Η παρούσα Ελένη Θεοχάρους
Η γιατρός, ευρωβουλευτής και πολιτική γυναίκα της Κύπρου μάς μιλάει για το Κυπριακό, τη μνήμη, τις προθέσεις της και για το πόσο υπερήφανη νιώθει για τη ζωή που έζησε
Κυριακή 20 Δεκ 2015
Μου λείπει πάρα πολύ η Ιατρική. Έχω κάνει μακροχρόνιες, σημαντικές σπουδές και είχα μια πάρα πολύ καλή καριέρα, που με γέμιζε απολύτως, όχι μόνο δουλεύοντας στην Κύπρο και στην Ελλάδα αλλά σε όλον τον κόσμο, σε πολεμικές ή πρωτόγονες συνθήκες στην Αφρική, στη Σρι Λάνκα, σε περιοχές που ίσως δεν έφτασαν άλλοι Έλληνες γιατροί. Ήρθα αντιμέτωπη με βαρύτατα περιστατικά κάτω από αντίξοες συνθήκες κι αυτό μου λείπει πραγματικά πάρα πολύ. Ακόμα κι αυτό που συνέβαινε εδώ στον τόπο μας, που σου χτυπούσαν την πόρτα στις δύο η ώρα τη νύχτα και σου ζητούσαν με αγωνία να τους φροντίσεις, να διεκπεραιώσεις ένα χειρουργείο μέχρι το πρωί και να παραδώσεις, για παράδειγμα, ένα παιδάκι γερό στους γονείς του. Μου λείπουν όλα αυτά.
Μου λείπει επίσης το γεγονός ότι κάνοντας μια χειρουργική επέμβαση κάποτε, ένιωθα πάντα την εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη των άλλων, χωρίς να είναι επιδίωξή μου. Τη νιώθεις την αγάπη των άλλων. Τώρα, κάνοντας μια πολιτική πράξη, στην καλύτερη περίπτωση θα νιώσεις τον μισό πληθυσμό να σε καταριέται. Όσο κι αν αυτό που κάνεις βγαίνει από τα βάθη της ψυχής σου, όπως και το προηγούμενο, κάποιοι θα του δώσουν διαστάσεις που πραγματικά πληγώνουν. Το επέλεξα.
Το Κυπριακό ήταν η αιτία
Ήμουν πάντα στην πολιτική από τα μαθητικά μου χρόνια, ήταν τα χρόνια όπου ακόμα μαθαίναμε εδώ στην Κύπρο τι είναι δημοκρατία. Μαλώναμε στις διαδηλώσεις, σκοτωνόμασταν. Μετά πήγα ύστερη χούντα των Αθηνών, συντασσόμενη με τους φοιτητές που ήταν μονίμως σε εξέγερση. Έμαθα τι είναι Δημοκρατία, τι είναι Σοσιαλισμός, ποια είναι τα ιδανικά τους. Είχαμε το όραμα να κάνουμε τον τόπο μας ένα πολύ σπουδαίο κομμάτι του κόσμου με τη δημοκρατία να κυριαρχεί στην Ελλάδα. Θέλαμε να ελευθερώσουμε και την Κύπρο, γιατί όλα αυτά συνέπεσαν με την υποδούλωση στον Αττίλα.
Αυτό ήταν και το καθοριστικό για την ενεργό εμπλοκή μου στην πολιτική? το Κυπριακό. Ήταν οι απόψεις που απέκτησα για την υποχρέωσή μας να ακολουθήσουμε μιαν άλλη πορεία. Δυστυχώς, όμως, πήγαμε από το κακό στο χειρότερο. Κάθε φορά, παρόλο που βλέπαμε την κακοδαιμονία της Τουρκίας και το γεγονός ότι ήταν προσηλωμένη σε συγκεκριμένη πολιτική, κάποιοι έλεγαν ότι είναι στραβή η πολιτική που ακολουθούμε εμείς. Δεν μπορούμε, όμως, συνέχεια να συμβιβαζόμαστε.
