Ένα κάλεσμα για οικολογική μετάνοια: Προσευχή, δράση και ένας νέος τρόπος οικολογικής ζωής

Η 1η Σεπτεμβρίου, έχει καθιερωθεί από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο ως η ημέρα αφιερωμένη από τους Χριστιανούς για προσευχή για την προστασία της δημιουργίας του Θεού, καλούμαστε να αναλογιστούμε με επείγουσα ανάγκη και βαθιά ευθύνη την κατάσταση του πλανήτη μας. Η κραυγή της γης και η κραυγή των φτωχών είναι συνυφασμένες σε μια συμφωνία πόνου, που ενισχύεται από την κλιμακούμενη κρίση της κλιματικής αλλαγής. Δεν πρόκειται απλώς για ένα πολιτικό ή οικονομικό ζήτημα. Είναι ένα βαθιά πνευματικό ζήτημα, που απαιτεί μια παγκόσμια οικολογική μετάνοια - μια θεμελιώδη αλλαγή της καρδιάς και του νου μακριά από τις οικολογικές μας αμαρτίες.

Η Βιβλική Εντολή: Οικοδόμοι του Κήπου της Εδέμ

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες της Αγίας Γραφής, μας δίνεται μια ιερή κλήση. Ο Θεός τοποθέτησε τους πρώτους ανθρώπους στον Κήπο της Εδέμ «για να την εργάζονται και να το προσέχουν» (Γένεση 2:15). Δεν είμαστε ιδιοκτήτες της Δημιουργίας για να τη λεηλατούμε, αλλά οικονόμοι στους οποίους έχει ανατεθεί η φροντίδα μιας κτίσης που διακηρύττει τη δόξα του Θεού (Ψαλμός 19:1). Ο Ψαλμωδός μάς υπενθυμίζει ότι «Του Κυρίου είναι η γη και το πλήρωμά της» (Ψαλμός 24:1). Οι οικολογικές μας αμαρτίες της ρύπανσης, της μη βιώσιμης κατανάλωσης και της αδιαφορίας παραβιάζουν αυτή την ιερή εμπιστοσύνη και διασπούν τη σχέση μας με τον Δημιουργό και τη δημιουργία Του. Οι ευθύνες των χριστιανών για τη δημιουργία των προβλημάτων της Κλιματικής Αλλαγής είναι τεράστιες.

Μια Ενωμένη Κραυγή από Παγκόσμιους και Χριστιανούς Ηγέτες

Αυτή η έκκληση για οικολογική δράση για τη προστασία του Περιβάλλοντος, επαναλαμβάνεται από φωνές σε όλο τον κόσμο. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι βρισκόμαστε σε μια «λεωφόρο προς την κλιματική κόλαση», προτρέποντας σε άμεση και μετασχηματιστική δράση για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Ο Γενικός Εκτελεστικός Διευθυντής του Πλαισίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), που συνεχίζει να συντονίζει τη διαδικασία της COP, υπενθυμίζει σε όλα τα Κράτη Μέλη της Παγκόσμιας Συμφωνίας του Παρισιού για τη Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ τις δεσμεύσεις τους να μειώσουν τις μολυσματικές εκπομπές και να υποστηρίξουν τους πιο ευάλωτους. Οι πρόσφατες εκθέσεις της IPCC αποτελούν μια έντονη, επιστημονική επιβεβαίωση αυτού που βλέπουμε με τα ίδια μας τα μάτια: έναν κόσμο σε κίνδυνο.

Μέσα στο Σώμα του Χριστού, αυτή η αποστολή είναι κεντρική. Οι πνευματικοί μας ηγέτες είναι οι προφητικές φωνές της εποχής μας.

• Ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος , στην εγκύκλιό του Laudato Si' , μας καλεί σε μια «οικολογική μεταστροφή», να ακούσουμε τόσο την κραυγή της γης όσο και την κραυγή των φτωχών, αναγνωρίζοντας ότι όλα είναι συνδεδεμένα. Ο διάδοχός του Πάπας Λέων Ζ συνεχίζει προς αυτή την κατεύθυνση, ζητώντας από όλους εμάς, τους ανθρώπους καλής θέλησης, να σεβαστούμε και να προστατεύσουμε την Αγία Δημιουργία του Θεού για την επιβίωση του Πλανήτη μας και την προστασία των μελλοντικών γενεών.
• Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης μας Βαρθολομαίος, γνωστός ως ο «Πράσινος Πατριάρχης», τονίζει συνέχεια και παντού με επιμονή ότι η εκ μέρους μας καταστροφή του Περιβάλλοντος είναι οικολογική αμαρτία και οικολογικό έγκλημα εναντίο της Φύσης και της Ανθρωπότητας. Τονίζει ότι η ίδια η Θεία Ευχαριστία είναι μια πράξη πνευματικής κοινωνίας, που έλκει ολόκληρη την κτίση στη μεταμορφωτική παρουσία του Χριστού.
• Ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι και παγκόσμιοι χριστιανικοί φορείς όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, η Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία, η Παγκόσμια Κοινωνία Μεταρρυθμισμένων Εκκλησιών και η Παγκόσμια Συμμαχία Βαπτιστών έχουν κινητοποιήσει τις κοινότητές τους, δηλώνοντας ότι η δράση για το κλίμα αποτελεί βασικό ζήτημα δικαιοσύνης και διαχείρισης. Η Παναφρικανική Διάσκεψη Εκκλησιών (AACC) υπογραμμίζει με έμφαση ότι η Αφρική, ενώ συμβάλλει λιγότερο στις μολυσματικές εκπομπές, υποφέρει περισσότερο από τις συνέπειές τους, καθιστώντας το ζήτημα αυτό πρωταρχικό ζήτημα πίστης και ισότητας.

Θεολογικά Θεμέλια: Από την Αμαρτία στην Κοινωνία

Κορυφαίοι θεολόγοι της εποχής μας, όπως ο Καθηγητής μας, οι μακαριστοί, Μητροπολίτης Κάλλιστος Γουέαρ , και ο Μητροπολίτης Ιωάννης Ζηζιούλας, έχουν παράσχει μια βαθιά θεολογική βάση για αυτό το έργο. Διδάσκουν ότι η ρίζα της οικολογικής κρίσης είναι μια πνευματική αποτυχία: η λήθη του κόσμου ως μυστηρίου, ενός μέσου κοινωνίας με τον Θεό. Ο ατομικισμός και ο καταναλωτισμός μας διαρρηγνύουν αυτήν την κοινωνία.

Όπως υποστηρίζει ο Μητροπολίτης Ιωάννης Ζηζιούλας, το ανθρώπινο πρόσωπο είναι ουσιαστικά «ιερέας της κτίσης», καλεσμένος να προσφέρει τον κόσμο πίσω στον Θεό εν ευχαριστία (ευχαριστία ). Αυτό είναι το αληθινό νόημα της ύπαρξής μας. Ο Καθηγητής μας, αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος, αποτελεί παράδειγμα αυτού, έχοντας ενσωματώσει την περιβαλλοντική αποκατάσταση με την πνευματική αποστολή, αποδεικνύοντας ότι η οικολογική δράση είναι ευαγγελισμός στην πράξη.

Αυτό μας οδηγεί στην έννοια της οικολογικής μετάνοιας . Πρέπει να μετανοήσουμε για τις οικολογικές μας αμαρτίες - για την απληστία που οδηγεί στην αποψίλωση των δασών, για την οικολογική μας αμέλεια που αποφεύγουμε να αλλάξουμε τις συνήθειές μας, για τον εγωϊστικό ατομικισμό μας που θέτουμε το προσωπικό οικονομικό κέρδος πάνω από την ισορροπία της φύσης. Καλούμαστε σε έναν νέο ασκητισμό: όχι σε έναν ασκητισμό απόρριψης του κόσμου, αλλά σε έναν ασκητισμό απελευθέρωσης από τον εθισμό στην κατανάλωση για να αγκαλιάσουμε μια απλούστερη, πιο βιώσιμη ζωή.

