Από την εξασφάλιση του ΝΑΙ στο πώς να ξεπεραστεί το ΟΧΙ

«Θεωρείται χαρισματική όσο και αμφιλεγόμενη, από ορισμένους, προσωπικότητα», έγραψε στις 28.1.2015 το «Βήμα των Αθηνών» για τον νέο Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας, κ. Νίκο Κοτζιά. Για το ερώτημα: Υποστήριζε ή όχι το Σχέδιο Ανάν; Το 2003, εντοπίζουμε τον κ. Νίκο Κοτζιά μεταξύ της ομάδας που κλήθηκε και παρευρέθηκε στο σεμινάριο στην Οξφόρδη 3-4 Οκτωβρίου 2003 (τα πρακτικά εκδόθηκαν τον Φεβρουάριο του 2004), όπου προβλήθηκαν τα επιχειρήματα που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν υπέρ του Σχεδίου, για να εξασφαλιζόταν το ΝΑΙ.

Διοργανώθηκε από το SEESOX, Τμήμα Νοτιο-ανατολικών Μελετών του St. Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με την υποστήριξη του Προγράμματος Σύγχρονης Τουρκίας του Πανεπιστημίου και του Δικοινοτικού Αναπτυξιακού Προγράμματος που χρηματοδοτείτο από την αμερικανική USAID και τα Ηνωμένα ́Εθνη UNDP, μέσω της UNOPS. Τίτλος του Σεμιναρίου: «Getting to Yes: Suggestions for Embellishment of the Annan Plan for Cyprus» (Πώς εξασφαλίζεται το Ναι: Εισηγήσεις για ωραιοποίηση του Σχεδίου Ανάν για την Κύπρο).
Διοργανωτές οι Οξφορδιανοί Όθων Αναστασάκης, Καλυψώ Νικολαΐδου, Giles Bertrand. Μεταξύ των παρευρεθέντων και οι Dominick Chilcott του Φόρεϊν Όφις και Alvaro De Soto των Ηνωμένων Εθνών. Και προκύπτει το ερώτημα: εάν ο κ. Κοτζιάς δεν υποστήριζε το Σχέδιο Ανάν, τότε πώς βρέθηκε εκεί ανάμεσα σε επιλεγμένους ένθερμους Ανανικούς; Ποίος ο ρόλος του; Τα δε πρακτικά γράφουν, πως «Η ομάδα (δηλαδή όλοι οι παρευρεθέντες) έδωσε δυνατή υποστήριξη στην επανέναρξη των συνομιλιών στα πλαίσια του Σχεδίου Ανάν, στη βάση της λεγόμενης τεχνικής “ωραιοποίησης”.

Αυτό θα συνεπάγεται μια προκαταρκτική συμφωνία μεταξύ των μερών... Τέλος, οι συζητήσεις μας έκαναν ξεκάθαρο ότι δεν πρέπει να συζητηθούν όλα τα θέματα στο σχέδιο. Υπήρχαν σημαντικά ζητήματα πριν από τη διευθέτηση. Που περιλαμβάνουν τον μονομερή διορισμό ενός συμφιλιωτικού Τσάρου... ετοιμασία μιας αναμορφωμένης διδασκαλίας ιστορίας για αμφότερες τις πλευρές, οικονομικής υποστήριξης προς τον Νότο...».
Τον Μάιο του 2007 διοργανώθηκε και δεύτερο σεμινάριο (στο μεταξύ, το 2006 προηγήθηκε άλλο για «Λύσεις έξω από το κουτί»), αυτή τη φορά με τίτλο «Cyprus after the Accession: Getting past ‘No’?» (Η Κύπρος μετά την ένταξη: Ξεπερνάται το ‘ΟΧΙ’;), στο οποίο μελετήθηκαν τρόποι λύσης, μεταξύ των οποίων και η αναγνώριση δύο κρατών. Ο κ. Κοτζιάς έλαβε μέρος και σ' αυτό, αυτή τη φορά ως καθηγητής στο ίδιο το St. Antony’s College (ενώ το 2003 είχε συμμετάσχει ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά). Μία από τις επτά εισηγήσεις για λύση ήταν δική του.

Εκεί αναπτύχθηκε και η εμπλοκή της ΕΕ για λύση (δηλαδή για ένα Ανάν 6) με τη λεγόμενη “Europeanization” και συζητήθηκαν επιλογές λύσεων, όπως το βελούδινο διαζύγιο, η σταθεροποίηση του στάτους κβο που οδηγεί σε λύση Ταϊβάν, η λύση βοσνιακού τύπου, ουσιαστικά λύση Ανάν, και τέταρτη επιλογή η λύση βελγικού μοντέλου ως «μετα-μοντέρνα ομοσπονδία». Ο κ. Κοτζιάς εισηγήθηκε ως πρώτη του επιλογή τη «μετα-μοντέρνα ομοσπονδία» αλλά, εάν αυτή (σε μια διαφοροποιημένη Διζωνική Δικοινοτική βασισμένη στο βελγικό μοντέλο και άλλα στοιχεία) δεν επιτευχθεί, η μόνη προτιμητέα λύση πρέπει να είναι, υποστήριξε, το «βελούδινο διαζύγιο, όπου οι περιοχές ανταλλάσσονται με αναγνώριση και εξασφαλίζεται και ευρωπαϊκό μέλλον για τους Τουρκοκύπριους». (Τη λύση του βελούδινου διαζυγίου τη βάσισε στο τσεχοσλοβακικό μοντέλο, που κατέρρευσε παταγωδώς τον Ιανουάριο του 1993. Το δε βελγικό μοντέλο πάει κατά διαόλου και δεν προσφέρεται καθόλου ως παράδειγμα για αντιγραφή).

Στο σεμινάριο του 2007 παρευρέθηκε και πάλιν εκπρόσωπος του Φόρεϊν Όφις. Εκεί έκανε την εμφάνισή του ακόμα ένας ακαδημαϊκός από Αθήνα, ο κ. Άγγελος Συρίγος του Πάντειου Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος στις 30.3.2014 ξεπρόβαλε και αυτός με εισήγηση για λύση δύο κρατών, σε συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο», στην Αντιγόνη Δρουσιώτη (Σχετικό το άρθρο μου «Δύο κράτη, Βενιζέλος, Λυγερός, ICG και τώρα Συρίγος...»). Στο Steering Committee του SEESOX παρέστη και ο πρώην ́Υπ. Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο, κ. Ντέιβιντ Μάττεν. Μεταξύ δε των χορηγών: το ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Κομισιόν, UNOPS, Open Society Foundations, Foreign and Commonwealth Office, το A. G. Leventis Foundation, Bank of Albania, Credit Suisse, Ελληνική Δημοκρατία, Ελληνικό Υπ. Παιδείας, Υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας, Κεντρική Τράπεζα Βοσνίας.
Κρατώ 4 σημεία:
1ον, ότι το 2003 ο κ. Ν. Κοτζιάς έλαβε μέρος σε εργαστήρι, με σκοπό την ωραιοποίηση του Σχεδίου Ανάν.
2ον, ότι το 2007 υποστήριζε σαν δεύτερη προτίμηση λύση βελούδινου διαζυγίου, που προσφέρει αναγνώριση στα κατεχόμενα.
3ον, ότι στην εισήγησή του το 2007 θεωρεί πως για τα γεγονότα του 1963 ευθυνόμαστε εμείς οι Ελληνοκύπριοι.
4ον, ότι το 2007 χαρακτήρισε την πρότασή του ως σκεπτικό «έξω από το κουτί». Μια ορολογία που ακούσαμε και από τον Τ/κ διαπραγματευτή κ. Εργ. Ολγκιούν στο Λονδίνο τον περασμένο Δεκέμβριο, υποστηρίζοντας αναγνώριση, για να ακολουθήσουν και άλλοι (και που ίσως να ξεκίνησε από το σεμινάριο του 2006 στην Οξφόρδη).
Βέβαια, τα όσα αναφέρονται πιο πάνω για τον κ. Ν. Κοτζιά συνέβησαν πριν από οκτώ με δώδεκα χρόνια. Τα κρατάμε όμως, γιατί είναι ιστορικά δεδομένα που δεν διαγράφονται. Πιθανόν, σήμερα ο κ. Κοτζιάς να έχει διαφοροποιήσει τις θέσεις του έναντι του Κυπριακού, του βελούδινου διαζυγίου, των ευθυνών «μας» για το 1963, καθώς και πολλά άλλα που βρίσκουμε στην τοποθέτησή του το 2007. Θα αναμένουμε να ακούσουμε τις τοποθετήσεις του νέου υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας και θα επανέλθουμε. Αλλά και επισημαίνουμε for the record:

Πρώτον, ότι δεν είναι αρκετό κάποιος να υποστηρίζει την αποχώρηση μέχρι και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη και των εγγυήσεων, ότι η διζωνική είναι ρατσιστική κτλ., αλλά παράλληλα να δέχεται λύση «είτε βελούδινων είτε μεταξωτών διαζυγίων» με την ψευδαίσθηση ότι θα κάνει πέρα την Τουρκία από το Κυπριακό. Και να μην γίνεται καμία μνεία για την επιστροφή όλων των Ε/κ προσφύγων στις κλεμμένες τους περιουσίες. Μάλιστα, σε άλλη εισήγηση το 2007 λέχθηκε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένας άνθρωπος, μία ψήφος στην Κύπρο, ούτε να εγκαταλειφθούν οι κατευθυντήριες του 1977 και 1979 για να επιστρέψουν οι Ε/κ στις περιουσίες τους, γιατί τότε δεν θα μπορούν οι Τ/κ να εξασφαλίσουν την αυτονομία τους στο κρατίδιό τους! Και δεύτερον, ότι η μετατόπιση του Κυπριακού από θέμα εισβολής και κατοχής σε θέμα δικοινοτικής διαφοράς, δεν έγινε με τη συμφωνία Αναστασιάδη-Έρογλου το 2014, αλλά από το 1977 με τις κατευθυντήριες Μακαρίου-Ντενκτάς...

Το ερώτημα θα ήταν ακαδημαϊκό, εάν ο κ. Κοτζιάς παρέμενε στο Πανεπιστήμιό του. ́Ομως σήμερα ηγείται του ΥΠΕΞ της Ελλάδας. Επομένως, χρειάζεται να ξεκαθαρίσει τη θέση του και να απαντήσει στον κυπριακό Ελληνισμό, κατά πόσο ασπάζεται ακόμα τις θέσεις του για βελούδινο διαζύγιο, αν δεν επιτευχθεί η όποια Ομοσπονδία. Ειδικά ενόψει των πρόσφατων δραστηριοτήτων εκ μέρους των Τούρκων, της Ομάδας Διεθνών Κρίσεων, της προώθησης βιβλίων και θέσεων για διχοτόμηση/δύο κράτη, καθώς και των βρετανικών έντονων, φανερών, πλέον, προσπαθειών για αναγνώριση των κατεχομένων μέσω ΕΕ. Με άλλα λόγια, η πραγματική πολιτική του Φόρεϊν Όφις. Τουλάχιστον από 1974 (για να μην ξεκινήσουμε από πιο πίσω), όταν η κυβέρνηση Ουίλσον/Κάλλαχαν άφησε σκόπιμα την Τουρκία να εισβάλει, με σκοπό την αλλαγή του στάτους κβο στην Κύπρο και που γι’ αυτό υιοθέτησαν ως λύση τη ρατσιστική τουρκική Διζωνική από τις 16 Αυγούστου 1974...
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/συγγραφέας