Το ΝΑΙ κυριάρχησε από το 2004
Από το 2004 μέχρι σήμερα, ενώ πέρασε το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, ακολουθήθηκε η πολιτική του ΝΑΙ. Εξ ου και σήμερα η πολιτική σκηνή και τα κέντρα λήψης αποφάσεων κυριαρχούνται από ανθρώπους που υπήρξαν ένθερμοι θιασώτες του ΝΑΙ, αλλά και πολέμησαν για το ΝΑΙ. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η τελευταία προσπάθεια για λύση, είχα πει να δώσουμε πόντους ευκαιρίας στις συνομιλίες.
Ταυτόχρονα, όμως, είχα προειδοποιήσει ότι η Τουρκία θα οδηγήσει πάλι τα πράγματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Μη διανοηθείτε να φορτώσετε και πάλι την ευθύνη σε αυτούς που αγωνιούν, σε αυτούς που πονούν, σε αυτούς που σκέφτονται ότι μπορεί και να μην είναι σωστές αυτές οι κινήσεις που γίνονται, τους είχα πει. Έχουμε πλησιάσει σε μια λύση που ουσιαστικά σημαίνει αποδοχή των τουρκικών θέσεων. Αν φτάσουμε σε αυτήν τη λύση έχω τον τρόμο ότι θα είναι απλώς ακόμη μία συγκατάβαση της δικής μας πλευράς.
Από την αρχή
Να τα πάρουμε, όμως, από την αρχή; Γεννήθηκα στον Αμίαντο Λεμεσού από γονείς εσωτερικούς μετανάστες θα έλεγα. Ο Αμίαντος ήταν ένα χωνευτήρι εκείνα τα χρόνια, όπου μαζευόταν η φτωχολογιά όλου του τόπου. Ο παππούς μου ήταν μεταλλωρύχος και γυρνούσε τα μεταλλεία και η καταγωγή του ήταν από την Όρκα της Κερύνειας. Η οικογένεια της μητέρας μου ήταν μια αγροτική οικογένεια, αλλά για να συμπληρώσει το εισόδημά της, κατά καιρούς εργάζονταν στον Αμίαντο. Εκεί ερωτεύτηκαν οι γονείς μου, εκεί έκαναν την οικογένειά μου για την οποία είμαι υπερήφανη. Ήταν δυο φτωχά παιδιά. Ο πατέρας μου βγήκε αμέσως στον αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955, ενεπλάκη ενεργά, έχασε τη δουλειά του, κηρύχθηκε καταζητούμενος, καταδικάστηκε, βασανίστηκε. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, έζησα πολλά και τα συγκράτησα όλα. Μετά το πέρας του αγώνα πήγαμε στη Λεμεσό, γιατί δεν υπήρχε πια δουλειά για τους πρώην αγωνιστές. Έπειτα έφυγα για σπουδές στη Θεσσαλονίκη.
Ανεξίτηλη μνήμη
Όλα τα γεγονότα έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στο μυαλό μου και ώρες-ώρες αναρωτιέμαι αν πάσχω από παθολογική υπερμνησία. Είναι πολλές οι εικόνες που θυμάμαι και νοσταλγικά αλλά και με πολύ πόνο. Θυμάμαι, όμως, όταν το 1964 γινόταν η πρώτη στρατιωτική παρέλαση στη Λεμεσό, μας πήγε η μαμά και είδαμε τον πατέρα μας που παρέλαυνε όντας μέλος της τότε εθελοντικής εθνοφρουράς. Εκεί ένιωσα μια πολύ μεγάλη υπερηφάνεια, την οποία συντηρώ ακόμα. Εξακολουθούσε να είναι πλήρους δραστηριότητας στρατιώτης.
Το πρότυπό μου είναι ο καλός Κύπριος πατριώτης. Ο Έλληνας της Κύπρου που με τιμιότητα, με παρρησία, με ενθουσιασμό θέλει να διατηρήσει τις αρχές και τις αξίες με τις οποίες διασώθηκε διά μέσου των αιώνων. Φυσικά και ο πατέρας μου υπήρξε εκφραστής αυτής της εικόνας.