Πρακτικές προτάσεις: Ένα νέο στυλ οικολογικής καθημερινής ζωής

Η οικολογική μετάνοια πρέπει να ενσαρκωθεί σε συγκεκριμένη δράση. Ας δεσμευτούμε, ως οικογένειες και ενορίες κι ως χριστιανοί και άνθρωποι καλής θελήσεως, να:

1. Υιοθετήσουμε την ενεργειακή μετατροπή: Να ελέγχουμε την κατανάλωση ενέργειας στο σπίτι, σε δημόσιους χώρους με κάθε δυνατό τρόπο. Να σταματήσουμε τις σπατάλες. Πρέπει συνέχεια να προχωράμε σε ανανεώσιμες μη μολυσματικές πηγές ενέργειας όπου είναι δυνατόν. Οργανωμένοι μηχανισμοί ανακύκλωσης και αξιοποίηση αποβλήτων.
2. Αλλαγή στη καθημερινή μορφή της κατανάλωσής μας: Επιλογή τοπικών, εποχιακών και βιώσιμων τροφίμων από την τοπική παραγωγή. Δραστική μείωση στην κατανάλωση πλαστικών μιας χρήσης και κρέατος. Στήριξη οικολογικών επιχειρήσεων που έχουν οικολογικές και ηθικές αρχές να προστατεύουν τη δημόσια υγεία.
3. Να δημιουργήσουμε τους δικούς μας οικογενειακούς οικολογικούς Κήπους της Εδέμ: Δημιουργία κοινών οικολογικών κήπων στους χώρους της Τοπικής αυτοδιοίκησης. Συμμετοχή όλων για εβδομαδιαίες δεντροφυτέψεις ως πράξεις πίστης και ελπίδας, σε καμένες μάλιστα περιοχές. Συμμετοχή όλων μας για την προστασία της τοπική βιοποικιλότητας.
4. Οικολογική κοινωνική εκπαίδεση : Συμμετοχή όλων των πολιτών και μάλιστα των νέων και των παιδιών και οργανωμένων κοινωνικών ομάδων για ηθική πίεση προς τους εκπροσώπους μας στην τοπική αυτοδιοίκηση, Βουλή και Κυβέρνηση για να προχωρήσουν σε τολμηρές οικολογικές αποφάσεις και νόμους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της Κλιματικής αλλαγής και την προστασία του Περιβάλλοντος. Ομαδικές επιστολές μαθητών και νέων και Πολιτών στα ΜΜΕς για συμμετοχή όλων σε οικολογικές πρωτοβουλίες. Να στηρίζουμε και να συμμετέχουμε στο οικολογικό έργο οργανισμών και οργανώσεων που αγωνίζονται για τις οικολογικές μας προτεραιότητες να προστατευθεί η τοπική κοινωνία, η Ανθρωπότητα κι η επιβίωση του Πλανήτη μας.

Δομές για συμμετοχή και εκπαίδευση

Για να στηρίξουμε αυτήν την προσπάθεια, πρέπει να οικοδομήσουμε δομές μακροπρόθεσμα:

• Σε κάθε σχολείο και σε κάθε εκπαιδευτικό κέντρο και σε κάθε κοινότητα και σε κάθε ενορία να δημιουργήσουμε μιαν «Πράσινη Ομάδα» ή «Επιτροπή Φροντίδας της Δημιουργίας» για την εφαρμογή πρακτικών έργων και την οικολογική μας ενημέρωση και για οικολογική καθημερινή δράση, και ομαδική και ατομική.
• Στα σχολεία και τα πανεπιστήμιά μας να εντάξουμε την οικολογική θεολογία και ηθική σε κάθε επίπεδο του προγράμματος σπουδών. Η επιστήμη πρέπει να διδάσκεται παράλληλα με την ηθική. Τα σχολεία θα πρέπει να γίνουν ζωντανά εργαστήρια βιωσιμότητας, με κήπους, προγράμματα ανακύκλωσης και πρωτοβουλίες εξοικονόμησης ενέργειας. Τα πανεπιστήμια πρέπει να ηγηθούν στην έρευνα για βιώσιμες τεχνολογίες και οικολογική φιλοσοφία, όπως υποστηρίζουν κορυφαίοι οικονομολόγοι όπως ο καθηγητής Jeffrey Sachs , ο οποίος προτείνει με τα γνωστά βιβλία του για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη μια ολιστική προσέγγιση στη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων, στο χώρο των μεταφορών, της γεωργικής παραγωγής και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
• Παγκόσμιες συνεργασίες: Να στηρίξουμε με κάθε δυνατό τρόπο την σταδιακή, αλλά γρήγορη αποσύνδεσή μας από τα ορυκτά καύσιμα και να επανεπενδύσουν σε μια πράσινη οικονομία με τη χρήση μη ρυπογόνων πηγών ενέργειας (από νερό, αέρα και ήλιο κτλ. που ο Θεός μάς έδωσε δωρεά για όλους). Να συνεργαζόμαστε με διεθνή οικολογικά δίκτυα για να μοιραζόμαστε οικολογικές πρακτικές ανάπτυξης και να υποστηρίζουμε οικολογικές πρωτοβουλίες ΜΚΟς στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης.

