Η νέα γενιά σε… στεγαστική ασφυξία: Όνειρο απατηλό η απόκτηση ιδιόκτητης στέγης

Το 2025, το όνειρο της στέγασης στην Κύπρο μετατρέπεται σε εφιάλτη για χιλιάδες νέους, που παλεύουν καθημερινά με τις αντοχές της οικονομίας και τις αντοχές τους.

Μια ιστορία χωρίς… happy end

Η Μαρίνα και ο Ανδρέας μένουν μαζί εδώ και έναν χρόνο σε ένα δυάρι διαμέρισμα στον Στρόβολο. Είναι και οι δύο 30 ετών. Εκείνη δουλεύει ως λογίστρια σε ελεγκτικό οίκο, εκείνος είναι τεχνικός πληροφορικής. Μαζί φέρνουν σπίτι καθαρά περίπου €3.200 τον μήνα. Το ενοίκιό τους είναι €1.150.

«Κάναμε ένα πλάνο για το μέλλον, να μαζέψουμε χρήματα, να κάνουμε γάμο, να πάρουμε σπίτι. Σήμερα, απλώς πληρώνουμε και ελπίζουμε να μη μας αυξήσουν το ενοίκιο τον επόμενο χρόνο», λέει η Μαρίνα. «Πιο πολύ αισθανόμαστε φιλοξενούμενοι σε μια Οικονομία που δεν μας χωρά». Και δεν είναι μόνοι τους. Το 2025, τα νέα ζευγάρια στην Κύπρο βρίσκονται αντιμέτωπα με μια στεγαστική κρίση, που παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Το δικαίωμα στη στέγη μοιάζει ν’ απομακρύνεται, καθώς οι τιμές αγοράς και ενοικίασης κινούνται εκτός ελέγχου, ενώ οι μισθοί μένουν σχεδόν στάσιμοι.

Όταν τα νούμερα λένε την ιστορία

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας και μεγάλων εταιρειών ακινήτων:

Η μέση τιμή αγοράς νέου διαμερίσματος στην Κύπρο ανέρχεται πλέον στις €247.000.

Για νέα μονοκατοικία, η μέση τιμή αγγίζει τις €459.000.

Στη Λεμεσό, τα διαμερίσματα σπάνε ρεκόρ, με μέση τιμή €372.000.

Στην Πάφο, οι νέες μονοκατοικίες φτάνουν ακόμη και τις €693.000.

Για ένα νέο ζευγάρι που θα ήθελε ν’ αγοράσει διαμέρισμα αξίας €230.000:

Χρειάζεται ελάχιστη προκαταβολή €46.000 (20%).

Για στεγαστικό δάνειο €184.000 με 4,5% επιτόκιο σε 25 χρόνια, η μηνιαία δόση ξεπερνά τα €1.000.

Οι καθαροί μέσοι μηνιαίοι μισθοί είναι περίπου €1.700 ανά άτομο, για όσους έχουν σταθερή εργασία.

Αν συνυπολογιστούν οι βασικές δαπάνες διαβίωσης (τρόφιμα, λογαριασμοί, καύσιμα, έξοδα), μένουν λίγα – αν μένουν.

Οι ενοικιαστές: Στεγασμένοι χωρίς ανάσα

Καθώς η αγορά κατοικίας φαντάζει όνειρο μακρινό, τα ζευγάρια στρέφονται στο ενοίκιο. Όμως εκεί βρίσκουν τον επόμενο τοίχο:

Μέσες τιμές ενοικίου (2025):

Πόλη 1 Υ/Δ 2 Υ/Δ 3 Υ/Δ

Λευκωσία €875 €1.150 €1.500

Λεμεσός €1.987 €2.574 €3.812

Πάφος €1.073 €1.441 €1.920

Λάρνακα €920 €1.235 €1.690

Αμμόχωστος €1.700 €2.150 €2.850

Τα ποσοστά αυξήσεων σε σύγκριση με το 2021 ξεπερνούν το 40% σε ορισμένες περιοχές. Η Λεμεσός έχει μετατραπεί σε απροσπέλαστη περιοχή για την πλειοψηφία των Κυπρίων, ενώ ακόμη και επαρχίες που παραδοσιακά θεωρούνταν πιο «φθηνές», όπως η Λάρνακα, πλέον κινούνται σε επίπεδα που ξεπερνούν τη δυνατότητα αποταμίευσης.

Καθημερινότητα με αριθμούς

Ας δούμε ένα μέσο ζευγάρι με καθαρό εισόδημα €3.300:

Κατηγορία Ποσό (€)

Ενοίκιο (2 Υ/Δ, Λευκωσία) 1.150

Ρεύμα, Νερό, Ίντερνετ 200

Σούπερ Μάρκετ 500

Καύσιμα/Μεταφορές 250

Άλλες Δαπάνες 400

Σύνολο €2.500

Απομένουν μόλις €800 για αποταμίευση, έκτακτα έξοδα, διασκέδαση, υγεία, ή… προκαταβολή σπιτιού.

Αν μεταφερθεί κανείς στη Λεμεσό, οι βασικές δαπάνες ξεπερνούν το εισόδημα. Πολλά ζευγάρια υποχρεώνονται να μοιραστούν διαμέρισμα με άλλους, να καθυστερήσουν την ανεξαρτητοποίησή τους ή να εξαρτώνται από την οικονομική βοήθεια των γονιών τους.

Η ψυχολογία μιας γενιάς που δεν «στεγάζεται»

Ο Χρίστος, 32 ετών, παντρεμένος και πατέρας ενός παιδιού, λέει:

«Δεν ψάχνουμε πια σπίτι. Ψάχνουμε ν’ αντέξουμε. Το ενοίκιό μας είναι €1.300 και κάθε χρόνο μάς λένε για αύξηση. Πώς να κάνεις δεύτερο παιδί έτσι;».

Η οικονομική αστάθεια μετατρέπεται σε ανασφάλεια ζωής. Καθυστερεί η τεκνοποίηση, αυξάνονται τα ποσοστά μετανάστευσης, ενώ η ψυχική επιβάρυνση γίνεται αισθητή.

Τι κάνουν άλλες χώρες;

Η στεγαστική κρίση δεν είναι αποκλειστικά κυπριακό φαινόμενο. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα – αλλά και προχωρούν σε τολμηρές λύσεις:

Ισπανία: Νόμος περιορισμού των ενοικίων σε τουριστικές περιοχές.

Γερμανία: Δημόσιες κατασκευές κοινωνικής στέγης σε μεγάλη κλίμακα.

Αυστρία: Το 60% των κατοικιών στη Βιέννη είναι κρατικά επιδοτούμενες.

Πορτογαλία: Φορολόγηση βραχυχρόνιων μισθώσεων τύπου Airbnb.

Η Κύπρος έχει ανακοινώσει κατά καιρούς προγράμματα στεγαστικής επιδότησης ή υποστήριξης νέων οικογενειών, όμως η ανταπόκριση της Πολιτείας δεν συμβαδίζει με την ταχύτητα της κρίσης.

Τι λένε οι ειδικοί;

Ο οικονομολόγος Δρ Μάριος Χαραλάμπους σημειώνει:

«Η ακρίβεια στη στέγαση δεν είναι απλώς θέμα αγοράς και ζήτησης. Είναι κοινωνικό ζήτημα. Αν δεν υπάρξει συντονισμένη πολιτική παρέμβαση, τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα θα αποκλειστούν οριστικά από την πρόσβαση σε ιδιόκτητη ή ακόμη και ενοικιαζόμενη στέγη».

Η πολεοδόμος Δρ Άντρη Κωνσταντίνου επισημαίνει:

«Το πρόβλημα δεν λύνεται με αποσπασματικά σχέδια. Χρειάζονται μαζικά, στοχευμένα έργα στέγασης και κοινωνικά κίνητρα για ισορροπημένη ανάπτυξη. Η Κύπρος κινδυνεύει να γίνει μια χώρα για λίγους».

Ποιες είναι οι πολιτικές λύσεις;

Οι πολιτικές παρεμβάσεις που συζητούνται (ή θα έπρεπε να συζητούνται) περιλαμβάνουν:

1] Κατασκευή κοινωνικής και προσιτής στέγης από το κράτος ή σε συνεργασία με ιδιώτες, με προτεραιότητα σε νέα ζευγάρια και χαμηλόμισθους.

2] Φορολογικά κίνητρα για ενοικίαση σε λογικές τιμές, περιορισμός φοροαπαλλαγών σε επενδυτικά ακίνητα που παραμένουν αδιάθετα.

3] Ρύθμιση της αγοράς βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb), ώστε ν’ απελευθερωθούν ακίνητα για μακροχρόνια διαμονή.

4] Διεύρυνση επιδομάτων ενοικίου και στεγαστικής βοήθειας βάσει πραγματικού κόστους διαβίωσης ανά περιοχή.

5] Χαρτογράφηση αναξιοποίητων δημόσιων εκτάσεων και άμεση διάθεσή τους για ανάπτυξη χαμηλού κόστους κατοικιών.

6] Προώθηση της συνεργατικής κατοικίας (co-housing) για νεαρά άτομα ή ζευγάρια που ξεκινούν την κοινή τους ζωή.

Infobox: Η κατάσταση με αριθμούς (2025)

Δείκτης Ποσό

Μέση τιμή διαμερίσματος (νέο) €247.000

Μέση τιμή μονοκατοικίας (νέα) €459.000

Μέση προκαταβολή για αγορά σπιτιού €50.000

Μέσος καθαρός μισθός ανά άτομο €1.700

Μηνιαία δόση δανείου €200.000 €1.100–€1.250

Ενοίκιο 2 Υ/Δ, Λευκωσία €1.150

Ενοίκιο 2 Υ/Δ, Λεμεσός €2.574

Πτώση διαθεσιμότητας ενοικίων 2025 -57%

Τελικά: Τι σημαίνει να είσαι νέο ζευγάρι το 2025;

Η στέγαση είναι κάτι πολύ περισσότερο από τετραγωνικά μέτρα. Είναι το θεμέλιο για μια ήρεμη καθημερινότητα, για την απόφαση να δημιουργήσεις οικογένεια, για το αίσθημα σταθερότητας. Χωρίς κατοικία, δεν υπάρχει προγραμματισμός. Υπάρχει μόνο επιβίωση.

Στην Κύπρο του 2025, η έννοια του "δικού μου σπιτιού" μοιάζει πολυτέλεια. Οι αριθμοί δεν λένε ψέματα, αλλά πίσω από αυτούς βρίσκονται πρόσωπα: ζευγάρια που αναβάλλουν γάμους, νέοι που επιστρέφουν στο πατρικό, οικογένειες που μετακομίζουν σε μικρότερα σπίτια για να «χωρέσουν» στον προϋπολογισμό.

Η κρίση αυτή, όσο κι αν δεν φαίνεται άμεσα στις βιτρίνες ή στους αριθμούς ανάπτυξης, είναι υπαρξιακή. Και, για να λυθεί, χρειάζεται πολιτική βούληση, σχεδιασμό και -πάνω απ’ όλα- προτεραιότητα στον άνθρωπο.

Θα μπορέσουν να κτίσουν;

Το ερώτημα παραμένει: Θα καταφέρει η νέα γενιά να κτίσει το δικό της σπίτι, το δικό της μέλλον, σε αυτόν τον τόπο; Ή μήπως οικοδομούμε μια κοινωνία, όπου η στέγη θα είναι για λίγους και οι υπόλοιποι θα ζουν... με τον μήνα;