Το Έπος της Τηλλυρίας - Η πρώτη επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο

61 χρόνια από τότε που η τουρκική αεροπορία βομβάρδιζε την ιερή γη της Τηλλυρίας, σκορπώντας τον όλεθρο ανάμεσα στα χωριά και τους αμάχους. Στις 7, 8, 9 Αυγούστου του 1964, η Τουρκία πραγματοποιεί την πρώτη στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο.

61 χρόνια από τότε. Και η ιστορική αποτίμηση και αξιολόγηση σε όλη της τη διάσταση δεν έχει ακόμα κατατεθεί.

Με τις ηρωικές μάχες της Τηλλυρίας στην ουσία ματαιώθηκε η πρώτη απόπειρα της Τουρκίας να εισβάλει στην Κύπρο. Τουρκοκύπριοι ένοπλοι δημιούργησαν στην περιοχή των Κοκκίνων – Μανσούρας στρατιωτικό προγεφύρωμα, στο οποίο αποβίβαζαν στρατιωτικές δυνάμεις από την Τουρκία και μεγάλες ποσότητες οπλισμού. Πολιτικός στόχος ήταν, αφού ενωθούν με τον θύλακα της Λεύκας, να δημιουργηθεί μεγάλο καντόνιο, το οποίο θα ενωνόταν αργότερα με εκείνο της Λευκωσίας – Κιόνελι για την επιβολή της διχοτόμησης.

Η κατάληψη από Τούρκους ενόπλους, στρατηγικής σημασίας υψωμάτων γύρω από το προγεφύρωμα των Κοκκίνων προκάλεσε την αντεπίθεση των δυνάμεων της Δημοκρατίας, για περιορισμό του προγεφυρώματος. Τα στρατευμένα παιδιά της νεοσύστατης τότε Eθνοφρουράς πολέμησαν με απαράμιλλο θάρρος και ηρωισμό. Νεοσύλλεκτοι στρατιώτες μόλις 20-30 ημερών πολέμησαν με ορμή, αυτοθυσία και γενναιότητα. Κάτω από φοβερά αντίξοες συνθήκες, νηστικοί και διψασμένοι, κατελάμβαναν ισχυρότατες στρατιωτικές θέσεις, τις οποίες διατηρούσαν και μετά τις επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας.

Στις 8 Αυγούστου 1964, περισσότερα από 60 τουρκικά αεροπλάνα εξόρμησαν εναντίον των βορείων ακτών μας από την Πόλη Χρυσοχούς ώς τη Μόρφου και βομβάρδισαν με αμερικανικές βόμβες «ναπάλμ» χωριά και άμαχο πληθυσμό. Κατέκαψαν την ιερή γη της Τηλλυρίας, σκόρπισαν φωτιά και θάνατο, αλλά ο πολιτικός και στρατιωτικός στόχος της Τουρκίας για εισβολή και διχοτόμηση ματαιώθηκε.

Απλοί άνθρωποι του μόχθου και του βιοπορισμού μετατράπηκαν από τη μια στιγμή στην άλλη σε φύλακες κάποιων νέων Θερμοπυλών, για να μην περάσει ο νέος επιδρομέας. Άντρες, γυναίκες, ακόμα και παιδιά έτρεξαν τότε να συνδράμουν τα στρατευμένα νιάτα μας, που δρασκελούσαν νικηφόρα τα υψώματα στον Λωρόβουνο, τη Μανσούρα, το Ακόνι, το Μοσφίλι.

Το φρόνημα έμεινε όρθιο και όταν ακόμα η τουρκική αεροπορία κτύπησε με πρωτοφανή βαρβαρότητα τα χωριά και τον άμαχο πληθυσμό της Τηλλυρίας με ρουκέτες, πολυβόλα και εμπρηστικές βόμβες. Μπορεί η γη της Τηλλυρίας να κατακάηκε, αλλά ο επίδοξος εισβολέας δεν πέρασε.

Αντικρίζοντας τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 από την ιστορική απόσταση έξι και πλέον δεκαετιών, δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία ότι υποδαυλίστηκαν και οργανώθηκαν από την Τουρκία για να προωθήσει τον παλιό στόχο τής διχοτόμησης. Μέσω της κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και του εθνοτικού διαχωρισμού σε γεωγραφική βάση. Αιχμή του δόρατος της μακρόχρονης πολιτικής της Τουρκίας για προσάρτηση της Κύπρου ήταν αναμφίβολα η τουρκική τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ, η οποία ιδρύθηκε στην Άγκυρα από πρώην αξιωματικούς του τουρκικού στρατού. Με δολοφονίες προοδευτικών Τουρκοκυπρίων που επιθυμούσαν συνεργασία με τους Ελληνοκυπρίους, προβοκάτσιες και άλλες τρομοκρατικές ενέργειες, η ΤΜΤ προσπαθούσε να σκορπίσει το μίσος ανάμεσα στις δύο κοινότητες, εκτελώντας τις επιταγές της Άγκυρας. Τόσο εξοργιστική ήταν η διχοτομική πολιτική της Άγκυρας, που προκάλεσε την αντίδραση των εντίμων Τούρκων, όπως του πρώτου Πρέσβη της Τουρκίας στην Κύπρο, Ντιρβάνα, ο οποίος παραιτήθηκε καταγγέλλοντας τα διαμελιστικά σχέδια της Τουρκίας.

Αλλά και ο μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών, Δρ Γκάλο Πλάζα, στην έκθεση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας αντιτάχθηκε στην τουρκική αντίληψη ότι οι δύο κοινότητες δεν θα μπορούσαν να συμβιώσουν ειρηνικά. Ο ίδιος μεσολαβητής αντέδρασε και στην ιδέα του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων, που προτάθηκε τότε για πρώτη φορά από την τουρκική πλευρά, τονίζοντας ότι αυτή προσκρούει σε οικονομικούς, κοινωνικούς και ηθικούς λόγους. Η αναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών που θα συνεπαγόταν, είπε ο Γκάλο Πλάζα, ήταν αντίθετη με όλες τις σύγχρονες αρχές καθώς και στην Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Αυτό που δεν πέτυχε τότε η Τουρκία, το κατόρθωσε δέκα χρόνια αργότερα, όταν το εσωτερικό μέτωπο το υπονόμευσε η συνωμοσία και προδοσία. Το εγκληματικό πραξικόπημα και οι εθνοπροδότες της Χούντας των Αθηνών έδωσαν στην Τουρκία το πρόσχημα να εφαρμόσει τα από πολλού προγραμματισμένα σχέδιά της εναντίον της Κύπρου.

Ωστόσο, η βίαιη μετακίνηση των πληθυσμών ως αποτέλεσμα του δίδυμου εγκλήματος του 1974 και ο επώδυνος συμβιβασμός αποδοχής της Ομοσπονδίας το 1977, δεν πρέπει να θεωρείται ότι ανέτρεψαν την επιχειρηματολογία Γκάλο Πλάζα περί του κοινωνικά και ηθικά απαράδεκτου, του γεωγραφικού διαχωρισμού.

61 χρόνια μετά το έπος της Τηλλυρίας, με νωπές τις μνήμες και ανεπούλωτα τα τραύματα, έχουμε χρέος να παραμείνουμε σταθεροί στην υπεράσπιση των βασικών αρχών λύσης του Κυπριακού. Κορυφαίος στόχος πρέπει να είναι ο τερματισμός της κατοχής, η απομάκρυνση των εποίκων και η κατάργηση των αναχρονιστικών εγγυήσεων του 1960, που υπήρξαν η κακοδαιμονία της Κύπρου. Και με μια μετεξέλιξη και όχι κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας σε κράτος στο οποίο θα ισχύουν απολύτως όλες οι διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών.

Μόνο μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να διασφαλιστεί η αντοχή της λύσης στη δοκιμασία του χρόνου. Αντίθετα, ρυθμίσεις που θα παραβιάζουν έστω και κατ’ ελάχιστον, πάνω σε μόνιμη βάση, ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, θα καταστήσουν την όποια λύση ετοιμόρροπη και απαρχή νέων δεινών για τον Κυπριακό Ελληνισμό.

Η ηρωική θυσία των μαχητών της Τηλλυρίας, όπως και εκείνων της αντίστασης στην προδοσία και το έγκλημα του 1974, πρέπει ν’ αποτελεί οδηγό για μια λύση που θα διασφαλίζει τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη φυσική και εθνική επιβίωση του Κυπριακού Ελληνισμού.

*Πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων