Το σκηνικό επαναλαμβάνεται…

Γενεύη Ι και ΙΙ 1974 - Γενεύη 2017, 43 χρόνια μετά
Το σκηνικό της Γενεύης σήμερα είναι μια τραγική επανάληψη του βρόμικου παρασκηνίου του 1974, που οδήγησε στη β’ φάση της τουρκικής εισβολής και στον διαμελισμό της Κύπρου
Βάσει του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας 353 της 20ής Ιουλίου 1974, το οποίο καλούσε τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις δίχως καθυστέρηση για την αποκατάσταση της ειρήνης στην περιοχή και τη συνταγματική κυβέρνηση στην Κύπρο, ο Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας της Βρετανίας ως μίας από τις εγγυήτριες δυνάμεις (παρ' όλο που η μία ήταν ο εισβολέας - και σημειώνω ότι η Βρετανία ήταν και παραμένει ο συγγραφέας των ψηφισμάτων περί Κύπρου εν πάση περιπτώσει), διοργάνωσε την πρώτη Διάσκεψη στη Γενεύη, για να αποφασίσουν μια κατάπαυση του πυρός.

Η οποία ξεκίνησε στη Γενεύη στις 25 Ιουλίου, ημέρα Πέμπτη και ώρα 15.30 μ.μ., στο σπίτι του εκεί Βρετανού Πρέσβη, μεταξύ της βρετανικής αντιπροσωπίας από το Φόρεϊν Όφις με επικεφαλής τον Τζέιμς Κάλαχαν και των αξιωματούχων του ΟΗΕ Roberto Guyer και R?my Gorg?. Συνεχίστηκαν με την τουρκική και ελληνική αντιπροσωπία, που αποτελούσαν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Τουράν Γκουνές με τους συμβούλους του και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μαύρος με τους δικούς του συμβούλους.

Με αποτέλεσμα, στις 30 Ιουλίου, ο Τζέιμς Κάλαχαν, ο Γεώργιος Μαύρος και ο Τουράν Γκιουνές να υπογράψουν μια νερόβραστη διακήρυξη ότι, για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στην περιοχή της Δημοκρατίας που ήλεγχαν αντίθετες στρατιωτικές δυνάμεις (δεν ονόμαζαν τουρκικά στρατεύματα κατοχής), αυτές έπρεπε να σταματήσουν την προέλαση στις 30 Ιουλίου και ώρα 22.00 μ.μ.

Κατέγραψαν κάποιες ενέργειες που έπρεπε να γίνουν κ.τ.λ., αλλά το κυριότερο είναι πως σημειώθηκε στο έγγραφο εκείνο με τις τρεις υπογραφές ότι οι υπουργοί επεσήμαναν την έμπρακτη ύπαρξη στη Δημοκρατία της Κύπρου δύο αυτόνομων διοικήσεων, μία της ελληνοκυπριακής διοίκησης και μία της τουρκοκυπριακής, και ότι στην επόμενή τους συνεδρία, δίχως προκατάληψη, θα συζητήσουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ύπαρξη αυτών των αυτόνομων διοικήσεων.

Βέβαια, οι τουρκικές προελάσεις, ο ξεριζωμός και οι αγριότητες των Τούρκων δεν σταμάτησαν και οι παραβιάσεις καταγράφονταν καθημερινά, τόσο από τα Ηνωμένα Έθνη όσο και από τους Βρετανούς με συνεχείς αναφορές, καθώς και από ελλαδικής πλευράς προς το Φόρεϊν Όφις, τους Αμερικανούς και τα Ηνωμένα Έθνη.
Ομοιότητες...
Το κύριο άρθρο της Σημερινής Κυριακή 8.1.2017 είχε τίτλο: «Θα διαπραγματευτεί με τουρκικούς όρους!» στη Γενεύη ο Νίκος Αναστασιάδης. Ειρωνικά, το σκηνικό επαναλαμβάνεται όπως και το 1974 και πάλι στη Γενεύη, την οποία είχε επιλέξει ο σφαγέας Ετζεβίτ. Στις 21 Ιουλίου ο Βρετανός ΥΠΕΞ Τζέιμς Κάλαχαν τον ρώτησε πού θα ήθελε να ξεκινούσαν οι διαπραγματεύσεις και ο Ετζεβίτ πρότεινε είτε Ελβετία είτε Μάλτα, εξ ου η Γενεύη.

Και πάλι κάτω από πιέσεις για αποδοχή τουρκικών απαιτήσεων και εφόσον η δική μας πλευρά είχε ήδη προβεί σε δηλώσεις ότι ήταν έτοιμη να δεχθεί τουρκικές απαιτήσεις (δηλώσεις Κληρίδη προς Βρετανούς 27 Ιουλίου 1974, αλλά και πολύ πιο πριν σε μιαν άκρως μυστική συνομιλία που είχε με Βρετανό αξιωματούχο στις 19 Ιουλίου 1974, για την οποία ακόμα δεν έχω γράψει τίποτα, όπως δεν έχω γράψει και για άλλα σημαντικά που αναφέρονται σε δηλώσεις Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Θα γραφτούν και αυτά σύντομα).
Η δεύτερη Διάσκεψη στη Γενεύη, λοιπόν, ξεκίνησε στις 8 Αυγούστου σε συνέχεια της πρώτης, με επικεφαλής τον Τζέιμς Κάλαχαν και το πολυμελές επιτελείο του από το Φόρεϊν Όφις, με τη συμμετοχή και Βρετανών ανώτερων Στρατιωτικών, αυτήν τη φορά πενταμερής, καθώς συμβαλλόμενα μέρη ήσαν και ο Γλ. Κληρίδης με τους συμβούλους του και ο Ρ. Ντενκτάς με τους δικούς του.

Και βωβούς παρατηρητές τον Αμερικανό Άρθουρ Χάρτμαν, βοηθό υπουργό Εξωτερικών για ευρωπαϊκές και καναδικές υποθέσεις (στην πρώτη Γενεύη είχε παρευρεθεί ο Γουίλιαμ Μπαφούμ, Βοηθός Υπ. Εξωτερικών για διεθνείς οργανισμούς), και τον Σοβιετικό ειδικό παρατηρητή Βίκτωρα Μίνιν από το Σοβιετικό ΥΠΕΞ για μεσανατολικές υποθέσεις, ο οποίος παρευρέθη επίσης στην πρώτη Γενεύη.

Ο Γκιουνές δεν ήθελε ούτε τους αξιωματούχους του ΟΗΕ, αλλά τελικά με εισήγηση του Γεώργιου Μαύρου δέχθηκε να παρευρίσκονται και με λόγο.
Ο γεωγραφικός διαχωρισμός
Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 8 Αυγούστου στο κτήριο Palais de Nations (Παλάτι των Εθνών) των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη, με ξεχωριστές συναντήσεις μεταξύ των Βρετανών αξιωματούχων και των αξιωματούχων του ΟΗΕ στις 4 μ.μ., Βρετανών και Ελλήνων 4.15 μ.μ. και Βρετανών και Τούρκων 5.15 μ.μ, και η τριμερής στις 7.00 μ.μ.

Συνεχίστηκαν την επομένη και το βράδυ της 9ης ώρα 10.μ.μ. ο Κάλαχαν συναντήθηκε σε γεύμα με τον προεδρεύοντα της Δημοκρατίας Γλ. Κληρίδη και τον υπουργό Δικαιοσύνης Μιχαλάκη Τριανταφυλλίδη, κατά το οποίο τους ανέπτυξε τις τουρκικές απαιτήσεις για μεγάλες αυτόνομες περιοχές και, παρ' όλο που ο Κληρίδης δεχόταν διοικητικό ομόσπονδο σύστημα, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να το πουλήσει στον κόσμο στην Κύπρο, του είπε.