«Η τόλμη είναι κάτι που μου πιστώνεται»
Δεν υπήρξε τίποτα που να καταφέρει να με φοβίσει στον κόσμο και νομίζω ότι η τόλμη είναι κάτι που μου πιστώνεται. Έχω πάει σε αρκετά επικίνδυνα μέρη του πλανήτη, έχω θέσει πολλές φορές τη ζωή μου σε κίνδυνο, έχω αγωνιστεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε πολίτη θεωρώντας τον εαυτό μου μία από τους καλούς ακτιβιστές. Πάντα ήμουν σε θέση, πρωτίστως ως χειρουργός, να παίρνω αποφάσεις την κρίσιμη στιγμή. Αν δεν πάρεις τη σωστή απόφαση την ώρα που πρέπει, έχεις χάσει το παιχνίδι. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία πρέπει να είσαι ταυτόχρονα και αποτελεσματικός.
Δεν ξέρω αν τα έχω καταφέρει το ίδιο καλά και στην πολιτική μου ζωή για να πω την αλήθεια. Δεν δίστασα και δεν φοβήθηκα ποτέ να εκφράσω τις απόψεις μου, δεν με κατέβαλε ποτέ ο πανικός. Σε κάποιες στιγμές ίσως να μην επέδειξα την αποφασιστικότητα που απαιτείτο, αλλά αυτό το καταχωρώ μεταξύ άλλων στην ανεκτικότητά μου, αλλά και στην πίστωση που έδινα στους ανθρώπους. Πάντα άφηνα ένα ενδεχόμενο, ότι η δική μου αλήθεια θα μπορούσε μεν να είναι ταυτόσημη με τη δική τους αλήθεια, αλλά να εκφράζεται με έναν διαφορετικό τρόπο. Έδινα αυτήν την πίστωση στους ανθρώπους, δεν τους καταδίκαζα. Ίσως αυτό να συνετέλεσε στο να έχω επιδείξει αναποτελεσματικότητα σε κάποιες φάσεις της ζωής μου.
«Οι Έλληνες δεν μπορεί να είναι δεύτερης κατηγορίας»
Υπάρχει μια φράση την οποία δεν αντέχω, ειδικά όταν βρίσκομαι στις κηδείες των αγνοουμένων. Το «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη» μου ανατρέπει κάθε συγκαταβατικότητα όσον αφορά την καθημερινή και την τρέχουσα πολιτική ηθική ή ανηθικότητα. Δηλαδή, εκεί που ανακεφαλαιώνεται όλη η Ελληνική Ιστορία μπροστά σου, πώς μπορείς να προσποιηθείς ότι δεν συνέβη τίποτα και να συνεχίσεις να λες γνωστές τετριμμένες φράσεις όπως «μια συμβατική βιώσιμη λύση του Κυπριακού»; Εκεί πρέπει να απαιτήσεις την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτής της χώρας και πολύ περισσότερο των Ελλήνων, γιατί οι Έλληνες δεν μπορεί να είναι δεύτερης κατηγορίας πολίτες μέσα σε αυτήν τη χώρα.
«Θα κατέβω για Πρόεδρος αν πρέπει»
Ποια είναι η φιλοδοξία μου; Να δω τον τόπο μου ελεύθερο. Η ευχή μου είναι να ξεκουραστώ μια ώρα αρχύτερα. Βέβαια, κατανοείτε ότι αν το Κυπριακό λυθεί με μια κακή λύση, την οποία όμως ψηφίσει ο λαός, εγώ δεν θα είμαι αυτή που θα κάνω εμφύλιο πόλεμο. Είμαι ένας άνθρωπος που δεν βολεύεται και δεν ησυχάζει, αλλά με τα σημερινά δεδομένα, σας λέω ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο δεν θα αναμειχθώ άλλο με την πολιτική αυτού του τόπου. Απ' εκεί και πέρα, το πώς θα μπορέσουμε να κάνουμε άλλου είδους ανατροπές, θα εξαρτηθεί από το πόσοι θα παραμείνουν πιστοί στις αρχές και στις αξίες, έστω και αν τις δούμε να καταρρακώνονται μέσα από μια κακή λύση.
