Σε μέγκενη διλημμάτων ο Πρόεδρος μετά τη φονική πυρκαγιά - Ο ανασχηματισμός, η ευθύνη και οι πολιτικές ισορροπίες

Σε δύσκολη πολιτική εξίσωση έχει μετατραπεί η διαχείριση της φονικής πυρκαγιάς στη Λεμεσό για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Οι έντονες αντιδράσεις της κοινής γνώμης και οι επικρίσεις για την ανεπαρκή αντίδραση του κρατικού μηχανισμού τον φέρνουν αντιμέτωπο με σκληρά διλήμματα, με τα σενάρια περί επικείμενου ανασχηματισμού να οργιάζουν.

Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος βρίσκεται σε αδιέξοδο, καθώς από τη μια πλευρά, εάν προχωρήσει σε άμεσο ανασχηματισμό, είναι σαν να παραδέχεται ότι υπήρξαν σοβαρά λάθη στη διαχείριση της κρίσης, στιγματίζοντας τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. Από την άλλη, αν επιλέξει να διατηρήσει το κυβερνητικό σχήμα ως έχει, κινδυνεύει να αναλάβει εξολοκλήρου το πολιτικό κόστος, γεγονός που πλήττει την εικόνα του ιδίου.

Η χρονική συγκυρία παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο, αφού, εάν ο ανασχηματισμός δεν γίνει πριν από τις 10 Αυγούστου, θα δημιουργηθεί η εντύπωση πως η καθυστέρηση ήταν σκόπιμη, ώστε οι Υπουργοί που πιθανόν θα απομακρυνθούν, να διασφαλίσουν το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση. Ένα τέτοιο σενάριο θα εντείνει ακόμα περισσότερο την κοινωνική και πολιτική πίεση.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν και οι εσωτερικές ισορροπίες με τα κόμματα που στηρίζουν την Κυβέρνηση. Ένα από αυτά είναι η ΕΔΕΚ, από την οποία προέρχεται η Υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου, ένα από τα πρόσωπα που έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της κριτικής. Η ΕΔΕΚ δεν επιθυμεί να χρεωθεί πολιτικό κόστος, ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία η δημοτικότητά της καταγράφει πτωτική τάση, ενόψει και των βουλευτικών εκλογών. Τυχόν απομάκρυνση της Μαρίας Παναγιώτου, χωρίς πολιτική διαβούλευση, ενδέχεται να προκαλέσει εσωτερικές ρωγμές και επιπλοκές στη «συμμαχία».

Υπενθυμίζεται ότι ο προηγούμενος ανασχηματισμός, τον Ιανουάριο του 2024, έγινε υπό πίεση λόγω προβληματικών επικοινωνιακών επιλογών. Αυτήν τη φορά, ο Πρόεδρος φέρεται να επιδιώκει πιο προσεκτικές κινήσεις και νέα, πιο αυστηρά, κριτήρια στην επιλογή των προσώπων.

Μένει να φανεί αν τα τρία συνεργαζόμενα κόμματα της συμπολίτευσης, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ, θα έχουν ουσιαστικό ρόλο στις αποφάσεις αυτές, καθώς μέχρι στιγμής τηρούν στάση υποστήριξης προς την Κυβέρνηση και ενισχύουν την ισορροπία στον δημόσιο διάλογο.

Οι εκθέσεις

Όπως πληροφορείται η «Σ», οι εκθέσεις για τη φονική πυρκαγιά στην ορεινή Λεμεσό δεν περιλαμβάνουν ξεκάθαρα λάθη ή παραλείψεις, αλλά αναδεικνύουν ελλείψεις και αδυναμίες στη διαχείριση της κρίσης.

