Μεσογειακή Δίαιτα – ‘αιωνία της η μνήμη’

Ο όρος Μεσογειακή Δίαιτα (ΜεσΔίαιτα) δημιουργήθηκε το 1956 από τον καθηγητή Ancel Keys του πανεπιστημίου Minnesota, ο οποίος ηγήθηκε της Διεθνούς Έρευνας των 7-χωρών (ΗΠΑ, Ολλανδία, Φιλανδία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία και Ιταλία). Πρόκειται για την έρευνα που έδειξε ότι η δίαιτα των αγροτικών περιοχών της Ελλάδος ήταν υγιεινή, μακροζωίας και προστατευτική εναντίον χρόνιων παθήσεων (καρδιάς, καρκίνου, διαβήτη, αλλεργιών κ.α.).

Παραδοσιακό ψωμί - απλό, γνήσιο, γευσάτο και υγιεινό.

Σημειωτέων ότι η τότε δίαιτα της Ελλάδος, ιδιαίτερα της Κρήτης, θεωρείται ως το πρότυπο της Μεσογειακής Δίαιτας. Όμως, 40 χρόνια αργότερα, το 1996, ο καθηγητής Keys διαπίστωσε την πρόωρη εγκατάλειψή της:

“Οι πρόσφατες αλλαγές δίαιτας στις Μεσογειακές χώρες οδήγησαν στην καταστροφή των πλεονεκτημάτων υγείας που συναντήσαμε στην έρευνά μας τη δεκαετία του 1950. … Χρειάζονται προσπάθειες να αντιστραφούν αυτές οι αλλαγές”.

Άλλοι διαπρεπείς επιστήμονες έχουν εκφράσει παρόμοιες απόψεις:

“Χρειάζεται μια παγκόσμια διαιτολογική αναγέννηση με επιστροφή της γνήσιας Μεσογειακής δίαιτας … για τα πολυάριθμα οφέλη υγείας.” Dariush Mozaffarian, καθηγητής καρδιολογίας.

Φασολάδα, εθνικό και δημοφιλές φαγητό - πλήρες γεύμα.

“Δεν υπάρχει πλέον Μεσογειακή δίαιτα. Αυτοί που την ακολουθούν πλησιέστερα είναι τα παιδιά της Σουηδίας!”, αναφέρει με ειρωνεία ο Dr Joao Breda, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Γραφείου του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας. Οι απόψεις του είναι βασισμένες σε μια πρόσφατη Ευρωπαϊκή έρευνα που έδειξε ότι τα παιδιά της Σουηδίας έχουν την καλύτερη υγεία ενώ τα παιδιά της Ιταλίας, Ελλάδας και Κύπρου τη χειρότερη.

Μαυρομάτικα λουβιά - απλό αλλά πολύ αγαπητό φαγητό.

“Το ψωμί που τρώμε σήμερα οπωσδήποτε δεν είναι το ψωμί των παππούδων μας. Σύμφωνα με ειδικούς, η πρόσφατη υπερευαισθησία στη γλουτένη και στο σιτάρι είναι συνέπεια των μοντέρνων ποικιλιών σιταριού. Πρόκειται για ένα σοβαρό πρόβλημα που χρειάζεται επείγουσα έρευνα”, καθηγητής καρδιολογίας, Michel de Lorgeril, επικεφαλής της διάσημης έρευνας της Λυών (Lyon Diet Heart Study).

“Είναι η δίαιτα στην ολότητά της που είναι σημαντική στην υγεία και μακροζωία, όχι μεμονωμένα φαγητά”, καθηγήτρια Αντωνία Τριχοπούλου.

Περιέργως, το 2010, η Μεσογειακή δίαιτα γράφτηκε στη λίστα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, χωρίς όμως καταγραφή της πρακτικής της εφαρμογής – κάτι που γίνεται με όλες τις εγγραφές.

Πατατοσαλάτα.

Επί πλέον, οι Ελληνικές αρχές, για σκοπούς ικανοποίησης των κανονισμών εγγραφής της ΜεσΔίαιτας στην UNESCO, επανάφεραν ένα εγκαταλελειμμένο αρχαίο ορισμό της λέξης δίαιτα σε ‘τρόπο ζωής’. Αγνοούν την παγκοσμίως καθιερωμένη, αλλά επίσης αρχαία ερμηνεία, ‘τρόπος διατροφής τον οποίο ακολουθεί κανείς’ (νεοελληνικό λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη). Ο τρόπος ζωής συνεισφέρει μεν σημαντικά στην ανθρώπινη υγεία, αλλά δεν είναι μέρος του διεθνώς αναγνωρισμένου ορισμού της λέξης δίαιτα. Επίσης σημειωτέων είναι ότι στην UNESCO δεν υπάρχει πρόνοια εγγραφής μιας δίαιτας. Υπάρχει όμως πρόνοια εγγραφής κουλτούρας και τρόπου ζωής – εξ ου και η απαράδεκτη αλλαγή ορισμού της λέξης δίαιτα.

Με αυτή την ερμηνεία οι Αρχές αλλοίωσαν σημαντικά την σπουδαιότητα της πρακτικής εφαρμογής της Μεσογειακής δίαιτας με τις πολλαπλές ωφέλειες υγείας, περιβάλλοντος και χαμηλού κόστους διατροφής. Δυστυχώς, με την αποδοχή του νέου ορισμού της λέξης δίαιτα, η UNESCO καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν δημιουργήσει συνθήκες γλωσσικής ασυδοσίας και παραπληροφόρησης.

