Πώς η ΕΟΚΑ οριοθετεί την πολιτική επιβίωση των κομμάτων

Οργή και παλλαϊκή αγανάκτηση προκάλεσαν οι σκιές που αφέθηκαν για τη θυσία του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου σε podcast του ευρωβουλευτή, Φειδία Παναγιώτου, με καλεσμένο τον δημοσιογράφο Μιχάλη Μιχαήλ. Μέσα από τη λαίλαπα της μεγάλης δημόσιας συζήτησης και τον προβληματισμό για την έμμεση προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας διεφάνη πως ο Αγώνας της ΕΟΚΑ εξακολουθεί να θέτει τα ηθικά όρια του κυπριακού Ελληνισμού και να ορίζει τη δυναμική τού πολιτικού σκηνικού. Οι φορείς-κόμματα και οργανώσεις που θα δείξουν τον δέοντα σεβασμό στις θυσίες των ηρώων θα έχουν πολιτικό μέλλον. Οι υπόλοιποι θα τιμωρηθούν από την Ιστορία και το πολιτικό τους μέλλον μοιάζει πλέον αβέβαιο. Με τις βουλευτικές εκλογές να πλησιάζουν, το σύνολο σχεδόν των κομμάτων το αντιλήφθηκαν και έπραξαν ανάλογα.

Η αμηχανία των κομμάτων

Τα πολιτικά κόμματα και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αντέδρασαν έντονα στο περιεχόμενο των δηλώσεων του podcast Παναγιώτου-Μιχαήλ για τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο Δημοκρατικός Συναγερμός τις χαρακτήρισε «προσβολή» και κατηγόρησε το ΑΚΕΛ ότι καλύπτει στέλεχός του, το οποίο υιοθετεί το βρετανικό αφήγημα και προσβάλλει τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου. Υπογράμμισε ότι η Ιστορία δεν μπορεί να παραχαράσσεται και απαίτησε από το ΑΚΕΛ να παραδεχθεί επιτέλους το ιστορικό του λάθος, που ήταν, όπως ισχυρίζεται, η υπονόμευση του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Η ΕΔΕΚ ζήτησε την παραίτηση του Φειδία, κάνοντας λόγο για «σκανδαλώδεις» τοποθετήσεις και χαρακτηρίζοντάς τον «επικίνδυνο για την Κύπρο». Το ΔΗΚΟ κατήγγειλε «προσπάθεια αμαύρωσης» της μνήμης Αυξεντίου και κάλεσε σε υπεράσπιση της ιστορικής αλήθειας. Το ΕΛΑΜ κατηγορεί το ΑΚΕΛ ότι υπερασπίζεται όσους επιχειρούν να παραχαράξουν τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου και τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, υπενθυμίζοντας τη διαχρονική αντίθεσή του στον ένοπλο αγώνα. Η ΔΗΠΑ επίσης καταδίκασε την προσπάθεια παραχάραξης της θυσίας του Αυξεντίου, καλώντας σε σεβασμό προς τους ήρωες της ΕΟΚΑ και αξιοποίηση της κληρονομιάς τους για «απελευθέρωση και επανένωση της πατρίδας». Παράλληλα, ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης ανήρτησε φωτογραφία του Αυξεντίου στο Instagram, υπενθυμίζοντας τη θυσία του ως «φάρο αγώνα». Στον «χορό» των αντιδράσεων μπήκαν δυναμικά και φορείς των αθλητικών σωματείων, όπως του ΑΠΟΕΛ, του Απόλλωνα και της Ανόρθωσης.