Κάθε εμπλεκόμενη Υπηρεσία καταγράφει λεπτομερώς τις ενέργειες στις οποίες προέβη πριν και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, τεκμηριώνοντας τα γεγονότα και καταλήγοντας σε εισηγήσεις για διορθωτικές κινήσεις. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, καμία από τις εκθέσεις δεν παραδέχεται σαφή λάθη ή παραλείψεις όσον αφορά την αντιμετώπιση της φωτιάς, την ενημέρωση των κατοίκων ή την οργάνωση των εκκενώσεων. Οι Υπηρεσίες αναγνωρίζουν κυρίως ελλείψεις στον συντονισμό, στην επικοινωνία με τις τοπικές Αρχές και στη λειτουργία του συστήματος ειδοποίησης και εκκένωσης.

Εκθέσεις υπέβαλαν στην πολιτική ηγεσία η Αστυνομία και η Πυροσβεστική προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, η Πολιτική Άμυνα προς τον Υπουργό Εσωτερικών και το Τμήμα Δασών προς την Υπουργό Γεωργίας. Οι αναφορές αυτές περιλαμβάνουν τεκμηρίωση των ενεργειών που έγιναν και επισημάνσεις για σημεία που παρουσίασαν προβλήματα ή χρειάζονται βελτίωση.

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι στην καταπολέμηση της μεγάλης αυτής πυρκαγιάς υπήρξαν σοβαρές αδυναμίες. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο διάγγελμά του παραδέχθηκε τις αδυναμίες αυτές. Υπήρξαν προβλήματα στον συντονισμό των δυνάμεων, στην άμεση ειδοποίηση των κατοίκων και στην αποτελεσματική εκκένωση των χωριών που απειλήθηκαν. Υπήρξαν δρόμοι που παρέμειναν ανοιχτοί ενώ είχαν περικυκλωθεί από τις φλόγες και η διαδικασία εκκένωσης βασίστηκε κυρίως σε πρωτοβουλίες των κατοίκων και των εθελοντών πυροσβεστών.

Παρόλο που δεν υπήρξε πρόβλημα με την παροχή νερού στα πυροσβεστικά οχήματα, τα διαθέσιμα επίγεια μέσα αποδείχθηκαν ανεπαρκή για την έκταση και την ένταση της πυρκαγιάς. Επίσης, λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών, υπήρχε ανάγκη για εναέρια μέσα παρακολούθησης στην περιοχή, τα οποία, όμως, δεν στάλθηκαν εγκαίρως. Η φωτιά εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα, που σύντομα έγινε αδύνατο να τεθεί υπό έλεγχο και έκαιγε ανεξέλεγκτα για δύο συνεχόμενες μέρες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Κύπρος δεν έχει ακόμη ένα ολοκληρωμένο σύστημα έγκαιρης ειδοποίησης 112, όπως προβλέπεται πανευρωπαϊκά.

Μεταξύ των εισηγήσεων που αναμένεται να υποβληθούν είναι η δημιουργία ενιαίου συντονιστικού φορέα πολιτικής προστασίας, που θα περιλαμβάνει την Πολιτική Άμυνα, εθελοντικές ομάδες και άλλους φορείς. Ο νέος αυτός Οργανισμός θα έχει την ευθύνη της οργάνωσης και του συντονισμού σε περιόδους κρίσεων, ώστε να υπάρχει καλύτερη ετοιμότητα και ανταπόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Επικοινωνιακά λάθη

Η Υπουργός Γεωργίας επικαλέστηκε δήλωση συμβούλου του Προέδρου, λέγοντας πως «ο μόνος τρόπος να προλαβαίναμε αυτήν την πυρκαγιά ήταν να μην ξεσπάσει». Την ίδια ώρα, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, από την πλευρά του, δήλωσε ότι «πέρα από το ατυχές περιστατικό των δύο συνανθρώπων μας, δεν είχαμε καμία απολύτως απώλεια ζωής». Και οι δύο έκαναν επικοινωνιακά λάθη και άστοχες δηλώσεις οι οποίες δεν μπορούν ν’ αποτελούν θέσεις μελών της Κυβέρνησης.

Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος, στο διάγγελμά του, αναφέρθηκε στην κλιματική αλλαγή, όμως δεν μπορεί ν’ αποτελεί δικαιολογία για τις ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού. Αφού απολογήθηκε, ανακοίνωσε μέτρα στήριξης, αποζημιώσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις και άλλες ενέργειες στήριξης, όλα αυτά είναι απαραίτητα και αυτονόητα.

Όταν η χώρα βιώνει μια καταστροφή με ανθρώπινες απώλειες και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές, δεν αρκεί μία τυπική συγγνώμη εκ μέρους της Πολιτείας. Η Πολιτεία δεν είναι κάτι αόριστο ή απρόσωπο. Είναι οι αρμόδιοι φορείς που κρατούν στα χέρια τους τη διοίκηση του κράτους και φέρουν ευθύνη για το ότι δεν προέβλεψαν ούτε απέτρεψαν μια τέτοια τραγωδία.

Όταν η χώρα καίγεται, οι λέξεις δεν είναι αρκετές. Απαιτούνται ριζικές κινήσεις, αποφάσεις, παραιτήσεις, αποπομπές. Μόνο έτσι μπορεί να περάσει το μήνυμα πως το κράτος σέβεται τους πολίτες του και δεν κρύβεται πίσω από λόγια και διαγγέλματα. Η ορεινή Λεμεσός υπέστη τεράστιο πλήγμα. Δύο ζωές χάθηκαν, πολλές οικογένειες ξεσπιτώθηκαν και οι κόποι μιας ζωής από γεωργούς και κτηνοτρόφους καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Αντιδράσεις κομμάτων

Ο ΔΗΣΥ επεσήμανε πως ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης αναγκάστηκε να κρατήσει αποστάσεις από τους Υπουργούς του, οι οποίοι υποστήριζαν ότι όλα λειτούργησαν ομαλά, όμως δεν είχε το θάρρος να λάβει αποφάσεις. Η πρόεδρος του κόμματος, Αννίτα Δημητρίου, τόνισε πως μια συγγνώμη δεν είναι αρκετή και πως οι πολιτικές ευθύνες έπρεπε ήδη να είχαν αναληφθεί.

Από την άλλη, το ΑΚΕΛ δήλωσε πως ο λόγος του Προέδρου αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει πρόθεση ανάληψης ευθύνης από την Κυβέρνηση για την τεράστια ζημιά που υπέστη η χώρα. Υποστήριξαν ότι κανείς δεν παραιτείται, δεν απομακρύνεται και ότι στο Προεδρικό αγνοούν την έντονη απαίτηση της κοινωνίας. Παράλληλα, διερωτήθηκαν αν ο Πρόεδρος θεωρεί πως οι αρμόδιοι Υπουργοί μπορούν να συνεχίσουν στα καθήκοντά τους.

Το Κίνημα Οικολόγων υπογράμμισε πως η λογοδοσία για τις καταστροφικές πυρκαγιές στη Λεμεσό δεν μπορεί να εξαντληθεί σε μια δημόσια απολογία. Αντίστοιχα, το «Άλμα» άσκησε έντονη κριτική στον Πρόεδρο επειδή, αντί να αποδώσει ευθύνες και να ζητήσει παραιτήσεις, επέλεξε να ξεκινήσει προσωπικά έρευνα για τα λάθη, αγνοώντας κάθε αίσθηση πολιτικής ευθύνης.

Όταν ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, ρωτήθηκε αν πρέπει να υπάρξουν παραιτήσεις Υπουργών, απέφυγε ν’ απαντήσει ευθέως, δηλώνοντας πως προτεραιότητα αυτήν τη στιγμή είναι να στηριχθούν όσοι επλήγησαν. Υποστήριξε πως οι Υπουργοί ήταν παρόντες και ενεργοί από την πρώτη στιγμή στα κέντρα συντονισμού και πως η απολογία του Προέδρου εξέφρασε το σύνολο της Πολιτείας. Όσον αφορά τις φήμες για παραιτήσεις, δεν υπάρχει καμία επίσημη επιβεβαίωση ή ένδειξη για επικείμενο ανασχηματισμό, παρόλο που συζητήσεις έχουν γίνει.