Η πλήρης σημασία της οικολογικής μετάνοιας: Δικαιοσύνη, αποκατάσταση και αποζημίωση

Όταν μιλάμε για οικολογική μετάνοια —μια βαθιά πνευματική μεταμόρφωση μακριά από τις οικολογικές μας αμαρτίες— πρέπει να κατανοήσουμε το πλήρες, απαιτητικό της εύρος. Η αληθινή μετάνοια δεν αφορά απλώς την αλλαγή των προσωπικών μας συνηθειών· αφορά την ενεργό εργασία για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης εκεί που έχουμε προκαλέσει αδικίες και οικολογικές καταστροφές. Αυτό σημαίνει ότι η αντίδρασή μας στην οικολογική κρίση πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μια απάντηση κοινωνικής, οικονομικής και ιστορικής δικαιοσύνης.

Μια αληθινή οικολογική μετάνοια μας υποχρεώνει επομένως:

1. Αποκατάσταση της Δικαιοσύνης για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ):
   Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ δεν αποτελούν μια κοσμική ατζέντα, αλλά ένα σύγχρονο σχέδιο για τη βιβλική δικαιοσύνη. Επιδιώκουν την εξάλειψη της φτώχειας, της πείνας και της ανισότητας — συνθηκών που αποτελούν ταυτόχρονα αιτίες και συνέπειες της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Η χριστιανική μας αποστολή να αγαπάμε τον πλησίον μας εκπληρώνεται με την υποστήριξη αυτών των στόχων, διασφαλίζοντας ότι όλη η ανθρωπότητα μπορεί να ακμάσει με αξιοπρέπεια και υγεία.
2. Διόρθωση των Ιστορικών Αδικιών του Αποικισμού:
   Μια θεμελιώδης πτυχή της οικολογικής μας αμαρτίας είναι η κλοπή και εκμετάλλευση γης που ανήκε σε αυτόχθονες πληθυσμούς κατά τη διάρκεια της αποικιακής κυριαρχίας. Αυτή δεν ήταν μόνο μια κοινωνική αδικία, αλλά και μια οικολογική καταστροφή, που διέκοψε τον ιερό δεσμό μεταξύ των κοινοτήτων και των προγονικών τους εδαφών, έναν δεσμό που συχνά χρησίμευε ως ο πιο αποτελεσματικός φύλακας της βιοποικιλότητας. Η οικολογική μετάνοια απαιτεί να υποστηρίξουμε την επιστροφή της κλεμμένης γης, να τιμήσουμε τα δικαιώματα γης των αυτόχθονων και να μάθουμε από την αρχαία σοφία τους ως διαχειριστές της δημιουργίας. Πρέπει να μετανοήσουμε για τις φορές που ο Χριστιανισμός χρησιμοποιήθηκε λανθασμένα για να δικαιολογήσει αυτή τη λεηλασία και να σταθούμε αλληλέγγυοι με τις αυτόχθονες κοινότητες στους αγώνες τους. Οι χώρες του Πλανήτη μας που υποφέρουν από φτώχεια ή εμπόλεμες συγκρούσεις ή από απουσία ειρηνικής συνύπαρξης, υπόφεραν ιστορικά από τους χριστιανούς αποικιοκράτες της Ευρώπης.
3. Πρέπει να εκπληρώσουμε την ηθική μας ευθύνη απέναντι στις πρώην αποικίες:
   Πολλά έθνη που υποφέρουν τώρα από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της βαθιάς φτώχειας είναι έθνη που κάποτε αποικίστηκαν από χριστιανικές δυνάμεις. Αυτό θέτει μια μοναδική ιστορική και ηθική ευθύνη στους Χριστιανούς και στις κυβερνήσεις των πλούσιων εθνών. Η οικολογική μετάνοια απαιτεί απτές πράξεις αποκατάστασης:

• Δικαιοσύνη χρέους: Πρέπει να υποστηρίξουμε την ακύρωση των χρεών που αλυσοδένουν τα αναπτυσσόμενες φτωχές χώρες, που τις εμποδίζουν να επενδύσουν σε βιώσιμες υποδομές, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση.
• Χρηματοδότηση για το κλίμα: Τα πλούσια έθνη, των οποίων η εκβιομηχάνιση προκάλεσε την κλιματική κρίση, πρέπει να παρέχουν επαρκή οικονομική και τεχνολογική υποστήριξη για να βοηθήσουν τα ευάλωτα έθνη να προσαρμοστούν και να αναπτυχθούν με καθαρό οικολογικό τρόπο.
• Εκπαιδευτική αποκατάσταση: Πρέπει να υπερασπιστούμε το δικαίωμα των νέων αυτών των φτωχών χωρών που υπόφεραν από την αποικιοκρατία των χριστιανών να λαμβάνουν δωρεάν, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση στα πανεπιστήμια πλούσιων χωρών. Αυτό δεν είναι βοήθεια· είναι επένδυση στη δικαιοσύνη. Αυτοί οι μορφωμένοι νέοι θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους ως γιατροί, μηχανικοί, γεωπόνοι και θεολόγοι—εξοπλισμένοι για να οδηγήσουν τις κοινότητές τους προς ένα βιώσιμο και ευημερούν μέλλον, σπάζοντας τους κύκλους της φτώχειας και της εξάρτησης. Αυτός ο τρόπος συμβάλλει τα μέγιστα και στη λύση του προβλήματος της παράνομης μετανάστευσης και του προβλήματος των προσφύγων και της βίας.

Η έννοια της οικολογικής μετάνοιας των χριστιανών είναι η πλήρης προσωπική οικολογική μεταστροφή στην οποία καλούμαστε να ζητήσουμε και από τα Κράτη μας και τους Ηγέτες μας. Είναι μια μετάνοια που μας καλεί να εξετάσουμε την ιστορία μας, τις οικονομίες μας και τα προνόμιά μας, και να εργαστούμε ακούραστα για έναν κόσμο όπου η δικαιοσύνη - κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική - κυλάει σαν ποτάμι και η δικαιοσύνη σαν αδιάκοπο ρεύμα (Αμώς 5:24).

Ας συνοδευτούν οι προσευχές μας σήμερα 1η Σεπτεμβρίου, με μια σταθερή δέσμευση σε αυτή τη βαθιά και αποκαταστατική δικαιοσύνη.
Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά η ελπίδα μας είναι μεγαλύτερη. Η ελπίδα μας είναι στον Αναστημένο Χριστό, μέσω του οποίου τα πάντα έγιναν και στον οποίο τα πάντα συγκρατούνται (Κολοσσαείς 1:17). Ας προσεγγίσουμε αυτή την ημέρα προσευχής όχι με απελπισία, αλλά με αποφασιστικότητα. Ας αποτελέσουν οι προσευχές μας, οι δραστηριότητές μας και η αλλαγμένη ζωή μας μια απόδειξη για τον κόσμο ότι η χριστιανική πίστη προσφέρει όχι μόνο μια διάγνωση της κρίσης αλλά και την οδό προς την ίαση - μια οδό μετάνοιας, κοινωνίας και αγάπης για όλη τη δημιουργία του Θεού.

Ας εργαστούμε μαζί, ας προσευχηθούμε μαζί και ας αγωνιστούμε μαζί για την προστασία ολόκληρης της κτίσης, της προστασίας της Ανθρωπότητας και της ενίσχυσης της ελπίδας μας για την επιβίωση του Πλανήτη μας με την ειρηνική συνύπαρξη των Λαών και την ενίσχυση της Παγκόσμιας ασφάλειας και της ευημερίας των Λαών με κοινωνική δικαιοσύνη και σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο. Η οικολογική μας πορεία είναι κι ο καλύτερος τρόπος για να εορτάσουμε και τα 80χρόνα της δημιουργίας του ΟΗΕ για ένα καλύτερο κόσμο.

*Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε (Μέλος της Επιτροπής για την Κλιματική Δικαιοσύνη και την Αειφόρο Ανάπτυξη του ΠΣΕ και Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ).