Πράσινη Μετάβαση και η Ενεργειακή Πολιτική της Κύπρου

Η Κύπρος διαθέτει όλα τα εφόδια για να πρωταγωνιστήσει στην πράσινη μετάβαση: ήλιο, αέρα, κοιτάσματα φυσικού αερίου και στρατηγική θέση. Παρά ταύτα, το 2025 βρίσκει τη χώρα να πληρώνει ακόμα από τα ακριβότερα τιμολόγια ρεύματος στην Ευρώπη, ενώ τα μεγάλα έργα σέρνονται με καθυστερήσεις, νομικά εμπόδια και τεχνικές αστοχίες. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, η Κύπρος πληρώνει περίπου 13-17% ακριβότερο ηλεκτρισμό από τον μέσο όρο της ΕΕ, παρά τις άφθονες πηγές ενέργειας που διαθέτει.

Τερματικό LNG Βασιλικού-Έργο μετέωρο

Το τερματικό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό, το οποίο εμφανίζει απόκλιση μεταξύ συνολικού κόστους που αναφέρει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) περίπου €542 εκ. και της συχνά αναφερόμενης «τιμής έργου» με προϋπολογισμό 325 εκ. ευρώ, έχει ήδη απορροφήσει πάνω από 200 εκατ. ευρώ, χωρίς όμως να λειτουργεί. Από αυτά, τα 220 εκ. αφορούν το πλοίο «ΕΤΥΦΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» και περίπου 105 εκ. τις χερσαίες εγκαταστάσεις. Το πλοίο απέπλευσε από την Κίνα στη Σιγκαπούρη και τώρα παραμένει στη Μαλαισία, με μηνιαίο κόστος διαχείρισης/παραμονής περίπου 367 χιλ. ευρώ, ενώ απαιτούνται επιπλέον δύο συστήματα (βάνες & μονάδα αζώτου) κόστους 8-9 εκ. ευρώ για να πιστοποιηθεί ως Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FSRU). Η αποθηκευτική του ικανότητα είναι 137 χιλ. κ.μ. LNG, σαφώς μικρότερη από τα μεγάλα σύγχρονα δεξαμενόπλοια που φτάνουν τα 210-217 χιλ. κ.μ. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει περιορισμούς στην παραλαβή φορτίων και επιπλέον σημαντικό χρηματικό κόστος για την κάθε ημέρα καθυστέρησης στην παραλαβή LNG. Επιπλέον ο Project Manager που πρόσλαβε η ΕΤΥΦΑ έχει πρόσφατα διαμηνύσει ότι το έργο όπως εκτελέστηκε είναι «ακατάλληλο», λόγω κατασκευαστικών και σχεδιαστικών αστοχιών, ισχυρισμός όμως που αμφισβητείται από τον πρώην ανάδοχο. Έτσι δυστυχώς, το 2026 θα μας βρει να ψάχνουμε εκ νέου χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης ή και αποξήλωσης του τερματικού με όλες τις αρνητικές συνέπειες (μελέτες, νέος διαγωνισμός). Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά επιστροφή 68,6 εκ. ευρώ επιχορηγήσεων και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά το έργο για κακοδιαχείριση.

Μονάδα 6 Βασιλικού-Υπερσύγχρονη αλλά πιθανό να μείνει αδρανής

Η νέα μονάδα συνδυασμένου κύκλου ισχύος 160MW, κόστους 152 εκ. ευρώ της ΑΗΚ που χρηματοδοτήθηκε με δάνειο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), θα παραμείνει πιθανό ανενεργή. Σχεδιάστηκε για χρήση φυσικού αερίου και περιορισμένη δυνατότητα χρήσης ντίζελ. Χωρίς όμως LNG, η μονάδα που αναμένεται να παραδοθεί εντός του 2025, τίθεται σε κίνδυνο μη πλήρους αποδοτικής αξιοποίησης. Με άλλα λόγια, μια επένδυση 152 εκατ. ευρώ παραδίδεται, αλλά χωρίς φυσικό αέριο μένει εξ’ αρχής σε υπολειτουργία ή και πιθανό αδρανής, αποδεικνύοντας την απουσία ολοκληρωμένου σχεδιασμού.

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας – Το παράδοξο των περικοπών

Η χώρα πνίγεται στον ήλιο, αλλά το δίκτυο αδυνατεί να απορροφήσει την πράσινη ενέργεια, γιατί οι παραγωγοί ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκά συστήματα δεν υποχρεώθηκαν ρητά από τη ΡΑΕΚ για τοποθέτηση μπαταριών αποθήκευσης ή και παραγωγή πράσινου υδρογόνου. Το 2024 χάθηκε το 29% της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ, ενώ το 2025, μέχρι τον Αύγουστο, οι περικοπές εκτιμάτε ότι ξεπέρασαν τις 181GWh, περισσότερο από όλο το προηγούμενο έτος. Κάθε χαμένη μεγαβατώρα δεν είναι μόνο χαμένη καθαρή ενέργεια· είναι και χαμένα έσοδα για τους παραγωγούς και έμμεσο κόστος για τους καταναλωτές, που συνεχίζουν να πληρώνουν πανάκριβο ρεύμα από συμβατικές μονάδες που λειτουργούν ακόμα με ρυπογόνα καύσιμα ντίζελ και μαζούτ. Η μερική λύση έρχεται πολύ αργοπορημένα με έργα μπαταριών 120MW/400MWh, τα οποία εγκρίθηκαν αλλά δεν θα είναι έτοιμα πριν το καλοκαίρι του 2026. Μέχρι τότε, η χώρα θα συνεχίσει να κόβει ενέργεια που θα μπορούσε να μειώνει τους λογαριασμούς των νοικοκυριών.

Στόχοι ΕΕ-Πράσινο Υδρογόνο και Αγορά Ηλεκτρισμού-Βήματα μπροστά, αλλά με ρυθμούς χελώνας

Η πρώτη Εθνική Στρατηγική Υδρογόνου εγκρίθηκε τον Ιούνιο 2025, με ορίζοντα κυρίως τις μεταφορές. Ένα θετικό βήμα, αλλά μικρό σε σχέση με το μέγεθος των προκλήσεων και τους στόχους που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030 δηλ. παραγωγής 10 εκ. τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου ετησίως και εισαγωγής επιπλέον 10 εκ. τόνων για την κάλυψη της ζήτησης, με απώτερο στόχο την πλήρη απανθρακοποίηση το 2050. Στις 15 Σεπτεμβρίου 2025 ξεκινά η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, με πρώτη ημέρα συναλλαγών την 1η Οκτωβρίου. Όμως ακόμη και οι αρμόδιοι αναγνωρίζουν ότι δεν θα δούμε άμεσα μείωση τιμών, γιατί πολύ απλά το μοντέλο της αγοράς δεν είναι κοστοστρεφής δηλ. ο πιο αποδεδειγμένα ανταγωνιστικός παραγωγός (περιβαλλοντικά και οικονομικά) να συνδέεται πρώτος με το δίκτυο και να αποσυνδέεται τελευταίος, ανάλογα με την ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη την ευστάθεια του συστήματος, όσο αφορά την ασφαλή και ελεγχόμενη διείσδυση ΑΠΕ.

