5 λάθη και 5 αλήθειες για τη διαδοχή στις οικογενειακές επιχειρήσεις

Η διαδοχή στις οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελεί μιαν από τις πιο κρίσιμες και ευαίσθητες στιγμές στον κύκλο ζωής τους. Δεν αφορά μόνο την αλλαγή ηγεσίας ή τη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων, αλλά και τη μετάδοση αξιών, στρατηγικής κατεύθυνσης και οικογενειακής συνοχής. Σύμφωνα με την παγκόσμια έρευνα του STEP Project Global Consortium και του KPMG Global Family Business Network, η επιτυχία δεν περιορίζεται πλέον στην απλή συνέχεια της επιχείρησης· αφορά την ανθεκτικότητα, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον μακροπρόθεσμο κοινωνικό αντίκτυπο.

5 λάθη στη διαδοχή

1. Η πεποίθηση ότι η διαδοχή είναι απλώς ζήτημα ηλικίας

Πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις κάνουν το λάθος να αντιμετωπίζουν τη διαδοχή ως μια «τελετουργία» που ενεργοποιείται όταν ο ιδρυτής φτάσει σε ορισμένη ηλικία. Ωστόσο, η πραγματικότητα δείχνει ότι η προετοιμασία πρέπει να ξεκινά χρόνια νωρίτερα. Η μετάβαση απαιτεί εκπαίδευση των επόμενων γενεών, καθορισμό ρόλων και ενίσχυση της εμπιστοσύνης. Η έρευνα καταδεικνύει πως μόνο το 50% των μελών της επόμενης γενιάς συμμετέχουν ενεργά στη χάραξη στρατηγικής, γεγονός που δείχνει σημαντικό κενό.

2. Η υποβάθμιση της σημασίας της διακυβέρνησης

Ένα συχνό λάθος είναι η πεποίθηση ότι η οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να λειτουργεί «αυθόρμητα», χωρίς σαφείς κανόνες. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο: το 67% των επιχειρήσεων με υψηλές επιδόσεις διαθέτουν επίσημο διοικητικό συμβούλιο. Η απουσία θεσμοθετημένων διαδικασιών συχνά οδηγεί σε συγκρούσεις και ανασφάλεια.

3. Η εστίαση αποκλειστικά στη διατήρηση του πλούτου

Πολλές οικογένειες θεωρούν ότι ο βασικός στόχος της διαδοχής είναι η διατήρηση της οικονομικής ισχύος. Στην πραγματικότητα, η περιορισμένη πρόσβαση σε νέα κεφάλαια για στρατηγικές επενδύσεις μπορεί να οδηγήσει σε στασιμότητα ή και συρρίκνωση. Τα δεδομένα δείχνουν ότι ολοένα και περισσότερες οικογενειακές επιχειρήσεις εξετάζουν εξαγορές (M&A), νέες επενδύσεις ή και την εισδοχή επενδυτών στο μετοχικό κεφάλαιο .

4. Η υποτίμηση των οικογενειακών σχέσεων και της επικοινωνίας

Η κακή επικοινωνία είναι ένας από τους κυριότερους κινδύνους. Σύμφωνα με την έρευνα, μόλις το 37% των μελών οικογενειακών επιχειρήσεων δηλώνουν ικανοποιημένοι με την ποιότητα επικοινωνίας. Η έλλειψη διαλόγου οδηγεί σε καχυποψία και συγκρούσεις, ειδικά κατά τη μετάβαση σε νέα γενιά.

5. Η ταύτιση της επιτυχίας με την ανάπτυξη «με κάθε κόστος»

Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη μπορεί να είναι εξίσου επικίνδυνη με τη στασιμότητα. Όταν η ανάπτυξη επιτυγχάνεται εις βάρος των οικογενειακών αξιών ή χωρίς σαφές όραμα, οδηγεί σε σύγχυση, ρίσκα και τελικά απώλεια στήριξης από την ίδια την οικογένεια. Η εμπειρία δείχνει ότι η «κακή ανάπτυξη» μπορεί να διαβρώσει την αξία και τη φήμη του οίκου.

5 αλήθειες για την επιτυχία στη διαδοχή

1. Η καλή διακυβέρνηση είναι θεμέλιο μακροχρόνιας επιτυχίας

Τα στοιχεία δείχνουν πως οι επιχειρήσεις με οργανωμένα διοικητικά συμβούλια έχουν 10% περισσότερες πιθανότητες να είναι υψηλής απόδοσης. Η σωστή διακυβέρνηση εξασφαλίζει σαφή διαδικασία λήψης αποφάσεων, μειώνει τις συγκρούσεις και ενισχύει την εμπιστοσύνη των μελών. Επιπλέον, η μεγαλύτερη συμμετοχή γυναικών στα συμβούλια συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα βιωσιμότητας.

2. Η πολυγενεακή συνεργασία ενισχύει τη βιωσιμότητα

Η συμμετοχή πολλών γενεών στη διοίκηση δεν είναι πρόβλημα, αλλά πλεονέκτημα. Οι επιχειρήσεις που ενσωματώνουν νέες γενιές εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και ικανότητα προσαρμογής. Στην πράξη, οι νεότεροι φέρνουν καινοτόμες ιδέες, ενώ οι παλαιότεροι προσφέρουν εμπειρία και στρατηγική σταθερότητα.

3. Η επιχειρηματικότητα πρέπει να καλλιεργείται διαγενεακά

Η έννοια του Transgenerational Entrepreneurship (TES), δηλαδή της επιχειρηματικότητας που περνά από γενιά σε γενιά, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας. Σχεδόν το 46% των οικογενειακών επιχειρήσεων με υψηλό TES χαρακτηρίζονται ως υψηλής απόδοσης. Η καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος εντός της οικογένειας δημιουργεί έδαφος για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

4. Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα δεν είναι πολυτέλεια αλλά στρατηγικός μοχλός

Οι επιχειρήσεις που ενσωματώνουν αρχές ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση) πετυχαίνουν καλύτερη θέση στην αγορά, μειώνουν κόστη και ενισχύουν τη φήμη τους. Στην εποχή όπου οι καταναλωτές και οι επενδυτές δίνουν έμφαση στην υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, η βιωσιμότητα είναι όρος επιβίωσης και όχι επιλογή.

5. Η διαδοχή είναι διαδικασία, όχι γεγονός

Η πιο σημαντική αλήθεια είναι ότι η διαδοχή δεν συμβαίνει «μια φορά και τελείωσε». Είναι μια συνεχής διαδικασία προετοιμασίας, εκπαίδευσης, εμπλοκής και προσαρμογής. Η διαδοχή δεν αφορά απλώς την επιχείρηση, αλλά την οικογένεια που μετατρέπεται σταδιακά σε «business family» με ευρύτερο επενδυτικό και κοινωνικό ρόλο.

Η διαδοχή στις οικογενειακές επιχειρήσεις δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο με οικονομικούς δείκτες. Είναι συνάρτηση της ανθεκτικότητας, της καινοτομίας, της ποιότητας διακυβέρνησης και της δέσμευσης σε αξίες που ξεπερνούν τη μία γενιά. Τα ευρήματα από περισσότερες από 2.600 οικογενειακές επιχειρήσεις παγκοσμίως δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι οικογένειες που προετοιμάζουν έγκαιρα τη διαδοχή, επενδύουν στη συνεργασία και ενσωματώνουν στρατηγικές βιώσιμης ανάπτυξης έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά να ηγηθούν στον 21ον αιώνα.

Η πραγματική επιτυχία λοιπόν δεν είναι μόνο να διατηρηθεί η επιχείρηση ζωντανή, αλλά να περάσει στη νέα γενιά ισχυρότερη, πιο καινοτόμα και πιο συνδεδεμένη με την κοινωνία. Γιατί, όπως αποδεικνύουν τα δεδομένα, αυτό που μετράει δεν είναι απλώς η συνέχεια, αλλά η ουσιαστική μετάβαση.

*Διοικητικός Σύμβουλος, Restructuring and Debt Advisory, Επικεφαλής τομέα Οικογενειακών Επιχειρήσεων, KPMG Κύπρου.