Η Γάζα στο όριο: Κλοιός, κλιμάκωση και διεθνή διλήμματα
Η σύγκρουση στη Γάζα βρίσκεται ξανά σε οριακό σημείο. Ο ισραηλινός κλοιός γύρω από την πόλη, η πλήρης διακοπή επικοινωνιών και διαδικτύου, αλλά και η εντατικοποίηση των χερσαίων επιχειρήσεων, δημιουργούν την αίσθηση ότι οδηγούμαστε σε μια νέα, σκληρότερη φάση πολέμου. Πρόκειται για μια τακτική που δεν θυμίζει απλώς πολιορκία, αλλά αγγίζει τα όρια συλλογικής τιμωρίας, με τεράστιο ανθρωπιστικό κόστος.
Η Γάζα δεν είναι μόνο στρατιωτικό μέτωπο. Είναι και ένας καθρέφτης των αδυναμιών του διεθνούς συστήματος. Από τη μια, το Ισραήλ επικαλείται το δικαίωμα στην αυτοάμυνα από την άλλη, οι εικόνες πείνας, καταστροφής και εκτοπισμού δείχνουν ξεκάθαρα παραβιάσεις ανθρωπιστικού δικαίου. Το δίλημμα είναι σκληρό: πώς εξισορροπείται η ανάγκη ασφάλειας με την προστασία της ανθρώπινης ζωής; Μέχρι σήμερα, η απάντηση παραμένει ασαφής, και αυτό ενισχύει την αίσθηση αδικίας.
Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στη στενή λωρίδα της Γάζας. Ολόκληρη η Μέση Ανατολή κινδυνεύει να παρασυρθεί σε νέα κρίση. Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο απειλεί με δεύτερο μέτωπο, το Ιράν εργαλειοποιεί την κατάσταση για να εμφανιστεί ως «προστάτης των καταπιεσμένων», ενώ η Αίγυπτος και η Ιορδανία αγωνιούν για τις συνέπειες ενός νέου κύματος προσφύγων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και παραμένουν στρατηγικός εταίρος του Ισραήλ, δέχονται αυξανόμενη πίεση από τη διεθνή κοινότητα να ζητήσουν αυτοσυγκράτηση. Η Ευρώπη, όπως συμβαίνει συχνά, εμφανίζεται διχασμένη και ανήμπορη να αρθρώσει μια κοινή φωνή.
Αυτό το γεωπολιτικό μωσαϊκό καθιστά τη Γάζα πολύ περισσότερα από μια τοπική σύγκρουση. Είναι ένας πολλαπλασιαστής αστάθειας, με κίνδυνο ανάφλεξης από τη Συρία και τον Λίβανο, μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο. Οποιαδήποτε λάθος κίνηση μπορεί να ανοίξει δρόμο για μια γενικευμένη σύρραξη, που κανείς δεν θα ελέγχει.
Το μεγάλο ερώτημα παραμένει η «επόμενη μέρα». Τι θα ακολουθήσει εάν το Ισραήλ πετύχει τον στρατιωτικό του στόχο; Χωρίς ένα αξιόπιστο πολιτικό σχέδιο, η ανοικοδόμηση θα είναι προσωρινή, οι θεσμοί αδύναμοι και η ριζοσπαστικοποίηση θα αναπαράγεται. Γι’ αυτό και η διεθνής κοινότητα, από τον ΟΗΕ έως την ΕΕ και τις περιφερειακές χώρες, οφείλει να βρει κοινό τόπο. Μόνο με συνδυασμό ανθρωπιστικής νομιμοποίησης, χρηματοδότησης και τεχνικής επάρκειας μπορεί να υπάρξει μια προοπτική που θα αποτρέψει το χάος.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος έχει ιδιαίτερο ρόλο να διαδραματίσει. Ο θαλάσσιος διάδρομος «Αμάλθεια» κατέδειξε ότι η Λευκωσία μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα ανθρωπιστικής βοήθειας και συντονιστικός κόμβος για την περιοχή. Η γεωγραφική της θέση, σε συνδυασμό με το καθεστώς της ως κράτους-μέλους της ΕΕ, της δίνει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε δίαυλο συνεργασίας μεταξύ Δύσης και Μέσης Ανατολής. Ταυτόχρονα, η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει τις παραλληλίες ανάμεσα στην τουρκική εισβολή του 1974 και στη ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας, αλλά και στα όσα διαδραματίζονται σήμερα στη Γάζα, για να υπενθυμίσει ότι το διεθνές δίκαιο δεν εφαρμόζεται «κατά περίπτωση».
Η αλήθεια είναι ότι η Γάζα έχει γίνει σύμβολο ενός μεγαλύτερου προβλήματος: της αποδυνάμωσης της διεθνούς διπλωματίας και της ανεπάρκειας του ΟΗΕ να επιβάλει τους ίδιους του τους κανόνες. Αν ο κόσμος θέλει να αποτρέψει την περαιτέρω διάλυση της διεθνούς τάξης, πρέπει να αντιμετωπίσει τη Γάζα όχι ως «μακρινό» πρόβλημα, αλλά ως ζήτημα που αφορά τη συλλογική μας ασφάλεια.
Συμπερασματικά, η κρίση στη Γάζα δεν είναι απλώς μια νέα αιματηρή σελίδα στην ιστορία της περιοχής. Είναι το κεντρικό πεδίο όπου δοκιμάζεται η ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια και στη δικαιοσύνη, η αξιοπιστία των θεσμών και η βούληση της διεθνούς κοινότητας να αναλάβει ευθύνη. Αν επικρατήσει η αδράνεια, η Γάζα θα παραμείνει πληγή ανοιχτή και διαρκής. Αν όμως υπάρξει συντονισμένη δράση, ίσως μπορέσει να αποτελέσει αφετηρία για μια πιο δίκαιη και σταθερή Μέση Ανατολή.
*Διεθνολόγος και Πολιτικός Αναλυτής.