Με ρωτάτε αν θα είμαι υποψήφια για την Προεδρία της Δημοκρατίας στις επόμενες εκλογές. Θα υπάρξουν, άραγε, επόμενες εκλογές; Θα σας απαντήσω όμως. Η ευχή μου είναι να λυθεί το Κυπριακό και να λυθεί σωστά. Αν γίνει αυτό, εγώ θα αποχωρήσω από τον πολιτικό βίο. Δεν έχω ανάγκη καμιά καριέρα, εξάλλου αν θέλω επαγγελματικά, έχω το μυαλό, τις ικανότητες και τις δυνατότητες να χτίσω μια καριέρα. Αν όμως φτάσουμε στις εκλογές και οι συνθήκες το επιβάλουν, τότε ναι, θα διεκδικήσω τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Όμως ούτε φιλοδοξία μου είναι, ούτε αυτοσκοπός είναι, ούτε νιώθω ότι θα καταξιωθώ περισσότερο στα μάτια κάποιου. Αν μπορώ να υπηρετήσω τον λαό με διαφορετικό τρόπο, θα το κάνω. Θα είμαι παρούσα στους αγώνες του λαού.
Μου λείπει επίσης το γεγονός ότι κάνοντας μια χειρουργική επέμβαση κάποτε, ένιωθα πάντα την εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη των άλλων, χωρίς να είναι επιδίωξή μου. Τη νιώθεις την αγάπη των άλλων. Τώρα, κάνοντας μια πολιτική πράξη, στην καλύτερη περίπτωση θα νιώσεις τον μισό πληθυσμό να σε καταριέται. Όσο κι αν αυτό που κάνεις βγαίνει από τα βάθη της ψυχής σου, όπως και το προηγούμενο, κάποιοι θα του δώσουν διαστάσεις που πραγματικά πληγώνουν. Το επέλεξα.
Το Κυπριακό ήταν η αιτία
Ήμουν πάντα στην πολιτική από τα μαθητικά μου χρόνια, ήταν τα χρόνια όπου ακόμα μαθαίναμε εδώ στην Κύπρο τι είναι δημοκρατία. Μαλώναμε στις διαδηλώσεις, σκοτωνόμασταν. Μετά πήγα ύστερη χούντα των Αθηνών, συντασσόμενη με τους φοιτητές που ήταν μονίμως σε εξέγερση. Έμαθα τι είναι Δημοκρατία, τι είναι Σοσιαλισμός, ποια είναι τα ιδανικά τους. Είχαμε το όραμα να κάνουμε τον τόπο μας ένα πολύ σπουδαίο κομμάτι του κόσμου με τη δημοκρατία να κυριαρχεί στην Ελλάδα. Θέλαμε να ελευθερώσουμε και την Κύπρο, γιατί όλα αυτά συνέπεσαν με την υποδούλωση στον Αττίλα.
Αυτό ήταν και το καθοριστικό για την ενεργό εμπλοκή μου στην πολιτική? το Κυπριακό. Ήταν οι απόψεις που απέκτησα για την υποχρέωσή μας να ακολουθήσουμε μιαν άλλη πορεία. Δυστυχώς, όμως, πήγαμε από το κακό στο χειρότερο. Κάθε φορά, παρόλο που βλέπαμε την κακοδαιμονία της Τουρκίας και το γεγονός ότι ήταν προσηλωμένη σε συγκεκριμένη πολιτική, κάποιοι έλεγαν ότι είναι στραβή η πολιτική που ακολουθούμε εμείς. Δεν μπορούμε, όμως, συνέχεια να συμβιβαζόμαστε.
Το ΝΑΙ κυριάρχησε από το 2004
Από το 2004 μέχρι σήμερα, ενώ πέρασε το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, ακολουθήθηκε η πολιτική του ΝΑΙ. Εξ ου και σήμερα η πολιτική σκηνή και τα κέντρα λήψης αποφάσεων κυριαρχούνται από ανθρώπους που υπήρξαν ένθερμοι θιασώτες του ΝΑΙ, αλλά και πολέμησαν για το ΝΑΙ. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε η τελευταία προσπάθεια για λύση, είχα πει να δώσουμε πόντους ευκαιρίας στις συνομιλίες.
Ταυτόχρονα, όμως, είχα προειδοποιήσει ότι η Τουρκία θα οδηγήσει πάλι τα πράγματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Μη διανοηθείτε να φορτώσετε και πάλι την ευθύνη σε αυτούς που αγωνιούν, σε αυτούς που πονούν, σε αυτούς που σκέφτονται ότι μπορεί και να μην είναι σωστές αυτές οι κινήσεις που γίνονται, τους είχα πει. Έχουμε πλησιάσει σε μια λύση που ουσιαστικά σημαίνει αποδοχή των τουρκικών θέσεων. Αν φτάσουμε σε αυτήν τη λύση έχω τον τρόμο ότι θα είναι απλώς ακόμη μία συγκατάβαση της δικής μας πλευράς.
Από την αρχή
Να τα πάρουμε, όμως, από την αρχή; Γεννήθηκα στον Αμίαντο Λεμεσού από γονείς εσωτερικούς μετανάστες θα έλεγα. Ο Αμίαντος ήταν ένα χωνευτήρι εκείνα τα χρόνια, όπου μαζευόταν η φτωχολογιά όλου του τόπου. Ο παππούς μου ήταν μεταλλωρύχος και γυρνούσε τα μεταλλεία και η καταγωγή του ήταν από την Όρκα της Κερύνειας. Η οικογένεια της μητέρας μου ήταν μια αγροτική οικογένεια, αλλά για να συμπληρώσει το εισόδημά της, κατά καιρούς εργάζονταν στον Αμίαντο. Εκεί ερωτεύτηκαν οι γονείς μου, εκεί έκαναν την οικογένειά μου για την οποία είμαι υπερήφανη. Ήταν δυο φτωχά παιδιά. Ο πατέρας μου βγήκε αμέσως στον αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955, ενεπλάκη ενεργά, έχασε τη δουλειά του, κηρύχθηκε καταζητούμενος, καταδικάστηκε, βασανίστηκε. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, έζησα πολλά και τα συγκράτησα όλα. Μετά το πέρας του αγώνα πήγαμε στη Λεμεσό, γιατί δεν υπήρχε πια δουλειά για τους πρώην αγωνιστές. Έπειτα έφυγα για σπουδές στη Θεσσαλονίκη.
Ανεξίτηλη μνήμη
Όλα τα γεγονότα έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στο μυαλό μου και ώρες-ώρες αναρωτιέμαι αν πάσχω από παθολογική υπερμνησία. Είναι πολλές οι εικόνες που θυμάμαι και νοσταλγικά αλλά και με πολύ πόνο. Θυμάμαι, όμως, όταν το 1964 γινόταν η πρώτη στρατιωτική παρέλαση στη Λεμεσό, μας πήγε η μαμά και είδαμε τον πατέρα μας που παρέλαυνε όντας μέλος της τότε εθελοντικής εθνοφρουράς. Εκεί ένιωσα μια πολύ μεγάλη υπερηφάνεια, την οποία συντηρώ ακόμα. Εξακολουθούσε να είναι πλήρους δραστηριότητας στρατιώτης.
Το πρότυπό μου είναι ο καλός Κύπριος πατριώτης. Ο Έλληνας της Κύπρου που με τιμιότητα, με παρρησία, με ενθουσιασμό θέλει να διατηρήσει τις αρχές και τις αξίες με τις οποίες διασώθηκε διά μέσου των αιώνων. Φυσικά και ο πατέρας μου υπήρξε εκφραστής αυτής της εικόνας.
«Η τόλμη είναι κάτι που μου πιστώνεται»
Δεν υπήρξε τίποτα που να καταφέρει να με φοβίσει στον κόσμο και νομίζω ότι η τόλμη είναι κάτι που μου πιστώνεται. Έχω πάει σε αρκετά επικίνδυνα μέρη του πλανήτη, έχω θέσει πολλές φορές τη ζωή μου σε κίνδυνο, έχω αγωνιστεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε πολίτη θεωρώντας τον εαυτό μου μία από τους καλούς ακτιβιστές. Πάντα ήμουν σε θέση, πρωτίστως ως χειρουργός, να παίρνω αποφάσεις την κρίσιμη στιγμή. Αν δεν πάρεις τη σωστή απόφαση την ώρα που πρέπει, έχεις χάσει το παιχνίδι. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία πρέπει να είσαι ταυτόχρονα και αποτελεσματικός.