Βασικές αρχές:

Οι ‘καλές προθέσεις’ δεν δικαιολογούν γλωσσική ασυδοσία από τον επίσημο φορέα.

Ο όρος ΜεσΔίαιτα αναφέρεται στα φαγητά και τρόπο διατροφής των αγροτικών περιοχών το 1956 και πριν, ιδιαίτερα στην Κρήτη - όχι στα φαγητά και στον τρόπο διατροφής των χωρών της Μεσογείου.

Υπέροχοι νηστίσιμοι ντολμάδες.

Η σημερινή έμφαση στην καταγραφή συνταγών και στα βιβλία μαγειρικής δεν είναι αρκετά για αποτελεσματική εφαρμογή μιας δίαιτας. Χρειάζονται λεπτομέρειες εφαρμογής όπως τι, πώς, πότε και με τι συνδυασμούς οι παλιοί έτρωγαν τα φαγητά καθώς και τις συνήθειες, όπως ο καθιερωμένος συνδυασμός οσπρίων με ψωμί ή ρύζι ή μακαρόνια, το βούτηγμα του ψωμιού στο ζουμί του φαγητού και την σπουδαιότητα στο καλό ανακάτεμα της παραδοσιακής σαλάτας.

Εισηγήσεις:

• Η UNESCO καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση καλούνται να εκδώσουν ένταλμα καταγραφής της πρακτικής εφαρμογής της παραδοσιακής ΜεσΔίαιτας – ιδιαίτερα της πρότυπης Ελληνικής δίαιτας.
• Ο Ακαδημαϊκός, Φιλανθρωπικός και Ευεργετικός φορέας, καλούνται να υιοθετήσουν, χρηματοδοτήσουν και διεκπεραιώσουν αυτή την εργασία ώστε να συμπληρωθεί το κενό που άφησε η αμέλεια του επίσημου φορέα.
• Μετά την καταγραφή και αξιολόγηση των συλλεχθέντων στοιχείων θα ακολουθήσει η δημιουργία δύο οδηγών, ένα πρακτικής εφαρμογής και ένα επιστημονικό οδηγό ως σημείο αναφοράς.
• Ακολούθως μπορεί να δημιουργηθεί ένα μουσείο/μορφωτικό κέντρο γνώσης της πρακτικής εφαρμογής της ΜεσΔίαιτας. Ο Αγρός, Κύπρου και η Κορώνη, Ελλάδος, ως εμβληματικές κοινότητες της Μεσογειακής δίαιτας, προσφέρονται πολύ καλά για τέτοιο έργο.

Αγριόχορτα για πίτα.

Δεδομένου ότι η Μεσογειακή Δίαιτα είναι συνυφασμένη με τις αγροτικές περιοχές, ο αγροτικός φορέας θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην αναβίωση και προώθηση της ΜεσΔίαιτας που θα είναι συγχρόνως χρήσιμη στην προώθηση του αγροτουρισμού. Επί πλέον, η γνήσια ΜεσΔίαιτα θα είναι ιδιαίτερα βοηθητική στην νεότερη γενιά που σε πρόσφατα χρόνια έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον σε δίαιτες χορτοφαγίας.

Ο αγροτουρισμός και η γνήσια Μεσογειακή δίαιτα, συμβαδίζουν.

Συμπερασματικά:

• Ο όρος Μεσογειακή δίαιτα δημιουργήθηκε το 1956 για να περιγράψει την τότε παραδοσιακή δίαιτα των αγροτικών περιοχών που αποδεδειγμένα ήταν υγιεινή, μακροζωίας, προληπτική εναντίον χρόνιων παθήσεων και προστασία του περιβάλλοντος.
• Οι αρχές καλούνται να σεβαστούν την αξία και σπουδαιότητα της παραδοσιακής δίαιτας και να λάβουν κατάλληλα μέτρα για ενημέρωση και προώθηση της πρακτικής εφαρμογής αυτής της δίαιτας.
• Οι καλές προθέσεις δεν δικαιολογούν γλωσσική ασυδοσία.
• Οι αρχές μιλούν για προώθηση του αγροτουρισμού, προστασία του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής. Παραβλέπουν ότι η Ελληνική πρότυπη Μεσογειακή Δίαιτα εκπληρώνει πολύ καλά αυτούς τους στόχους.
• Ο τρόπος ζωής είναι μεν σημαντικό στοιχείο καλής υγείας και μακροζωίας αλλά δεν συνάδει με τον ιστορικό και καθιερωμένο ορισμό της λέξης δίαιτα, δηλαδή τα φαγητά που τρώμε.

Η κατεξοχήν φυτικής προέλευσης φαγητών δίαιτα των αγροτικών περιοχών ήταν υγιεινή, μακροζωίας και προληπτική εναντίον χρόνιων παθήσεων. Επείγει μια προσπάθεια επαναφοράς σημαντικών στοιχείων πρακτικής εφαρμογής αυτής της δίαιτας.

Μια από τις “πίττες” του Ηπειρώτη με αγριόχορτα.