραγωγή μελιού, τη διατήρηση της άγριας πανίδας και της βιοποικιλότητας της περιοχής.

Με αφορμή αυτή τη σοβαρή καταστροφή, επιθυμούμε να εκθέσουμε τις ανησυχίες μας καθώς και να υποβάλουμε συγκεκριμένες προτάσεις για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Επιπλέον, θεωρούμε σημαντικό να παρουσιάσουμε τους προβληματισμούς και τις προτάσεις μας σχετικά με τη βιωσιμότητα της κυπριακής μελισσοκομίας.

Παρεμβάσεις αποκατάστασης μετά την πυρκαγιά

Έχει αναφερθεί από πολλούς η ανάγκη προώθησης της επέκτασης των αμπελώνων της περιοχής, ως μέτρο αποκατάστασης αλλά και αντιμετώπισης μελλοντικών πυρκαγιών. Αναγνωρίζουμε ότι η επέκταση αμπελώνων, όταν σχεδιάζεται και διαχειρίζεται ορθά, μπορεί να λειτουργήσει ως «πράσινη αντιπυρική ζώνη» και να μειώσει τη συνέχεια της καύσιμης ύλης. Ωστόσο, η αποκλειστική προώθηση αμπελώνων δεν προωθεί την ανθεκτική αποκατάσταση. Η διεθνής εμπειρία συνηγορεί υπέρ ενός μωσαϊκού χρήσεων γης (αγροί, οπωρώνες, αυτοφυή βλάστηση και ιθαγενή δέντρα), που διακόπτει τη συνέχεια της καύσιμης ύλης, ενισχύει τη βιοποικιλότητα και σταθεροποιεί τα εδάφη. Αντίθετα, ή όποια μονοκαλλιέργεια υποβαθμίζει το οικοσύστημα.

Προτείνουμε, παράλληλα με τυχόν αμπελουργικές ζώνες, τη στοχευμένη αποκατάσταση του Παραδοσιακού Κυπριακού Τοπίου με χαρουπιά, αμυγδαλιά, μοσφιλιές και αρωματικά–φαρμακευτικά φυτά. Τα είδη αυτά είναι ανθεκτικά , παρέχουν νέκταρ και γύρη για τις μέλισσες, καθώς και τροφή και καταφύγιο για την άγρια πανίδα. Μια τέτοια ισορροπημένη προσέγγιση συνδυάζει πρόληψη πυρκαγιών, οικολογική ανάκαμψη, στήριξη της μελισσοκομίας, της βιοποικιλότητας και αναβάθμιση του οικοσυστήματος.

Σας καλούμε να διαμορφώσετε τα μέτρα αποκατάστασης κατά τρόπο που σε περιπτώσεις αναδασώσεων -όπου αυτές κριθούν αναγκαίες- ή παροχής χρηματοδότησης για φυτεύσεις σε γεωργική γη, να περιλαμβάνονται και να προωθούνται ισότιμα , φυτεύσεις ιθαγενών, μελισσοκομικών και ανθεκτικών ειδών, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως. Επιπλέον, οι προτεινόμενες δράσεις θα πρέπει να ακολουθούν πρότυπα διαχείρισης που διασφαλίζουν τη συντήρηση των φυτεύσεων (όπως πότισμα και έλεγχος ζιζανίων) κατά τα πρώτα κρίσιμα έτη.

Βιωσιμότητα μελισσοκομικού κλάδου

Η μελισσοκομία εξαρτάται άμεσα από την ύπαρξη πλούσιας μελισσοκομικής χλωρίδας, η οποία αποτελείται κυρίως από αυτοφυή φυτά και δέντρα. Δυστυχώς, οι ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες της Κύπρου — όπως το ξηροθερμικό κλίμα και οι παρατεταμένες περίοδοι ανομβρίας — σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ανθρώπινη παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον, οδηγούν σε σημαντική μείωση του διαθέσιμου φυτικού πλούτου για τις μέλισσες. Ως αποτέλεσμα, ο κλάδος της μελισσοκομίας αντιμετωπίζει έντονη πίεση και κινδυνεύει να καταστεί μη βιώσιμος.

Συγκεκριμένα, οι ακόλουθες ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα της μελισσοκομικής χλωρίδας:

1. Εκτεταμένες οικιστικές, ξενοδοχειακές και τουριστικές αναπτύξεις (π.χ γήπεδα γκολφ , κτλ).
2. Μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα σε εκτάσεις που φιλοξενούσαν άγρια βλάστηση.
3. Εκτεταμένες γεωργικές καλλιέργειες, κυρίως σιτηρών, οι οποίες περιορίζουν σημαντικά την ποικιλομορφία των φυτών που χρησιμοποιούν οι μέλισσες.
4. Συχνές και καταστροφικές πυρκαγιές, που αφανίζουν φυτικό κεφαλαίο.

Οι υφιστάμενες κρατικές ενισχύσεις προς τον μελισσοκομικό τομέα είναι σημαντικές και απαραίτητες, ωστόσο δεν επαρκούν για την επίλυση του προβλήματος, εφόσον η διαρκής μείωση της μελισσοκομικής χλωρίδας συνεχίζεται ανεξέλεγκτη. Χωρίς άμεσα και στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση της μελισσοκομικής χλωρίδας , η μελισσοκομία στην Κύπρο θα καταστεί σύντομα μη βιώσιμη, με συνεπακόλουθη μείωση βιοποικιλότητας και υποβάθμιση του οικοσυστήματος.

Πιστεύουμε ότι η πολιτεία μπορεί, μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων, να συμβάλει ουσιαστικά στην αποκατάσταση και τον εμπλουτισμό της μελισσοκομικής χλωρίδας. Ειδικότερα, εισηγούμαστε:

1. Παροχή οικονομικών και άλλων κινήτρων προς γεωργούς για καλλιέργειες υψηλής μελισσοκομικής αξίας. Ενδεικτικά, οι καλλιέργειες όπως τα εσπεριδοειδή, η χαρουπιά, η αμυγδαλιά και γενικά τα καρποφόρα δέντρα (π.χ. κερασιές), η μοσφιλιά, η κάπαρη, αλλά και τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, προσφέρουν πολλαπλά οφέλη. Εκτός από την παραγωγή καρπών υψηλής προστιθέμενης αξίας, συμβάλλουν και στη διατροφή των μελισσών, παρέχοντας πλούσιο νέκταρ και γύρη, ενισχύοντας ουσιαστικά τη βιωσιμότητα της μελισσοκομίας.
2. Ενίσχυση των παραπάνω καλλιεργειών μέσω αναθεώρησης των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης και εκταρικών επιδοτήσεων, ώστε να γίνουν πιο ελκυστικές και οικονομικά βιώσιμες.
3. Αναγνώριση της συμβολής τους στη διατήρηση του Παραδοσιακού Κυπριακού Τοπίου και ένταξή τους σε εξειδικευμένα προγράμματα προστασίας και ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου.
4. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων προστασίας της βιοποικιλότητας που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εκταρικών επιδοτήσεων, με στόχο τη συνεχή βελτίωσή τους, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο.
5. Βελτιστοποίηση και εμπλουτισμός των συστημάτων αμειψισποράς που εφαρμόζονται στα προγράμματα εκταρικών επιδοτήσεων, με στοχευμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση της μελισσοκομικής χλωρίδας.

Η εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων δεν θα ενισχύσει μόνο την προστασία και ανάπτυξη της μελισσοκομίας, αλλά θα συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στην οικολογική ισορροπία και θα προσφέρει σημαντικά οφέλη στην οικονομία και την κοινωνία της Κύπρου.

*Υπεύθυνος παραγωγής κυπριακό μέλι «Το Τζιβέρτι»