Σάββατο 17 Αυγούστου 1974 - Εάλω η κωμόπολη Αιγιαλούσας

ΚΑΡΠΑΣΕΩΝ ΤΟ ΚΛΕΟΣ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΩΝ ΑΓΛΑΙΣΜΑ

Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης στο ποίημά του «ΑΙΓΙΑΛΟΥΣΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ» έγραψε: «Πλήθος θαλάσσης· θάλασσα πλημμύρισε τον ουρανό με κέντημα χρυσό». Στις 17 Αυγούστου το 1974, η Αιγιαλούσα πλημμύρισε όχι από θάλασσα αλλά από στρατιώτες, τανκς και κανόνια, σπιούνους και κατασκόπους. Εάλω η θαλασσοφίλητη κωμόπολη. Οι τουρκόφωνοι κατακτητές παρέλασαν επιδεικτικά και εκδικητικά. Η Αιγιαλούσα το καμάρι της Αχαιών Ακτής βυθίστηκε στην άβυσσο της μεγάλης καταστροφής που οι χουντοφασίστες ελληνόφωνες προδότες οδήγησαν τον τόπο μας.

Το Σάββατο 17 του Αυγούστου 1974 ο τουρκικός στρατός εισήλθε αμαχητί στην κωμόπολη. Πολυβόλησαν και αποκεφάλισαν την προτομή του ήρωα της ΕΟΚΑ Σταύρου Στυλιανίδη, ύψωσαν τη σημαία τους στον αστυνομικό σταθμό και επέστρεψαν πέντε χιλιόμετρα δυτικά, στο στρατόπεδο του 291 ΤΠ στις Ακράδες του Αγίου Ανδρονίκου. Το στρατόπεδο είχε εγκαταλειφθεί στις 14 του μήνα. Χίλιοι περίπου στρατιώτες οδηγήθηκαν στις Αγγλισίδες μεταξύ Λάρνακας και Λεμεσού.

Ημερολόγιο Κατάληψης-Εγκλωβισμού-Ξεριζωμού-Διασποράς

17 Αυγούστου 1974, Σάββατο. Μπήκε ο Αττίλας αμαχητί στην Αιγιαλούσα, μετά που μπήκε αμαχητί στην Αμμόχωστο, μετά που περιπατώντας κατέλαβε Μεσαορία και Μόρφου. Την Παρασκευή 16 Αυγούστου είχε συμφωνηθεί κατάπαυση εχθροπραξιών.

18 Αυγούστου Κυριακή. Ήταν μέρα ανάπαυσης για τις κατοχικές δυνάμεις και ανήσυχης προσμονής για τους Γιαλουσίτες.

19 Αυγούστου Δευτέρα. Η αρπαγή βάσει καταλόγου, απαγωγή και η μετέπειτα δολοφονία 9 Γιαλουσιτών είναι έγκλημα πολέμου. Οι δολοφονημένοι βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στη Γαλάτεια το 2007.

25 Αυγούστου 1974. Φορτηγά και τανκς μπήκαν στη Γιαλούσα. Διέταξαν τον κόσμο να μαζευτεί στη μεγάλη αυλή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ λίγο μετά το μεσημέρι. Περίπου 100 άτομα απήχθησαν ως αιχμάλωτοι. Έφηβοι 17/18 ετών και νέοι μέχρι 50 μεταφέρθηκαν στο άγνωστο.

26 Αυγούστου 1974. Σαράντα φορτηγά και 39 ερπυστριοφόρα διέσχισαν τη Γιαλούσα με προορισμό την Αγία Τριάδα και το Ριζοκάρπασο.

11 Σεπτεμβρίου 1974. Μετά την απαγωγή και επιβεβαιωμένη πλέον δολοφονία των 9 ακολούθησε η απαγωγή ακόμη τριών Γιαλουσιτών, του Καουτζιάνη Χριστόδουλου, Μαυρομμάτη Κουμή και Χαραλαμπούδη Ιωάννη, σε τρεις παραπλήσιες διαφορετικές ημερομηνίες. Η τύχη τους αγνοείται έκτοτε.

3 Οκτωβρίου1974. Γιαλουσίτες αιχμάλωτοι επέλεξαν να επιστρέψουν στις οικογένειές τους, στα κατεχόμενα σπίτια τους.

13 Νοεμβρίου 1974. Μεγάλη σύναξη και πάλι στην αυλή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Καταγραφή, φωτογράφιση και έκδοση κατοχικών ταυτοτήτων.

22 Μαΐου 1975. Η οικογένεια του Παναγιώτη Ζ. Φελλούκα παίρνει τον δρόμο του ξεριζωμού. Έξι άτομα με μια μόνο βαλίτσα. Χρόνια μετά, το 2019, ο Παναγιώτης Ζ. Φελλούκα θα γράψει το βιβλίο: ΓΙΑΛΟΥΣΑ 1974. ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ Τίτλος Τιμής.

31 Ιουλίου 1975. Στη Γιαλούσα ζουν 1921 εγκλωβισμένοι. Μεταξύ αυτών 200 μαθητές του Γυμνασίου, 97 στο Δεύτερο Δημοτικό και 150 στο Κακούλλειον Δημοτικό, ένα από τα καλύτερα της Κύπρου

2 Αυγούστου 1975. Συμφωνία Τρίτης Βιέννης. Ο ξεριζωμός θα γίνεται από τούδε και στο εξής ‘εθελοντικός’ με δώρο τη μεταφορά επίπλων, οικιακών συσκευών, βιβλίων, ενδυμάτων και καθετί που δεν είχε λεηλατηθεί/κλαπεί/κατακρατηθεί.

4 Ιανουαρίου 1977. Η οικογένεια του Οικονόμου Ηλία Παπαηλία παίρνει τον δρόμο του ξεριζωμού. Χρόνια μετά, το 2025, ο Μάριος Η. Παπαηλία θα γράψει το βιβλίο: Ο δρόμος του Ξεριζωμού. Η φυγάδευση των εκκλησιαστικών κειμηλίων της Γιαλούσας.

10 Μαρτίου 1977. Η οικογένεια του Παντελή Η. Παντελίδη παίρνει τον δρόμο του ξεριζωμού. Χρόνια πολλά μετά, το 2021, ο Ηλίας Π. Παντελίδης θα γράψει το βιβλίο: ΑΧΑΙΩΝ ΑΚΤΗ. ΤΑΞΙΔΑΚΙ με το Καραβάκι της Αριάδνης.

Καλοκαίρι 1977: Ο ξεριζωμός ολοκληρώθηκε. Ακολούθησε η άκαρδη διασπορά των Γιαλουσιτών σε 200 γειτονιές της Κύπρου. Πολλοί διαμένουν ‘προσωρινά’ εκτός Κύπρου.

Ο Εγκλωβισμός με αριθμούς

Το 1881 κατοικούσαν στο διαμέρισμα Καρπασίας 13.590 άτομα, το 1946 30.690 και το 1973 οι Ελληνοκύπριοι ήταν 21.199, και 6.043 οι Τουρκοκύπριοι. Όλοι μιλούσαν Ελληνικά. Το τι ακολούθησε είναι γνωστό.

Στις 2 Αυγούστου 1975 ζούσαν στη Γιαλούσα 1.850 περίπου κάτοικοι, στο Ριζοκάρπασο δύο χιλιάδες, στην Αγία Τριάδα χίλιοι και περίπου 4 χιλιάδες σε άλλες κοινότητες της ανατολικής Καρπασίας.

Οι σχετικές πρόνοιες της Συνθήκης της Τρίτης Βιέννης παραβιάζονται κατάφορα. Οι Ελληνοκύπριοι «υπόκεινται σε σοβαρούς περιορισμούς», έλεγαν οι εκθέσεις του ΟΗΕ. Οι απαγωγές μέρα μεσημέρι ήταν συχνό φαινόμενο. Κι αυτό, μετά τη σύλληψη εκατοντάδων αιχμαλώτων και τη μεταφορά τους στην Τουρκία. Μετά τις απαγωγές ακολούθησαν δολοφονίες, λεηλασίες και κακοποιήσεις. Εικονικές εκτελέσεις τη νύχτα, ξυλοδαρμοί και λιθοβολισμοί έκαναν τον βίο αβίωτο, και ο ένας μετά τον άλλον οι εγκλωβισμένοι έγραφαν ιδιοχείρως «εθελοντική» αίτηση ξεριζωμού από το σπίτι τους.

Οι μεγάλες, οι ατιμώρητες προδοσίες το 1974 σχεδόν εξαφάνισαν τον Ελληνισμό της Καρπασίας.

Σήμερα στη χερσόνησο των Αγίων και των Ηρώων διαβιούν λίγες δεκάδες Έλληνες στην Αγία Τριάδα της Γιαλούσας, και δύο-τρεις εκατοντάδες στο Ριζοκάρπασο, δύο στη Γιαλούσα και έναν άτομο στον Άγιο Ανδρόνικο. Το Τρίκωμο τσιμεντώθηκε με γιγαντιαίους Βαβυλωνιακούς πύργους, στη Γιαλούσα λειτουργεί εδώ και χρόνια μεγάλη μαρίνα και τα ξενοδοχεία φυτρώνουν σαν μανιτάρια, κολοσσιαία στη Βοκολίδα και το Τρίκωμο και μικρότερα κοντά στον Απόστολο Ανδρέα.

Την προδοσία του ΑΕΔ το ΓΕΕΦ είπε απαγκίστρωση

Λίγες μέρες πριν από την 14η Αυγούστου ο Γεώργιος Μαύρος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Κυβέρνησης, διακήρυττε την επιλογή του μεταξύ πολέμου και ατίμωσης. Προτού λαλήσει ο πετεινός, στις 14 Αυγούστου, η «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας» του Κ. Καραμανλή στην οποία ο Μαύρος ήταν Αντιπρόεδρος, έκανε την επιλογή της και ακολούθησε η καταστροφή της μισής Κύπρου! Επιλογή ατιμωτική για Κ. Καραμανλή, Γ. Μαύρο και Ε. Αβέρωφ Τοσίτσα, και των χουντοφασίστων προδοτών Γ, Μπονάνου που ήταν ακόμη Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων και του Γ. Γκιζίκη που ήταν και συνέχισε για πολλούς μήνες να είναι ο ‘πρόεδρος’ της Ελληνικής Κυβέρνησης. Την τιμή του Ελληνισμού διέσωσε ένας Γ. Κατσάνης και ένας Τ. Μάρκου, αθάνατοι αετοί.

Οι Τούρκοι, σαν μπήκαν περιπατώντας στα κεφαλοχώρια Γιαλούσα και Ριζοκάρπασο, άρπαξαν και στοίβαξαν σε φορτηγά και λεωφορεία άνδρες πολλούς. Οι μάχιμοι, κληρωτοί και έφεδροι, εκτελώντας τις διαταγές του Κυριάκου Μαύρου (Διοικητή του 291ΤΠ), είχαν φύγει μακριά. Στενός ο δρόμος της Καρπασίας, δύσβατος, ήταν και οι λόφοι της Γαλάτειας γεμάτοι πολυβολεία με αποτέλεσμα να μην ακολουθήσει ο άμαχος πληθυσμός τη φυγή του στρατού. Στις 14 Αυγούστου η ανατολική Καρπασία ‘προδόθηκε και εγκλωβίσθηκε΄. Μετά την αιχμαλωσία εβδομάδων πολλών, αρκετοί Καρπάσιοι με την απελευθέρωσή τους επέλεξαν να πάνε πίσω στη γη που τους γέννησε, στην Καρπασία.

Συμφωνία της Τρίτης Βιέννης (2 Αυγούστου 1975)

Ένα Σάββατο, 2η μέρα του Αυγούστου του 1975, έγινε η Συμφωνία της Τρίτης Βιέννης. Συμφωνία που ο κύριος Ντεκτάς, σκόπιμα, μεθοδικά και κακόβουλα παραβίασε εκδιώκοντας με τη βία τούς εγκλωβισμένους.

Παρατίθεται ένα πολύ μικρό απόσπασμα της Συμφωνίας της Τρίτης Βιέννης, όπως αναρτήθηκε στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών.

https://www.gov.cy/pio/documents/symfonies/symfonia-tis-tritis-viennis-2-aygoystoy-1975/

1. Ο κ. Ντενκτάς επανέλαβε, και συνεφωνήθη, ότι οι Ελληνοκύπριοι οι επί του παρόντος διαμένοντες εις το βόρειον τμήμα της νήσου είναι ελεύθεροι να παραμείνουν και ότι θα παρασχεθή εις αυτούς πάσα βοήθεια διά να δύνανται να διάγουν μίαν ομαλήν ζωήν, περιλαμβανομένων διευκολύνσεων εις τον εκπαιδευτικόν τομέα και διά την άσκησιν της θρησκείας των, ως επίσης και ιατρικής περιθάλψεως υπό ιδικών των ιατρών και ελευθέρας διακινήσεως εις τον βορράν.
2. Οι Ελληνοκύπριοι οι επί του παρόντος διαμένοντες εις τον βορράν, οι οποίοι κατόπιν αιτήσεώς των…

Της Αιγιαλούσας οι 9/12/25

«Ο πόλεμος είναι παντού και πάντα ένα έγκλημα», είπε ο Χέμινγουεϊ, και σε κάθε πόλεμο συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι, στρατιώτες και άμαχοι πολίτες. Φυλακίζονται και μετά πολλοί απελευθερώνονται. Κάποιοι όμως πεθαίνουν από τα βασανιστήρια, τις κακουχίες και για μια ζωή τους κυνηγά το Χ στην πλάτη. Άλλοι δολοφονούνται εν ψυχρώ από απάνθρωπους εγκληματίες. Η απαγωγή τών 9 της Γιαλούσας έγινε στις 19 του Αυγούστου του 1974, ημέρα Δευτέρα και είναι έγκλημα πολέμου.

Τρεις Τουρκοκύπριοι ήρθαν τη μαύρη μέρα με ένα τζιπ στο οποίο επέβαινε και ένας αξιωματικός. Κρατούσαν στα χέρια τους λίστα με ονόματα και πήραν 9 αιχμαλώτους. Έκτοτε τα ίχνη των χάθηκαν και οι ζωντανοί τους ψάχνανε για χρόνια πολλά, με φόβο περίσσιο αλλά συνάμα και με κρυφή ελπίδα. Μεταξύ των 9 αυτών ατόμων ήταν κι ο δικαστής Τάκης Χατζηνικολάου, τη σύλληψη του οποίου παραδέχτηκε ονομαστικά ο Ραούφ Ντενκτάς. Μεταφέρθηκαν όλοι σε άγνωστο μέρος. Χρόνια αργότερα βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο στη Γαλάτεια και ταυτοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 2007. Οι 9 αθάνατοι της Γιαλούσας είναι οι:

1 Κεμέκκης Παναγιώτης (Πανίκος) του Μιχαήλ, 06/04/1954, Γιαλούσα.

2 Χατζηδημήτρη Παύλος (Παυλάκης) του Ευαγόρα, 10/02/1945, Γιαλούσα.

3 Σαββίδης Στέλιος του Νεόφυτου, 31/03/1942, Γιαλούσα.

4 Ηλία (Παναγή) Οδυσσέας του Ηλία, 01/11/1941,΄Αγιος Ανδρόνικος.

5 Παράσχου (Σιαούρτα) Μιχαήλ του Παράσχου, 07/07/1941, Γιαλούσα.

6 Χατζηνικολάου Χρίστος (Τάκης) του Πάνου, 11/04/1939, Γιαλούσα.

7 Κοσμά Χρίστος του Σάββα, 16/02/1939, Στρόβολος.

8 Χατζηπαντελή Σάββας του Καλλή, 17/01/1938, Γιαλούσα.

9 Αδάμου (Λάμπρου) Πιερής του Αδάμου, 11/09/1936, Δερύνεια.

Οι 9 έγιναν 12 με την απαγωγή των τριών που αναφέραμε. Μαζί με αυτούς άλλοι 13 που συνδέονται με τη Γιαλούσα έπεσαν, από το 1957 μέχρι το 2011, στο πεδίο της τιμής. Σύνολο 25 άτομα στο πάνθεο των αθανάτων. Ο πλήρης κατάλογος ευρίσκεται στην ιστοσελίδα του Κοινοτικού Συμβουλίου της κωμόπολης https://yialousa.eu/xenagisi/onomatodosia-odon/

Μνήμη ασπίδα και σπαθί

Η Μνήμη είναι η ασπίδα και το σπαθί μας. Είναι η ασπίδα για αυτούς που έζησαν στη θαλασσοφίλητη, κατεχόμενη κωμόπολη της Αιγιαλούσας και θυμούνται πολλά. Είναι και το σπαθί της νεολαίας που παλεύει να μάθει, να αγαπήσει και να φωνάξει παντού: Η ΑΙΓΙΑΛΟΥΣΑ ΖΕΙ!

Δεν είναι τυχαίο που αποκαλούν την Καρπασία χερσόνησο Αγίων και Ηρώων. Είναι φρόνιμο να θυμούνται οι γενιές που φεύγουν και να μαθαίνουν οι γενιές που έρχονται πως υπάρχει μια χερσόνησος μπλε, πράσινη και αγαπημένη. Μια χερσόνησος που μυρίζει σχίνο, θυμάρι και θάλασσα. Πλήθος θαλάσσης, με κάθε αεικίνητο γαλάζιο κύμα φέρνει στην Αχαιών Ακτή∙ φέρνει σε ολόκληρη τη θαλασσοφίλητη Καρπασία μια φωνή που, σαν ελληνικό μουρμουρητό χιλιάδων χρόνων, σχίζει την ψυχή μας και ανεβαίνει στα επουράνια, μια φωνή που βροντοφωνάζει: Μίλα, μη σιωπάς, Προδομένη, εγκλωβισμένη, διασκορπισμένη Καρπασία.

*Οικονομολόγος -Λογιστής και λίγο… συγγραφέας, Πρόεδρος Κοινοτικού Συμβουλίου Αιγιαλούσας, Αντιπρόεδρος Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου.

Μόνιμη διεύθυνση: Τ.Κ. 10 Γιαλούσα, Καρπασία (νυν και αεί).

Παρούσα ηλεκτρονική διεύθυνση: www.yialousa.eu

Elias.pantelides@gmail.com

https://www.facebook.com/groups/622263868131765

https://www.facebook.com/groups/622263868131765/user/100000010878808