Φωτοβολταϊκά σε αδιέξοδο λόγω καθυστέρησης στην αποθήκευση

Σκληρή κριτική δέχονται οι αρμόδιοι για τις περικοπές φωτοβολταϊκών, την ώρα που η πρωτοβουλία για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε όλα τα σπίτια παρουσιάστηκε ως μία από τις σημαντικότερες του τομέα της ενέργειας, με στόχο ν’ ανοίξει τον δρόμο για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Κύπρου, να μειώσει τα έξοδα ηλεκτρισμού για τα νοικοκυριά και να ενισχύσει τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές.

Οι συχνές διακοπές στην απορρόφηση ενέργειας από οικιακά φωτοβολταϊκά αναδεικνύουν τις αδυναμίες σε στοιχειώδη ζητήματα όπως η δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας. Όλα αυτά, την ώρα που τα φωτοβολταϊκά ως κύρια μορφή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην Κύπρο παρουσιάζουν σταθερή ανάπτυξη.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΣΜΚ από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η παραγωγή από ΑΠΕ άρχισε να αυξάνεται σταθερά. Το 2014 η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή αντιστοιχούσε σε 7%. Τα φωτοβολταϊκά μόνο το 2023 κατέγραψαν αύξηση 48% σε σχέση με το 2022, ενώ οι υπόλοιπες τεχνολογίες παρέμειναν σταθερές. Την ίδια χρονιά, η μέγιστη διείσδυση ΑΠΕ στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής άγγιξε το 63%. Συνολικά, η συμμετοχή τους στην τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ήταν 21,5, έναντι 17,2% το 2022.

Σήμερα, η ισχύς των φωτοβολταϊκών υπολογίζεται ότι έχει ξεπεράσει τα ποσοστά αυτά, ωστόσο, το ζήτημα των περικοπών δυσκολεύει την περαιτέρω αύξηση της χρήσης τους.

Το κόστος

Το εκτιμώμενο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά στην Κύπρο υπολογίζεται γύρω στα 6 σεντ ανά κιλοβατώρα, ανάλογα με το μέγεθος του έργου, την τεχνολογία που χρησιμοποιείται και τους όρους χρηματοδότησης. Ωστόσο, αυτός ο υπολογισμός δεν αποτυπώνει τις πραγματικές συνθήκες του 2025.

Λόγω των σημαντικών περικοπών στην απορρόφηση ενέργειας, που ξεπερνούν το 45%, το πραγματικό κόστος ανεβαίνει περίπου στα 12 σεντ ανά κιλοβατώρα, καθώς μειώνεται η απόδοση των κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί. Επιπλέον, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χαρακτηρίζονται από χαμηλή ευελιξία και απαιτούν παράλληλες επενδύσεις σε αποθήκευση και υπηρεσίες εξισορρόπησης, οι οποίες αυξάνουν το συνολικό κόστος κατά 1-2 σεντ ανά κιλοβατώρα.

Μύθος ή πραγματικότητα;

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεν μπορούν ακόμη να καλύψουν το 100% των ενεργειακών αναγκών. Ο ΔΣΜΚ εξηγεί ότι χρειάζονται αποθήκευση και διατήρηση κάποιων συμβατικών μονάδων για λόγους σταθερότητας. Παράλληλα, η τεχνολογική εξέλιξη δημιουργεί ελπίδες ότι στο μέλλον θα μπορεί να καλύπτεται μεγαλύτερο ποσοστό της ζήτησης αποκλειστικά από πράσινη ενέργεια, με τη βοήθεια συστημάτων αποθήκευσης.

Ο ΔΣΜΚ θεωρεί ότι μπορεί να υλοποιηθεί η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε όλη την Κύπρο, αρκεί να δοθεί χρόνος για ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών, συστήματα αποθήκευσης και αναβαθμίσεις του δικτύου. Για τα μικρά οικιακά συστήματα, τονίζει, δεν απαιτούνται μεγάλες παρεμβάσεις, άρα τα έξοδα και οι χρόνοι υλοποίησης παραμένουν περιορισμένα.

