Ένα στα τέσσερα άτομα με αναπηρία δεν τα βγάζει πέρα

Η πρόσφατη έκθεση της Eurostat για το 2024 έρχεται να υπενθυμίσει κάτι που οι οργανώσεις ατόμων με αναπηρία καταγγέλλουν εδώ και χρόνια, ότι στην Κύπρο η αναπηρία εξακολουθεί να ταυτίζεται με την οικονομική εξαθλίωση. Συγκεκριμένα, το 27,6% των ατόμων με κάποια μορφή αναπηρίας δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες να επιβιώσουν οικονομικά.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τα ποσοστά είναι επίσης υψηλά, αλλά η Κύπρος εμφανίζεται και πάλι κάτω από τον μέσο όρο σε παροχές. Συγκεκριμένα, το 22,8% των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ δυσκολεύονται να καλύψουν τα αναγκαία έξοδα, έναντι 15% για τα άτομα χωρίς αναπηρία. Η χώρα μας, με σχεδόν τρεις στους δέκα πολίτες με αναπηρία σε καθεστώς οικονομικής ασφυξίας, αποδεικνύεται αδύναμη να προσφέρει βασική προστασία.

Μιλώντας στη «Σ» η Πρόεδρος της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων, Θέμιδα Ανθοπούλου, άσκησε σκληρή κριτική, υπογραμμίζοντας ότι τα άτομα με αναπηρίες εξακολουθούν να ζουν στο περιθώριο, χωρίς ουσιαστική στήριξη από το κράτος πρόνοιας. Τόνισε πως ενώ το κράτος παρουσιάζει μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης, ο κόσμος πεινάει όχι επειδή δεν θέλει να εργαστεί, αλλά επειδή του τυχαίνει μια αναπηρία.

Προνόμιο για τους λίγους οι διακοπές

Ιδιαίτερη σημασία έχει και το στοιχείο που αποτυπώνει τις δυνατότητες αναψυχής. Το 46,6% των Κυπρίων με αναπηρία δήλωσαν ότι δεν είχαν τη δυνατότητα να πάνε διακοπές ούτε για μία εβδομάδα το 2024. Δηλαδή, σχεδόν ένας στους δύο. Το ποσοστό για τα άτομα χωρίς αναπηρία είναι 29,4%, επίσης υψηλό, αλλά η ανισότητα είναι εμφανής.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το 38,8% των ατόμων με αναπηρία στερούνται αυτήν τη δυνατότητα. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως Ρουμανία και Βουλγαρία, εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά, όμως η Κύπρος, με το τουριστικό της brand να προβάλλεται διεθνώς, παραμένει μια χώρα όπου οι πολίτες με αναπηρία αποκλείονται από τον ίδιο της τον τουρισμό.

Τροφή, λογαριασμοί και απρόοπτα

Αν υπάρχει ένα στοιχείο που δείχνει σχετική βελτίωση, αυτό αφορά τη διατροφή. Μόλις το 1,5% των Κυπρίων με αναπηρία δεν είχαν τη δυνατότητα ν’ αγοράσουν κρέας, ψάρι ή ισοδύναμη τροφή κάθε δεύτερη μέρα. Είναι το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, γεγονός που δείχνει ότι η βασική διατροφική ασφάλεια, σε αυτό το επίπεδο, είναι διασφαλισμένη.

Ωστόσο, η κατάσταση διαφοροποιείται έντονα σε άλλους δείκτες, αφού το 43,9% αναφέρουν ότι δεν μπορούν να καλύψουν απρόβλεπτα έξοδα. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν ένας στους δύο δεν έχει κανένα δίχτυ ασφαλείας για απρόβλεπτες ανάγκες. Την ίδια στιγμή, το 15,2% καθυστερούν στην αποπληρωμή δανείων, ενοικίων ή λογαριασμών κοινής ωφέλειας, ποσοστό που υπερβαίνει τον μέσο όρο της ΕΕ. Στην Ελλάδα, όπου η κοινωνική κρίση είναι διαχρονική, το ποσοστό φτάνει το 44,5%, αλλά αυτό δεν αποτελεί παρηγοριά για την Κύπρο.

Τα επιδόματα ως «παγίδα φτώχιας»

Η κ. Ανθοπούλου τόνισε στη «Σ» πως στην Κύπρο η αναπηρία συνεπάγεται την εξαθλίωση, καθώς δεν έχουμε υπηρεσίες φροντίδας. Εξήγησε ότι φροντίδα δεν είναι μόνο για αξιοπρεπή διαβίωση, αλλά για επιβίωση στην καθημερινότητα των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες.