Διασύνδεση και Κυπριακά Κοιτάσματα-Μακρινές υποσχέσεις

Η «Μεγάλη Θαλάσσια Διασύνδεση» (Great Sea Interconnector) μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, με εκτιμώμενο αρχικό κόστος 2-2,4 δισ. ευρώ, προχωρά υπό τον Ανεξάρτητο Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), με την Κύπρο να δηλώνει ότι θα συμμετέχει με 25 εκ. ευρώ/έτος επί πέντε έτη. Ωστόσο, η τελική ολοκλήρωση παραμένει αβέβαιη, λόγω των γνωστών γεωπολιτικών παραγόντων. Το κοίτασμα «Αφροδίτη» στο οικόπεδο 12 της κοινοπραξίας Chevron–Shell–New Med, έχει αναθεωρημένο σχέδιο ανάπτυξης (Φεβρουάριος 2025), με τελική επενδυτική απόφαση (FID) ορισμένη για το 2027 και πρώτες ροές μετά το 2028, πιο πιθανό κοντά στο 2030. Στο οικόπεδο 6, Κρόνος, η κοινοπραξία Eni‑Total στοχεύει σε FID το 2026 και παράδοση φυσικού αερίου μεταξύ 2028-2029. Οι εξαγωγές αναμένεται να διοχετευθούν μέσω αγωγού στην Αίγυπτο μέχρι τα τέλη του 2027. Ωστόσο για αγορά/εξαγωγή ο ρεαλιστικός ορίζοντας είναι το 2028-2029. Στο οικόπεδο 10, η ExxonMobil και Qatar Energy ανακοίνωσαν τον Ιούλιο, 2025 νέα ανακάλυψη στο Πήγασος‑1 σε βάθος 1,9 km. Η αξιολόγηση θα συνεχιστεί τους επόμενους μήνες για προσδιορισμό της εμπορικότητάς της. Στο Κοίτασμα Γλαύκος (Οικόπεδο 10) που ανακαλύφθηκε το 2019 από την ExxonMobil και επιβεβαιώθηκε μέσω Γλαυκος-2 το 2022, εκτιμάται ότι περιέχει ≈3.7 τρις κυβικά πόδια (≈105 bcm) φυσικού αερίου. Παρόλα αυτά, μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί FID, ούτε υπάρχει ξεκάθαρη στρατηγική εμπορικής αξιοποίησης. Τέλος, η γεώτρηση Ηλέκτρα‑1 στο Οικόπεδο 5, τον Απρίλιο, 2025 απέτυχε να εντοπίσει εμπορικά αποθέματα, αν και βρέθηκε φυσικό αέριο, ο όγκος δεν είναι επαρκής για ανάπτυξη, που σημαίνει με βάση τα πιο πάνω ότι το Κυπριακό Φυσικό Αέριο ίσως να παραμένει όπως όλα δείχνουν, απρόσιτο για την επόμενη πενταετία.

Συμπέρασμα-Κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις

Η Κύπρος έχει μπροστά της ευκαιρίες αλλά και παγίδες. Έχουμε έργα που ξεκίνησαν με φιλοδοξία και κατέληξαν σε αδιέξοδο, έχουμε καθυστερήσεις που κοστίζουν εκατομμύρια κάθε μήνα και έχουμε τους πολίτες να πληρώνουν άδικα τον λογαριασμό. Η πράσινη μετάβαση δεν είναι υπόθεση εξαγγελιών· είναι υπόθεση τεχνογνωσίας, διαχείρισης, στρατηγικού σχεδιασμού, αποφασιστικότητας και βέλτιστης εκτέλεσης. Χρειάζονται οι κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις για να υλοποιούν το καθετί σωστά από την πρώτη φορά και κάθε φορά. Αν δεν σταματήσει αυτός ο φαύλος κύκλος μελετών χωρίς εκτέλεση, έργων χωρίς καύσιμο και στρατηγικών χωρίς εφαρμογή, η Κύπρος θα παραμείνει θεατής στην ίδια της τη μετάβαση, πληρώνοντας το τίμημα σε χρήμα και αξιοπιστία. Γιατί, όπως όλοι γνωρίζουμε, για να πετάξεις αεροπλάνο πρέπει να είσαι πιλότος. Το ίδιο ισχύει και για την ενεργειακή πολιτική της χώρας-μόνο με ικανούς «πιλότους» μπορούμε να απογειωθούμε.

*Υποψήφιος Διδάκτωρ |ΤΕΠΑΚ|ΥΕΚ|ΔΣΜΚ|ΡΑΕΚ|ΑΗΚ|ΕΤΕΚ|

Διορισμένο Μέλος ΠΕ ΕΤΕΚ Λεμεσού και Εξειδικευμένο Μέλος Συνδέσμου Γερμανών Μηχανικών για Τεχνολογίες Παραγωγής, Ενέργειας και Περιβάλλοντος (VDI).

BΕng, BSc, MBA, ΜΒΑ&MPA, MSc, MPA, PhD candidate (ΤΕΠΑΚ)

(Τα πιο πάνω αποτελούν προσωπικές απόψεις του μελετητή)