Υπό την σκιά της λαϊκής οργής και υπολογίζοντας το πολιτικό κόστος, το ΑΚΕΛ σε μια λιτή ανακοίνωσή του δήλωσε ότι ο Γρηγόρης Αυξεντίου αποτελεί αξεπέραστο σύμβολο αυτοθυσίας και ηρωισμού, διευκρινίζοντας πως οι δηλώσεις του Μιχάλη Μιχαήλ «παρερμηνεύτηκαν». Παράλληλα, κατηγόρησε όσους κατασκευάζουν ψευδή αφηγήματα για μικροπολιτικούς σκοπούς και υπενθύμισε ότι η εφημερίδα του ΑΚΕΛ αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Αυτό που δεν απάντησε το ΑΚΕΛ, είναι γιατί ο κ. Μιχάλης Μιχαήλ σε διάστημα σχεδόν ενός μήνα επανέφερε το συγκεκριμένο ζήτημα σε 2 δημόσιες εμφανίσεις του.

Η ΕΟΚΑ που ενώνει

Επί της ουσίας, η αντιπαράθεση γύρω από τις δηλώσεις για τον Γρηγόρη Αυξεντίου ανέδειξε γι’ ακόμη μια φορά τη διαρκή επίδραση της ΕΟΚΑ στην πολιτική ζωή της Κύπρου. Η οργάνωση, ως σύμβολο εθνικής αντίστασης και αυτοθυσίας, εξακολουθεί να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς που μπορεί να ενώνει τα κόμματα γύρω από την υπεράσπιση της ιστορικής μνήμης, ενισχύοντας την εθνική ταυτότητα και την αίσθηση συλλογικής περηφάνιας. Σε μια εποχή κατά την οποία οι πολιτικές αντιπαραθέσεις είναι έντονες, η μνήμη της ΕΟΚΑ αναδεικνύεται ως παράγοντας πολιτικής κινητοποίησης, διατηρώντας ζωντανή τη συζήτηση για την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού στην Κύπρο και τροφοδοτώντας τον διάλογο για το μέλλον του νησιού.

Οποιαδήποτε προσπάθεια σπίλωσης της κληρονομιάς της προκαλεί ενότητα, πρωτίστως ανάμεσα στον λαό που συμπαρασύρει τα κόμματα που, αν και για ψηφοθηρικούς λόγους, δείχνουν ν’ αντιδρούν.

Σε μια εποχή πολιτικο-ιδεολογικής κατάρρευσης, τα κομματα που σέβονται την εθνική ταυτότητα του λαού που εκπροσωπούν, μπορούν να ελπίζουν στην επιβίωσή του.

Ταυτοτικά κόμματα και η αποτυχία

της στρατηγικής «Firewall»

Δεν είναι τυχαίο που σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Αυστρία, το Βέλγιο και η Πολωνία, τα πατριωτικά, όπως αυτοαποκαλούνται, κόμματα που επενδύουν στην εθνική ταυτότητα καταγράφουν υψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις ασκούν κυβερνητική επιρροή. Υπενθυμίζεται πως σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν σχηματιστεί δύο ισχυρές ομάδες: οι Patriots For Europe, και το Εurope of Sovereign Nations. Τα κόμματα αυτά έχουν καταφέρει να αμφισβητήσουν και να περιθωριοποιήσουν τις παραδοσιακές “firewall” στρατηγικές των κεντρώων κομμάτων. Ο όρος “firewall στρατηγικές” των κεντρώων κομμάτων προέρχεται από την πληροφορική, όπου ένα firewall λειτουργεί ως τείχος προστασίας απέναντι σε εισβολές. Στην πολιτική σημαίνει την υιοθέτηση μιας τακτικής απομόνωσης ακραίων κομμάτων, κυρίως της ακροδεξιάς αλλά και της άκρας αριστεράς, ώστε να μην αποκτήσουν θεσμική δύναμη και κυβερνητική επιρροή. Κάτι το οποίο σιγά-σιγά εξασθενεί. Τα κεντρώα ή συστημικά κόμματα, όπως οι χριστιανοδημοκράτες, οι σοσιαλδημοκράτες ή οι φιλελεύθεροι, ενώ παλαιότερα δήλωναν πως δεν πρόκειται να συνεργαστούν με τέτοιες δυνάμεις, ακόμα κι αν αυτό καθιστά δυσκολότερο τον σχηματισμό κυβέρνησης, σιγά-σιγά αλλάζουν τακτική. Ο λόγος είναι ότι η «πολιτική καραντίνα» αποδείχθηκε πως μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα αποκλεισμού στους ψηφοφόρους αυτών των κομμάτων και τελικά τα καθιστά πιο ελκυστικά.