Επικαλούμενη τα στοιχεία της Eurostat, σημείωσε ότι η Κύπρος βρίσκεται στην τρίτη θέση από το τέλος στην Ε.Ε. ως προς την πρόνοια για τα άτομα με αναπηρία. Αυτό τα λέει όλα. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε κράτος πρόνοιας γιατί καμία διακυβέρνηση δεν έθεσε τα άτομα με αναπηρία σε προτεραιότητα, είπε.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στην «αδικία» που προκύπτει από τα εισοδηματικά κριτήρια του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Όπως είπε, ένα στα δύο άτομα με σοβαρές αναπηρίες μένει εκτός κρατικής πρόνοιας. Μόνο στην Κύπρο συμβαίνει το παιδί με λογαριασμό στην τράπεζα να στερεί το αναπηρικό επίδομα του γονιού του.

Το άβατο των προκαταλήψεων

Πέρα από την επιδοματική πολιτική, η αγορά εργασίας παραμένει σχεδόν κλειστή για τα άτομα με αναπηρία. Το ποσοστό απασχόλησής τους είναι εξαιρετικά χαμηλό, και όσοι εργάζονται περιορίζονται συχνά σε χαμηλόμισθες θέσεις, χωρίς προοπτική ανέλιξης.

Η Κυβέρνηση έχει εξαγγείλει κίνητρα για κοινωνικές επιχειρήσεις, επιχορηγήσεις και αποκλειστικές αναθέσεις. Όμως τέτοιες αποσπασματικές κινήσεις δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της προκατάληψης των εργοδοτών και την έλλειψη υποχρεωτικών ποσοστώσεων για την πρόσληψη ατόμων με αναπηρία στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Χωρίς θεσμικές εγγυήσεις, τα άτομα με αναπηρία δεν θα αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι εργαζόμενοι.

Χαμένες ευκαιρίες

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στην εκπαίδευση, αφού, όπως τονίζει η κ. Ανθοπούλου, τα παιδιά με αναπηρία δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. Πρόσθεσε ότι, παρά τα εμπόδια, πολλά παιδιά με αναπηρία καταφέρνουν ν’ αποκτήσουν πτυχία και να σπουδάσουν, χάρη στην υποστήριξη των οικογενειών τους και τη δική τους επιμονή. Η Πολιτεία, αντί ν’ αποτελεί σύμμαχο, συχνά στέκεται εμπόδιο. Αυτό δείχνει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι ίδιες οι αναπηρίες, αλλά το μη προσβάσιμο περιβάλλον.

Όσον αφορά το ζήτημα της προσβασιμότητας, η κ. Ανθοπούλου τόνισε ότι από τα ξενοδοχεία μέχρι τα στάδια και τους πολιτιστικούς χώρους, η προσβασιμότητα παραμένει αποσπασματική και συχνά ελλιπής. Όσο η προσβασιμότητα υπολογίζεται ως «μία ράμπα και δύο θέσεις στάθμευσης», η χώρα θα παραμένει πίσω, τόνισε, προσθέτοντας πως η αναπηρία δεν είναι ατομικό πρόβλημα, είναι κοινωνικό ζήτημα ισότητας.

Ανάγκη για πολιτική βούληση

Σχετικά με τις συναντήσεις με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Υπουργό Οικονομικών για διαμόρφωση νέας νομοθεσίας, ανέφερε ότι άκουσαν τους προβληματισμούς με προσοχή και αναγνωρίζουν ότι η πρόταση που κατέθεσε η ΚΥΣΟΑ είναι ρεαλιστική και βιώσιμη για την κυπριακή οικονομία. Σημείωσε ότι, το μόνο που απαιτείται είναι η πολιτική απόφαση, ο κόσμος δεν τρώει τη χαρά της εξαγγελίας, θέλει την υλοποίηση τώρα.

Σημειώνεται πως με τη νέα νομοθεσία θα αποδεσμευτούν τα αναπηρικά επιδόματα από τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Αυτό σημαίνει ότι, όσοι μέχρι σήμερα ήταν αποκλεισμένοι, όχι επειδή δεν είχαν σοβαρή αναπηρία αλλά λόγω κριτηρίων, θα γίνουν πλέον δικαιούχοι.

Η κ. Ανθοπούλου θεωρεί πως το νομοσχέδιο που προωθείται μπορεί ν’ αποτελέσει «κορυφαία και εμβληματική μεταρρύθμιση κοινωνικής πρόνοιας». Επεσήμανε ότι η κοινωνία έχει αλλάξει και οι αντιλήψεις για την αναπηρία δεν μπορούν να παραμένουν εγκλωβισμένες σε λογικές φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης. Κατέστησε σαφές ότι πρόκειται για δικαιώματα, όχι για προνόμια και πως το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα όλων στην αξιοπρεπή διαβίωση.

Καταλήγοντας, απηύθυνε σαφές μήνυμα ότι «στην Κύπρο οι πολίτες με αναπηρία αντιμετωπίζονται ως τρίτης κατηγορίας. Δεν γίνεται ένας άνθρωπος να εξαθλιώνεται επειδή του έτυχε μια αναπηρία. Η Πολιτεία οφείλει να στηρίξει τα άτομα με αναπηρίες, όχι αύριο, αλλά σήμερα.