Το Υπουργείο Ενέργειας, ωστόσο, κρατά πιο επιφυλακτική στάση. Υπογραμμίζει ότι δεν είναι ρεαλιστικό να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά σε κάθε κτήριο, κυρίως λόγω έλλειψης χώρου ή πολεοδομικών περιορισμών. Παράλληλα, προτείνει εναλλακτικές λύσεις όπως «εικονικά» συστήματα και ενεργειακές κοινότητες.

Έργα με άδεια αλλά χωρίς προοπτική υλοποίησης

Όσον αφορά τα έργα ΑΠΕ, σύμφωνα με τη ΡΑΕΚ βρίσκονται υπό αξιολόγηση 177 αιτήσεις για φωτοβολταϊκά πάρκα. Επιπρόσθετα, εκατοντάδες έργα διαθέτουν ήδη άδειες, όμως παραμένουν σε εκκρεμότητα λόγω της ανάγκης εξασφάλισης περαιτέρω εγκρίσεων. Πολλά από αυτά τα έργα κινδυνεύουν να μην προχωρήσουν ποτέ εξαιτίας περιορισμών στο δίκτυο, χρηματοδοτικών δυσκολιών και ζητημάτων βιωσιμότητας.

Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει συμμετοχή των ΑΠΕ στο 33% της τελικής κατανάλωσης μέχρι το 2030, ωστόσο η πρόοδος εξαρτάται από την αποθήκευση, τη ζήτηση και την ενίσχυση των δικτύων.

«Μέχρι το 2026 αποθήκευση ενέργειας»

Τις προηγούμενες μέρες ξέσπασε νέο πολιτικό μέτωπο με αφορμή την αποθήκευση ενέργειες. Αφορμή ήταν η έντονη κριτική του προέδρου της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας και βουλευτή του ΔΗΣΥ, Κυριάκου Χατζηγιάννη, προς την Κυβέρνηση και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις της Αρχής Ηλεκτρισμού, για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται το ζήτημα της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, με αφορμή τις πρόσφατες διακοπές ρεύματος.

Ο κ. Χατζηγιάννης τόνισε ότι το θέμα της αποθήκευσης είναι κομβικό για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας, υποστηρίζοντας παράλληλα πως η Κυβέρνηση παραμένει παθητική και περιμένει, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, το «πράσινο φως» από τους συνδικαλιστές της ΑΗΚ για να λάβει αποφάσεις σχετικά με το ρυθμιστικό πλαίσιο.

Επιπρόσθετα, τόνισε ότι, λόγω των πιέσεων του συνδικαλιστικού κινήματος, μπλοκάρονται αιτήσεις από τον ιδιωτικό τομέα για την παραχώρηση αδειών αποθήκευσης ενέργειας.

Απαντώντας στις δηλώσεις του προέδρου της Επιτροπής, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, ανέφερε ότι ήδη έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι στον τομέα και πως έως τον Ιούνιο του 2026 αναμένεται να εγκατασταθεί σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, ενσωματωμένο στο δίκτυο, καθώς και υποδομές αποθήκευσης στους δύο ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς της ΑΗΚ.

Παράλληλα, όπως εξήγησε, προωθείται η ανάπτυξη αυτόνομων μονάδων αποθήκευσης από ιδιώτες, η μετατροπή των φωτοβολταϊκών πάρκων σε υβριδικά συστήματα και η εφαρμογή λύσεων αποθήκευσης για νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη σταθερότητα του δικτύου.

«Μονόδρομος η αποθήκευση ενέργειας»

Ο πρόεδρος του ΣΕΑΠΕΚ, Φάνος Καραντώνης, μιλώντας στη «Σ», σκιαγραφεί τις δυσκολίες αλλά και τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών και γενικότερα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Όπως τονίζει, οι δυσκολίες πηγάζουν από τον κορεσμό του υφιστάμενου ηλεκτρικού δικτύου, το οποίο, χωρίς άμεσο εκσυγχρονισμό, καθιστά το μέλλον της ενέργειας στη χώρα αβέβαιο.

Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι το πρόβλημα με την ενέργεια στη χώρα μας δεν είναι πλέον θέμα χωρητικότητας του δικτύου, αλλά ανισορροπίας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης. Όπως εξήγησε, οι περικοπές είναι απότοκο της διοίκησης και του τρόπου με τον οποίο καταναλώνουμε την ενέργεια. Τόνισε, επίσης, ότι παράγουμε παραπάνω απ’ ό,τι χρειαζόμαστε και σε άλλες χρονικές περιόδους που δεν χρειαζόμαστε ενέργεια.

Παράλληλα, υπογραμμίζει ότι η αποθήκευση ενέργειας μέσω μπαταριών είναι «μονόδρομος» και αποτελεί βασικό παράγοντα για την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ, καθώς και για τον περιορισμό του κόστους ηλεκτρισμού.

Ωστόσο, σημειώνει ότι η Πολιτεία πρέπει να δώσει τα κατάλληλα κίνητρα. Όπως είπε, αν θέλει το κράτος να συνεχίσει να προωθεί τις ιδέες της πράσινης μετάβασης και των τεχνολογιών ΑΠΕ, πρέπει να ενισχύσει την ιδιοκατανάλωση και να δώσει κίνητρα για την αποθήκευση. Την ίδια ώρα, το νοικοκυριό καλείται να φροντίσει το σύστημά του να παράγει όσο είναι οι ανάγκες του για να μην του αποκόπτεται η παραγωγή και να ενισχύσει την ιδιοκατανάλωση. Πρότεινε μάλιστα στους πολίτες, αν είναι εφικτό, να βάζουν τις ισχυρές συσκευές τους να δουλεύουν σε ώρες με υψηλή ηλιοφάνεια.

Σε δεύτερη φάση, πρόσθεσε, το κράτος πρέπει να επιδοτήσει την εγκατάσταση μπαταριών που επιτρέπουν στους πολίτες να αποθηκεύσουν την ενέργεια που θα χρειαστούν το απόγευμα ή το βράδυ. Συνεπώς, πρόσθεσε, το νοικοκυριό θα είναι αυτάρκες και αυτή θα πρέπει να είναι η φιλοσοφία.

Τι είναι το «zero export»

Ο Διαχειριστής Συστήματος Διανομής θέτει σε ισχύ τη λειτουργία zero export για τις εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που χρησιμοποιούνται για ιδιοκατανάλωση.

Σύμφωνα με ενημέρωση της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων, βασισμένη σε επίσημη ανακοίνωση του Διαχειριστή, ξεκινά η εφαρμογή της περιστασιακής μηδενικής έγχυσης για τα συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, που λειτουργούν για κάλυψη εσωτερικών αναγκών.

Η νέα αυτή ρύθμιση προκύπτει από την τροποποίηση του νόμου «Περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της Χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» του 2025. Στόχος της είναι να προστατεύσει τους αυτοκαταναλωτές, ώστε ν’ αξιοποιούν στο έπακρον την παραγόμενη ενέργεια, χωρίς να υπόκεινται σε περικοπές, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να εμποδίζουν την έγχυση στο δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό, σε περιόδους χαμηλής ζήτησης η ενέργεια δεν χάνεται, αλλά παραμένει διαθέσιμη για τον ίδιο τον παραγωγό.

Η ένταξη στη λειτουργία zero export είναι ανοιχτή για όλους τους παραγωγούς, είτε πρόκειται για οικιακές εγκαταστάσεις είτε για εμπορικές/βιομηχανικές, ανεξαρτήτως ισχύος. Απαιτείται όμως γραπτή αίτηση προς τον ΔΣΔ καθώς και τοποθέτηση κατάλληλου εξοπλισμού ελέγχου, ρυθμισμένου σε μηδενική έγχυση.

Η περιστασιακή μηδενική έγχυση θα ενεργοποιείται μόνον όταν το ηλεκτρικό δίκτυο δεν μπορεί να απορροφήσει την επιπλέον ενέργεια, όπως σε περιπτώσεις χαμηλής κατανάλωσης αλλά υψηλής παραγωγής από ΑΠΕ. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζονται οι περικοπές, διασφαλίζεται η ισορροπία του συστήματος και αποφεύγονται σοβαρές διαταραχές στη σταθερότητα του δικτύου.

Οι καταναλωτές που θα ενταχθούν στο νέο πλαίσιο θα έχουν τη δυνατότητα ν’ αξιοποιούν την ενέργειά τους για τις εσωτερικές τους ανάγκες ή για αποθήκευση, χωρίς να την εγχέουν στο δίκτυο. Επιπλέον, σε περιπτώσεις αναγκαστικών περικοπών, τα συστήματα με περιστασιακή μηδενική έγχυση θα μπαίνουν τελευταία στη σειρά.

Σημειώνεται ότι η περιστασιακή μηδενική έγχυση διαφέρει από τη μόνιμη, καθώς δεν εφαρμόζεται συνεχώς. Η μόνιμη μηδενική έγχυση ισχύει μόνο σε κορεσμένους υποσταθμούς, όπου δεν υπάρχει καμία δυνατότητα διοχέτευσης ενέργειας στο δίκτυο.

Για τη νέα ρύθμιση «zero export», που εξήγγειλε η Κυβέρνηση, ο πρόεδρος του ΣΕΑΠΕΚ εξήγησε ότι σήμερα, την ώρα που δίνει εντολή και περικόπτει την παραγωγή στερεί και το δικαίωμα στον παραγωγό ακόμη και να παράγει για δικές του ανάγκες. Με το «zero export» δίνει το δικαίωμα στον παραγωγό να έχει την επιλογή, την ώρα που δεν χρειάζεται την περίσσια ενέργεια, να παραγάγει όσες είναι οι ανάγκες του νοικοκυριού.

Κλείνοντας, ο κ. Καραντώνης τόνισε ότι η λύση είναι η σωστή διαχείριση της ενέργειας και η εκπαίδευση των πολιτών. Πρέπει να επικεντρωθούμε στην αποθήκευση και στη διαχείριση ενέργειας.

Οι προϋποθέσεις για μείωση του κόστος

Η μείωση του κόστους ηλεκτρισμού στην Κύπρο δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία, αλλά αποτέλεσμα μιας σειράς διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τεχνολογικών παρεμβάσεων, που πρέπει να υλοποιηθούν τα επόμενα χρόνια.

Κομβικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης λειτουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, δίνοντας στους καταναλωτές πρόσβαση στη φθηνότερη διαθέσιμη ενέργεια. Παράλληλα, η έλευση του φυσικού αερίου αναμένεται να μειώσει σημαντικά το κόστος λειτουργίας, καθώς θ’ αντικαταστήσει τα ακριβότερα εισαγόμενα καύσιμα που χρησιμοποιούνται σήμερα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο εκσυγχρονισμός των ηλεκτρικών δικτύων αφού σήμερα οι τεχνικοί περιορισμοί του συστήματος δεν επιτρέπουν την πλήρη απορρόφηση της παραγόμενης πράσινης ενέργειας.

Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν και τα νέα εργαλεία διαχείρισης της ζήτησης, τα οποία μπορούν να καθοδηγήσουν τους καταναλωτές να μετακινούν τη χρήση τους σε ώρες που υπάρχει υψηλή παραγωγή από ΑΠΕ, ενισχύοντας την εξοικονόμηση και την ευελιξία του συστήματος.

Τέλος, η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας αναμένεται ν’ αποτελέσει καθοριστικό βήμα, καθώς θα επιτρέψει τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης των ΑΠΕ.