Η Κύπρος αντιμέτωπη με την υλοποίηση του 112

Οι πρόσφατες πυρκαγιές στην ορεινή Λεμεσό ανέδειξαν με τον πλέον εμφατικό τρόπο την ανάγκη για την ύπαρξη ενός λειτουργικού και τεχνολογικά σύγχρονου μηχανισμού έγκαιρης ειδοποίησης του πληθυσμού. Σε μια εποχή που οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση, η άμεση και στοχευμένη ενημέρωση των πολιτών είναι απαραίτητη για την προστασία της ζωής και της περιουσίας τους.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως υποχρεωτική τη λειτουργία του πανευρωπαϊκού αριθμού 112 και του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης (Public Warning System – PWS), η Κύπρος εξακολουθεί να μη διαθέτει πλήρως ενεργοποιημένους αυτούς τους μηχανισμούς. Το αποτέλεσμα είναι να εντοπίζονται σημαντικά κενά στην επιχειρησιακή ετοιμότητα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια των πολιτών.

Την ίδια ώρα, επικρατεί σύγχυση γύρω από τον ρόλο του ευρωπαϊκού αριθμού έκτακτης ανάγκης 112, ο οποίος προορίζεται για την υποβολή κλήσεων από πολίτες, όχι για την αποστολή ειδοποιήσεων. Το κράτος επιχειρεί σήμερα να επανεκκινήσει τη διαδικασία υλοποίησης του PWS, μετά την ακύρωση του αρχικού διαγωνισμού και με στόχο την ολοκλήρωσή του έως το 2026. Ωστόσο, οι επανειλημμένες καθυστερήσεις και προσφυγές αναδεικνύουν την ανάγκη για πιο σταθερό σχεδιασμό, τεχνική επάρκεια και θεσμική συνέπεια, προκειμένου η χώρα ν’ ανταποκρίνεται με πληρότητα στις υποχρεώσεις της έναντι των πολιτών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το χρονικό των καθυστερήσεων

Το PWS, το σύστημα που θα επιτρέπει την αποστολή μαζικών ειδοποιήσεων στους πολίτες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί, τρομοκρατικές επιθέσεις), είχε τεθεί ως προτεραιότητα ήδη από το 2022, όταν προκηρύχθηκε ανοικτός διαγωνισμός για την υλοποίησή του. Ωστόσο, ο διαγωνισμός ακυρώθηκε τον Μάιο του 2024, μετά από προσφυγές που υποβλήθηκαν στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών.

Ακολούθησε επαναπροκήρυξη τον Δεκέμβριο του 2024, με την τεχνική αξιολόγηση των προσφορών να ολοκληρώνεται στις 16 Ιουλίου 2025. Η περίοδος για υποβολή ενστάσεων λήγει σήμερα, 3 Αυγούστου. Αν δεν υπάρξουν νέες νομικές εμπλοκές, η σύμβαση θα κατακυρωθεί τον Σεπτέμβριο και το έργο θα πρέπει να παραδοθεί το πρώτο εξάμηνο του 2026.

Την ώρα που άλλες χώρες στέλνουν ειδοποιήσεις εκκένωσης με ακρίβεια και ταχύτητα σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές, στην Κύπρο το σύστημα παραμένει υπό υλοποίηση, αφήνοντας κενό εκεί όπου θα έπρεπε να υπάρχει άμεση κρατική παρέμβαση.

112 και PWS: Δύο συστήματα, διαφορετικοί ρόλοι

Ο πανευρωπαϊκός αριθμός 112 έχει συχνά συγχυσθεί στην κυπριακή δημόσια σφαίρα με το PWS. Όμως, πρόκειται για δύο διακριτά συστήματα.

Το 112 είναι ο αριθμός που καλούν οι πολίτες για να ζητήσουν άμεση βοήθεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπως ατύχημα, πυρκαγιά, εγκληματική ενέργεια. Στην Κύπρο, η Αστυνομία λειτουργεί ως το κεντρικό σημείο λήψης των κλήσεων, τις οποίες διαβιβάζει άμεσα στην Πυροσβεστική ή την Υπηρεσία Ασθενοφόρων. Το PWS, από την άλλη, είναι το εργαλείο που χρησιμοποιείται για την αποστολή μαζικών ειδοποιήσεων προς τον πληθυσμό. Και είναι αυτό το σύστημα που λείπει σήμερα.

Σε απάντηση σε σχετικές ερωτήσεις, το Υπουργείο Εσωτερικών διευκρίνισε πως η αναστάτωση στον πρώτο διαγωνισμό προέκυψε λόγω αδυναμιών στους όρους προκήρυξης, οι οποίες δεν έγιναν εκ προθέσεως, αλλά δημιούργησαν περιθώριο νομικών προσφυγών. Αυτήν τη φορά, για να αποφευχθεί νέο αδιέξοδο, ζητήθηκε η εμπλοκή εμπειρογνώμονα από το εξωτερικό, ο οποίος επανασχεδίασε το πλαίσιο του διαγωνισμού.

Το Υπουργείο εκφράζει αισιοδοξία πως δεν θα υπάρξουν νέες ενστάσεις και το έργο θα προχωρήσει κανονικά με ορίζοντα υλοποίησης το 2026. Ερωτήματα, ωστόσο, παραμένουν όσον αφορά το γιατί χρειάστηκε να φτάσουμε στο σημείο οι πολίτες να απειλούνται από τις φλόγες χωρίς ένα στοιχειώδες σύστημα ειδοποίησης.