Επιπλέον, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), οι κινητοποιήσεις της ακροδεξιάς συνδέονται πλέον με μια υπερεθνική δυναμική, εμπνεόμενη από το κίνημα MAGA στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ατζέντα της προεκλογικής

Η πολιτική αντιπαράθεση στην Κύπρο έχει μπει ήδη σε πλήρεις προεκλογικούς ρυθμούς, ενόψει των βουλευτικών εκλογών της 24ης Μαΐου. Η φονική πυρκαγιά στη Λεμεσό αποτέλεσε την αφετηρία, με την αντιπολίτευση να ζητά απόδοση πολιτικών ευθυνών για ελλιπή συντονισμό και απουσία πρόληψης, ενώ τα κόμματα που στηρίζουν την Κυβέρνηση υπερασπίζονται τις κινήσεις του Προέδρου Χριστοδουλίδη.

Στην ατζέντα έχουν ήδη μπει και άλλα θέματα, όπως η φορολογική μεταρρύθμιση -με ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ και Οικολόγους να εκφράζουν ενστάσεις για υπερεξουσίες και επιβάρυνση μικρομεσαίων- καθώς και ο ενεργειακός τομέας, όπου καταγράφονται αντιδράσεις για κόστος, υποδομές και καθυστερήσεις.

Παράλληλα, κόμματα όπως το ΔΗΚΟ, η ΕΔΕΚ, το ΕΛΑΜ και η ΔΗΠΑ κρατούν αποστάσεις, αναμένοντας τις κυβερνητικές εξηγήσεις τον Σεπτέμβριο.

Το στοίχημα της μη εκπροσωπούμενης ψήφου

Εννέα μήνες πριν από τις εκλογές, το πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο παραμένει ρευστό, με τα παραδοσιακά κόμματα να χάνουν έδαφος και νέους πολιτικούς σχηματισμούς να διεκδικούν ρόλο. Κομβικό αλλά απρόβλεπτο παράγοντα αποτελεί η λεγόμενη «μη εκπροσωπούμενη ψήφος», δηλαδή οι ψήφοι σε κόμματα ή ανεξάρτητους που δεν καταφέρνουν να εισέλθουν στη Βουλή.

Από σχεδόν μηδενικά ποσοστά το 2001, η μη εκπροσωπούμενη ψήφος εκτοξεύτηκε το 2021 στο 14,58% (52.205 ψηφοφόροι), υπερβαίνοντας σε μέγεθος το ΔΗΚΟ, που τότε κατέλαβε την τρίτη θέση. Η άνοδος αυτή συνδέεται με την πτώση των μεγάλων κομμάτων, την αύξηση της αποχής (34,28% το 2021) και τη στροφή μερίδας εκλογέων σε αντισυστημικές επιλογές.

Η διευρυνόμενη τάση αποτυπώνει τη ρευστότητα του κομματικού σκηνικού και αποτελεί κρίσιμη δεξαμενή ψήφων, ιδιαίτερα για τα νέα πολιτικά σχήματα που επιχειρούν να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση των πολιτών απέναντι στο κατεστημένο.

Το θέμα των εκ μητρογονίας προσφύγων

Από την πλευρά της η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη προχωρεί σε μερική ικανοποίηση του αιτήματος των εκ μητρογονίας προσφύγων για δικαίωμα ψήφου στον τόπο καταγωγής τους, περιορίζοντάς το ωστόσο μόνο στις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το 2029. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, η επέκταση του ίδιου δικαιώματος και στις βουλευτικές εκλογές θα αλλοίωνε τον εκλογικό χάρτη, προκαλώντας απώλειες εδρών σε Λεμεσό, Λάρνακα και Πάφο προς όφελος Αμμοχώστου και Κερύνειας, ενώ σε βάθος χρόνου η ανακατανομή θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη.

Το σχετικό τροποποιητικό νομοσχέδιο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου 2025. Παράλληλα, ενώπιον της Βουλής εκκρεμεί πρόταση νόμου που αφορά τη συμμετοχή των εκ μητρογονίας προσφύγων στις βουλευτικές εκλογές, η οποία έχει «παγώσει» μέχρι νεωτέρας. Η Επίτροπος Διοικήσεως και η Επίτροπος Ισότητας Φύλων έχουν ήδη αποφανθεί ότι ο αποκλεισμός των εκ μητρογονίας προσφύγων συνιστά διάκριση λόγω φύλου.

«Κλείδωσαν» οι αριστίνδην υποψήφιοι του ΔΗΣΥ

Τα φώτα της δημοσιότητας συγκεντρώνει ο ΔΗΣΥ και όλοι αναμένουν τις επόμενες πολιτικές του κινήσεις. Ήδη, όπωςέχει δημοσιευτεί, ο Δημοκρατικός Συναγερμός προχωρεί στον καταρτισμό των ψηφοδελτίων του για τις βουλευτικές εκλογές του 2026, «κλειδώνοντας» ήδη ονόματα αριστίνδην υποψηφίων και αναμένοντας απαντήσεις από αρκετές ισχυρές προσωπικότητες. Όπως ανέφερε δημοσίευμα του «Πολίτη», έχουν ήδη επιβεβαιώσει τη συμμετοχή τους ο ταξίαρχος εν αποστρατεία Πάρις Μάρκου (Αμμόχωστος), η εκπαιδευτικός Αγγελική Ριαλά (Λεμεσός), η διευθύντρια της «Αγίας Σκέπης» Τίνα Παύλου και ο πρώην Υπαρχηγός Αστυνομίας Δημήτρης Δημητρίου (Λευκωσία). Ανοιχτές παραμένουν οι απαντήσεις από τον Γιώργο Παμπορίδη, την Αναστασία Ανθούση, τον Τάσο Τρύφωνος, τον Μιχάλη Γιωργάλλα, τον Μίλτο Μιλτιάδου και άλλες προσωπικότητες.

Ο Αποστόλου, η ΕΔΕΚ και το ΔΗΚΟ

Ενδιαφέρουσες είναι οι πολιτικές εξελίξεις στην ΕΔΕΚ μετά την αποχώρηση του Ανδρέα Αποστόλου και τη φημολογούμενη «μετεγγραφή» του στο ΔΗΚΟ. Ο βουλευτής Λάρνακας του ΔΗΚΟ, Χρίστος Ορφανίδης, με επιστολή του προς τον πρόεδρο του κόμματος, Νικόλα Παπαδόπουλο, εκφράζει έντονη ενόχληση για τις φήμες περί προσχώρησης Αποστόλου στο κόμμα, χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των συλλογικών οργάνων. Υπογραμμίζει ότι καταξιωμένα στελέχη του ΔΗΚΟ, που στήριξαν τον πρόεδρο σε δύσκολες στιγμές, έχουν ήδη ενδιαφερθεί να είναι υποψήφιοι στις επερχόμενες εκλογές και αξίζουν αναγνώρισης.

Ο Ορφανίδης προειδοποιεί ότι τυχόν αγνόηση αυτών των στελεχών θα οδηγήσει σε εσωστρέφεια, με αρνητικά αποτελέσματα για το κόμμα. Ζητά άμεση σύγκληση των αρμόδιων οργάνων, τονίζοντας ότι κάτι τέτοιο αποτελεί επιτακτική ανάγκη για το καλό, την ιστορία και τις αρχές του ΔΗΚΟ.