Δεν ξέρω αν τα έχω καταφέρει το ίδιο καλά και στην πολιτική μου ζωή για να πω την αλήθεια. Δεν δίστασα και δεν φοβήθηκα ποτέ να εκφράσω τις απόψεις μου, δεν με κατέβαλε ποτέ ο πανικός. Σε κάποιες στιγμές ίσως να μην επέδειξα την αποφασιστικότητα που απαιτείτο, αλλά αυτό το καταχωρώ μεταξύ άλλων στην ανεκτικότητά μου, αλλά και στην πίστωση που έδινα στους ανθρώπους. Πάντα άφηνα ένα ενδεχόμενο, ότι η δική μου αλήθεια θα μπορούσε μεν να είναι ταυτόσημη με τη δική τους αλήθεια, αλλά να εκφράζεται με έναν διαφορετικό τρόπο. Έδινα αυτήν την πίστωση στους ανθρώπους, δεν τους καταδίκαζα. Ίσως αυτό να συνετέλεσε στο να έχω επιδείξει αναποτελεσματικότητα σε κάποιες φάσεις της ζωής μου.
«Οι Έλληνες δεν μπορεί να είναι δεύτερης κατηγορίας»
Υπάρχει μια φράση την οποία δεν αντέχω, ειδικά όταν βρίσκομαι στις κηδείες των αγνοουμένων. Το «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη» μου ανατρέπει κάθε συγκαταβατικότητα όσον αφορά την καθημερινή και την τρέχουσα πολιτική ηθική ή ανηθικότητα. Δηλαδή, εκεί που ανακεφαλαιώνεται όλη η Ελληνική Ιστορία μπροστά σου, πώς μπορείς να προσποιηθείς ότι δεν συνέβη τίποτα και να συνεχίσεις να λες γνωστές τετριμμένες φράσεις όπως «μια συμβατική βιώσιμη λύση του Κυπριακού»; Εκεί πρέπει να απαιτήσεις την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυτής της χώρας και πολύ περισσότερο των Ελλήνων, γιατί οι Έλληνες δεν μπορεί να είναι δεύτερης κατηγορίας πολίτες μέσα σε αυτήν τη χώρα.
«Θα κατέβω για Πρόεδρος αν πρέπει»
Ποια είναι η φιλοδοξία μου; Να δω τον τόπο μου ελεύθερο. Η ευχή μου είναι να ξεκουραστώ μια ώρα αρχύτερα. Βέβαια, κατανοείτε ότι αν το Κυπριακό λυθεί με μια κακή λύση, την οποία όμως ψηφίσει ο λαός, εγώ δεν θα είμαι αυτή που θα κάνω εμφύλιο πόλεμο. Είμαι ένας άνθρωπος που δεν βολεύεται και δεν ησυχάζει, αλλά με τα σημερινά δεδομένα, σας λέω ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο δεν θα αναμειχθώ άλλο με την πολιτική αυτού του τόπου. Απ' εκεί και πέρα, το πώς θα μπορέσουμε να κάνουμε άλλου είδους ανατροπές, θα εξαρτηθεί από το πόσοι θα παραμείνουν πιστοί στις αρχές και στις αξίες, έστω και αν τις δούμε να καταρρακώνονται μέσα από μια κακή λύση.
Με ρωτάτε αν θα είμαι υποψήφια για την Προεδρία της Δημοκρατίας στις επόμενες εκλογές. Θα υπάρξουν, άραγε, επόμενες εκλογές; Θα σας απαντήσω όμως. Η ευχή μου είναι να λυθεί το Κυπριακό και να λυθεί σωστά. Αν γίνει αυτό, εγώ θα αποχωρήσω από τον πολιτικό βίο. Δεν έχω ανάγκη καμιά καριέρα, εξάλλου αν θέλω επαγγελματικά, έχω το μυαλό, τις ικανότητες και τις δυνατότητες να χτίσω μια καριέρα. Αν όμως φτάσουμε στις εκλογές και οι συνθήκες το επιβάλουν, τότε ναι, θα διεκδικήσω τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Όμως ούτε φιλοδοξία μου είναι, ούτε αυτοσκοπός είναι, ούτε νιώθω ότι θα καταξιωθώ περισσότερο στα μάτια κάποιου. Αν μπορώ να υπηρετήσω τον λαό με διαφορετικό τρόπο, θα το κάνω. Θα είμαι παρούσα στους αγώνες του λαού.