Κρίσιμο έργο σε αναμονή, με ορίζοντα το 2026

Η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού έγκαιρης ειδοποίησης του πληθυσμού σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης αναδεικνύει θεσμικά ελλείμματα, που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Οι πρόσφατες πυρκαγιές κατέδειξαν με σαφήνεια την ανάγκη ύπαρξης ενός σύγχρονου και αξιόπιστου εργαλείου επικοινωνίας με τον πολίτη, στη βάση ευρωπαϊκών προτύπων.

Σε απαντητικές δηλώσεις προς τη «Σημερινή», το Υπουργείο Εσωτερικών διευκρίνισε ότι η Πολιτική Άμυνα, ως το επίσημο σημείο επαφής με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το σύστημα 112, έχει αναλάβει τον συντονισμό της διαδικασίας για την υλοποίηση του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης (PWS). Όπως σημειώνεται, η διαδικασία προχωρεί βάσει χρονοδιαγραμμάτων, τα οποία τηρούνται χωρίς παρεκκλίσεις, και νοουμένου ότι δεν θα υπάρξουν νέες προσφυγές, η υπογραφή της σύμβασης αναμένεται εντός του τρίτου δεκαημέρου του Σεπτεμβρίου. Το έργο προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2026.

Το Υπουργείο επισημαίνει ότι για τον περιορισμό του κινδύνου νέων καθυστερήσεων επιστρατεύθηκε διεθνής εμπειρογνώμονας, ο οποίος παρείχε τεχνική καθοδήγηση στον επανασχεδιασμό των όρων του διαγωνισμού. Παράλληλα, διαβεβαιώνεται ότι το έργο παραμένει μεταξύ των άμεσων προτεραιοτήτων της Κυβέρνησης, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της επιχειρησιακής ετοιμότητας και της πολιτικής προστασίας.

Πώς λειτουργούν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης στην Ευρώπη

Ενώ στην Κύπρο το PWS είναι ακόμη στα χαρτιά, άλλες χώρες της Ε.Ε. έχουν υλοποιήσει πλήρως το σύστημα και αξιοποιούν την τεχνολογία για να προστατεύουν ζωές. Το κοινό σημείο αναφοράς είναι ο ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης 112, που σε πολλές χώρες έχει ενσωματωθεί σε προηγμένα ηλεκτρονικά συστήματα άμεσης ειδοποίησης.

Σε χώρες όπως η Ισπανία, η Φινλανδία, η Τσεχία και η Ολλανδία, ο αριθμός 112 λειτουργεί ως ο μοναδικός αριθμός έκτακτης ανάγκης. Η τεχνολογία Advanced Mobile Location (AML) επιτρέπει τον ακριβή γεωεντοπισμό του καλούντος, ακόμα και σε περιοχές με περιορισμένη κάλυψη δικτύου, αυξάνοντας την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της ανταπόκρισης των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης.

Επιπλέον, σε χώρες όπως το Βέλγιο, το σύστημα έχει επεκταθεί με πρόσθετους αριθμούς, όπως ο 1722, που χρησιμοποιείται για μη επείγοντα περιστατικά, ώστε να μην επιβαρύνεται το 112 σε περιπτώσεις μαζικών φυσικών καταστροφών ή κακοκαιρίας. Παράλληλα, έχουν ενσωματωθεί λειτουργίες προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες, όπως η επικοινωνία μέσω real-time text.

Στη Γερμανία και την Αυστρία, παρότι υπάρχουν διαφορετικοί αριθμοί για Αστυνομία και υγειονομικά περιστατικά (110 και 144), ο αριθμός 112 παραμένει ο βασικός αριθμός έκτακτης ανάγκης, με δυνατότητες επαναδρομολόγησης κλήσεων, ώστε να εξασφαλίζεται η γρήγορη ανταπόκριση.

Αναφορικά με το Public Warning System (PWS), αρκετές χώρες της Ε.Ε. το έχουν υλοποιήσει πλήρως.

Η Γερμανία χρησιμοποιεί τεχνολογίες όπως το Cell Broadcast για την αποστολή μαζικών μηνυμάτων σε κινητά τηλέφωνα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως πλημμύρες ή πυρκαγιές. Στην Ολλανδία, το σύστημα «NL-Alert» στέλνει αυτόματα ειδοποιήσεις σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.

Φινλανδία, Τσεχία, Ισπανία και Βέλγιο έχουν λειτουργικά συστήματα PWS που ενεργοποιούν άμεσα τον πληθυσμό μέσω πολλαπλών καναλιών, όπως μηνύματα κινητών, ραδιόφωνο και τηλεόραση.

Αντίστοιχα Γαλλία και Ιταλία εφαρμόζουν συστήματα μαζικής προειδοποίησης, ενσωματώνοντας το 112, με στόχο την ενημέρωση του κοινού για επικείμενους κινδύνους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως υποχρέωση την υλοποίηση αυτών των συστημάτων σε όλα τα κράτη-μέλη, όμως η ταχύτητα και η πληρότητα της εφαρμογής διαφέρουν σημαντικά. Κάποιες χώρες έχουν καταφέρει να αξιοποιήσουν πλήρως τις νέες τεχνολογίες, ενώ άλλες ακόμα παλεύουν με θέματα συντονισμού και υποδομών.