Προς μια τρίτη Ιντιφάντα;

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2000 ο αρχηγός του κόμματος Λικούντ, ο Αριέλ Σιαρόν, επισκέφθηκε το Όρος του Ναού στην Ιερουσαλήμ, παρά τις υποδείξεις των συμβούλων του να μην το πράξει. Σε αυτό το ιερό μέρος, τόσο για τους Παλαιστινίους όσο και για τους Εβραίους, εκφώνησε μια ομιλία που θεωρήθηκε προκλητική για τους Παλαιστινίους, αναφέροντας ότι «το Ισραήλ δεν πρόκειται να παραχωρήσει ποτέ στους Παλαιστινίους τη γη που βρίσκεται στο τέμενος Αλ-Άκσα». H ομιλία του αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για να ξεσπάσει η Δεύτερη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα (εξέγερση). Κύριος στόχος των εξεγερμένων Παλαιστινίων, ο τερματισμός της ισραηλινής κατοχής στη Ανατολική Ιερουσαλήμ και στη Δυτική Όχθη.
Η δεύτερη Ιντιφάντα, πολύ πιο σφοδρή από την πρώτη (1987-1993), έμελλε να διαρκέσει πέντε χρόνια, με θλιβερό απολογισμό 3.500 Παλαιστινίους νεκρούς και 1.000 Ισραηλινούς. Η αυθόρμητη παλαιστινιακή εξέγερση είχε πολλαπλές επιπτώσεις επί της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης σε διάφορα επίπεδα. Αρχικά επισφράγισε επίσημα τον θάνατο του Όσλο - της μακρόσυρτης ειρηνευτικής διαδικασίας που υπογράφηκε το 1993 μεταξύ του Γιάσερ Αραφάτ και του Γιτζάκ Ραμπίν, διά μέσου της οποίας εξεχωρείτο μια ιδιότυπη αυτονομία στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη σε Δυτική Όχθη και Λωρίδα της Γάζας.
Σε γενικές γραμμές, τόσο η πρώτη Ιντιφάντα όσο και η δεύτερη αποσκοπούσαν στο να αυξήσουν το κόστος της κατοχής για το Ισραήλ (πολιτικό-οικονομικό-στρατηγικό) και να το εξαναγκάσουν σε αναδίπλωση από τα κατεχόμενα εδάφη. Ομολογουμένως οι Παλαιστίνιοι από την εποχή της πρώτης Ιντιφάντα είχαν καταφέρει να επιφέρουν μεγάλα οικονομικά πλήγματα στο Ισραήλ, αφού τους πρώτους πέντε μήνες της εξέγερσης το Ισραήλ είχε απώλειες οκτακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων. Σε στρατηγικό επίπεδο, ο αγώνας τους απέκτησε διεθνή νομιμοποίηση, αφού κατάφεραν να αντιστραφεί η εικόνα του μικρού Δαβίδ, ο οποίος μαχόταν εναντίον του αραβικού Γολιάθ. Τα διεθνή ΜΜΕ έδειξαν ποιος ήταν ο αδύναμος δρων, μεταδίδοντας εικόνες μικρών παιδιών να πετάνε πέτρες εναντίον πάνοπλων Ισραηλινών στρατιωτών.
Η πρώτη Ιντιφάντα επέφερε μεγάλα οφέλη και σε πολιτικό επίπεδο, αφού ο βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας, τον Ιούλιο του 1988, αποκήρυξε κάθε νομικό και διοικητικό σύνδεσμο με τη Δυτική Όχθη, έδαφος το οποίο το Χασεμιτικό Βασίλειο είχε υπό τον έλεγχό του έως τον Ιούνιο του 1967, όταν τέθηκε υπό κατοχήν από το Ισραήλ, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών. Οι μετέπειτα εξελίξεις ήταν ραγδαίες, αφού στις 15 Νοεμβρίου 1988 το Παλαιστινιακό Εθνικό Συμβούλιο προέβη σε ανακήρυξη ανεξαρτησίας. Αρκετά κράτη, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, αναγνώρισαν την Παλαιστίνη ως κράτος.
Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, ο παλαιστινιακός πληθυσμός δεν πιστεύει, πλέον, στη λύση των δύο κρατών. Η έλλειψη πίστης δεν οφείλεται σε έλλειψη βούλησης, αλλά στην πεποίθηση ότι αυτή η λύση δεν είναι πλέον εφικτή, λόγω των τετελεσμένων του ισραηλινού κράτους επί του εδάφους. Η πρόσφατη αναζωπύρωση της έντασης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών στην παλαιά πόλη της Ιερουσαλήμ επαναφέρει στο προσκήνιο τη διασύνδεση της πολιτικής με τη θρησκευτική διάσταση της διένεξης.
Το ξέσπασμα μια τρίτης Ιντιφάντα δεν μπορεί να αποκλειστεί, αν και ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς θα κάνει τα πάντα να την αποτρέψει, καθώς μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να ανατρέψει την Παλαιστινιακή Αρχή. Πολλά θα εξαρτηθούν από αν υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση μεταξύ Ισραήλ και της Γάζας. Οι Παλαιστίνιοι -όπως οι ίδιοι κατά καιρούς αναφέρουν- δεν έχουν πλέον τίποτα να χάσουν, καθώς η παρατεταμένη κατοχή και οι ανεκπλήρωτες υποσχέσεις από διάφορες πλευρές έχουν κουρελιάσει την αξιοπρέπειά τους.
Η λύση των δύο κρατών, αν και απομακρυσμένη λόγω του μεγάλου χάσματος που χωρίζει τις δύο πλευρές όσον αφορά τα επιμέρους ακανθώδη ζητήματα, αλλά και εξαιτίας της ασυμμετρίας δυνάμεων μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστίνης, παραμένει η μόνη ενδεδειγμένη λύση, για να υπάρξει ειρήνη και σταθερότητα στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ
Δημοσιογράφος - Διδάκτωρ Διεθνούς Πολιτικής