Για να μη βλάψει τους βασανιστές του

Τέλειωσα το χθεσινό άρθρο για τον ποιητή, συγγραφέα και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκο και για τα 40 χρόνια από τον θάνατό του, γράφοντας ότι το σημαντικό, πολύτομο έργο του, ο «Μέγας Ανατολικός», αυτός ο παράδεισος του έρωτα και της ελευθερίας, είναι η απάντηση του ποιητή στον δογματισμό και τη βία κάθε καθεστωτικής δομής, που φυλακίζει και συντρίβει το ανθρώπινο πνεύμα. Αναφερόμουν στην άμεση σχέση του βιβλίου, με την απαγωγή του ποιητή, τον Δεκέμβρη 1944 (στα «Δεκεμβριανά»), από τη διαβόητη ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών), μια εγκληματική πολιτοφυλακή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, που έδρασε κυρίως στις ελληνικές πόλεις, στη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου.
Ήταν αριστερός ο Ανδρέας Εμπειρίκος, όχι όμως σταλινιστής, ούτε χειροκροτητής των εγκλημάτων του ΚΚΕ κι αυτό ήταν «κακούργημα» που έπρεπε να πληρώσει ακριβά. Έτσι, κατά την αποχώρηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από την Αθήνα, προς τα βουνά, απήχθη μαζί με χιλιάδες άλλους, θεωρούμενους «ταξικούς εχθρούς», κρατήθηκε όμηρος, υποχρεώθηκε να περπατήσει εκατοντάδες χιλιόμετρα και κατάφερε να δραπετεύσει και να επιστρέψει στην Αθήνα, πριν τον εκτελέσουν οι απαγωγείς του.
Αναφέρει ο γιος του Λεωνίδας Εμπειρίκος, σε συνέντευξή του, ότι «τον οδήγησαν στη Βοιωτία, μέσα από χιόνια και βουνά και περιπέτειες τρομερές, και νομίζω ότι αυτό υπήρξε η πιο τραυματική εμπειρία της ζωής του. Γιατί ο ίδιος υπήρξε αριστερός στα νιάτα του και το ότι τον έπιασαν, θεωρούσε ότι ήταν μια πολύ μεγάλη αδικία. Είχε το αίσθημα μιας τεράστιας πικρίας, γιατί δεν ήξερε καν, αν θα βγει ζωντανός από αυτό, δεν ήταν μια απλή ομηρία. Κατά τη διάρκεια της πορείας αυτής, εκτελούσανε μερικούς από τους ομήρους, βάσει κριτηρίων δικών τους, της πολιτοφυλακής δηλαδή. Κατ' αρχήν τους Τροτσκιστές, και μετά διαφόρους, που θεωρούσαν είτε συνεργάτες και στηρίγματα των Άγγλων, ή άλλους.

Δεν ήταν καθόλου δεδομένο αν θα άντεχε σε αυτήν την πορεία, γιατί πήραν ανθρώπους οι οποίοι δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένοι, με σκαρπίνια πόλεως κανονικά, ή χωρίς κανένα πανωφόρι, ή κουβέρτα. Τους κράτησαν και ορισμένους τους έφτασαν μέχρι την Άμφισσα, μέχρι την Γκιώνα, μέχρι και παραπάνω. Και ο πατέρας μου το έσκασε, διότι κάποια στιγμή έγινε μια επίθεση Άγγλων στη Θήβα και τα κατάφερε και γύρισε στην Αθήνα.

Αυτή η εξαιρετικά τραυματική εμπειρία, νομίζω ότι είναι και αυτή στη βάση της συγγραφής του “Ανατολικού”, δηλαδή είναι πλέον η απόρριψη οποιασδήποτε αυταρχικής, ή βίαιης λύσης, στα προβλήματα της ανθρωπότητας. Κι όμως ο πατέρας μου, δεν δημοσίευσε ποτέ την μαρτυρία της ομηρίας του, “για να μην βλάψει τους δεινοπαθήσαντες κομμουνιστές μετά τον εμφύλιο”, όπως μου είπε κατά λέξη. Ορισμένοι αποκάλεσαν το βιβλίο, σκέτη πορνογραφία. Αλλά, κυριαρχεί σε αυτό η βαθιά του επιθυμία για ελευθερία και η απόρριψη του ολοκληρωτισμού, που δεν αφήνει τους ανθρώπους να ζήσουν σύμφωνα με τα θέλω και τα πιστεύω τους».
Προεκτείνοντας τις επισημάνσεις του Λεωνίδα Εμπειρίκου, κοντοστέκομαι στον συμβολισμό του δεκαήμερου ταξιδιού του «Μεγάλου Ανατολικού» από την Αγγλία στις ΗΠΑ, ως προς την αντίληψη που είχε διαμορφώσει ο Ανδρέας Εμπειρίκος, για τη χώρα της ελευθερίας: Προορισμός ήταν η Αμερική, η φιλόξενη χώρα των ξένων, η μεγάλη πολυπολιτισμική πατρίδα του κόσμου.