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν εντατικά, με τους Τούρκους να μεταβάλλουν ώρα με την ώρα τις απαιτήσεις τους και τελικά η πρόταση Γκιουνές για έξι αυτόνομα καντόνια και εκείνη του Ντενκτάς για δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία (τα δύο σχέδια δόθηκαν στον Κάλαχαν στις 12.8.1974), αμφότερες καλύπτοντας το 34% του εδάφους, συσσωματώθηκαν πεισματικά με μια φωνή από Γκιουνές και Ντενκτάς για γεωγραφική ΔΔΟ με το 34% του εδάφους. Και με την απαίτηση για εδώ και τώρα απάντηση αποδοχής από τους Κληρίδη και Μαύρο.

Πεισματική ήταν η πίεση πάνω τους από τον Κάλαχαν, ο οποίος, στην προσπάθειά του να ικανοποιήσει τους Τούρκους, ετοίμαζε το ένα προσχέδιο μετά το άλλο για υπογραφή από Κληρίδη και Ντενκτάς πάνω στη γραμμή του γεωγραφικού διαχωρισμού, αλλά ο Κληρίδης δεν τολμούσε να υπογράψει όσο και να ήθελε, και είπε στον Ντενκτάς ότι θα τον σκότωναν αν συμφωνούσε σε γεωγραφικό διαχωρισμό. (Mr Clerides had told him that he would be killed if he agreed to a geographical separation).
Το βράδυ της 12ης Αυγούστου, σε συνεδρία με τον κ. Κερκίνο της ελληνικής αντιπροσωπίας ο Κάλαχαν τού είπε ότι αναζητούσαν τους Μαύρο και Κληρίδη, αλλά δεν τους εύρισκαν, και του ζήτησε να τους βρει για να τους βοηθήσει ο κ. Φρίλαντ του Φόρεϊν Όφις, προκειμένου να γράψουν τις δικές τους προτάσεις.

Ο Κερκίνος είπε ότι αμφότεροι δεν απαντούσαν τα τηλέφωνα και καθώς ο Κάλαχαν τούς ήθελε πάραυτα, το ίδιο βράδυ ο Κερκίνος έφυγε και επέστρεψε στις 10.30 στο Palais de Nations, με το μήνυμα ότι Μαύρος και Κληρίδης δεν είχαν διάθεση για καμία συνάντηση, αλλά για συνάντηση με όλα τα πέντε μέρη την επομένη το πρωί με προτάσεις. Την επομένη ο Κληρίδης έδωσε τις λεγόμενες προτάσεις του, αλλά αυτές, που ήταν 4-5 μικρές παράγραφοι, δεν έλεγαν τίποτα, στην ουσία, απλώς κατατέθηκαν για να δοθεί κάτι.
Αφόρητες πιέσεις
Στις 12.15 το μεσημέρι της 13ης Αυγούστου, ο Κάλαχαν σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Δρα Κίσινγκερ (Αμερικανό ΥΠΕΞ) του είπε ότι δούλεψε πολύ σκληρά για να αλλάξει την ελληνική θέση και έπρεπε να μιλήσει και εκείνος στον Ετζεβίτ. Είχε πείσει τους Μαύρο και Κληρίδη να πάνε να διαβουλευθούν με τους συναδέλφους τους σε Αθήνα και Λευκωσία, για την πρόταση να υπάρχει μόνο μία ζώνη για τουρκοκυπριακή διοίκηση και μία για ελληνοκυπριακή διοίκηση, και να επιστρέψουν στη Γενεύη την επομένη με τα αποτελέσματα. Ήταν της άποψης ότι θα σύστηναν να γίνει αποδεκτή αυτή η λύση.

Αλλά ο Γκιουνές, που του συμπεριφέρθηκε απαράδεκτα, δεν ήθελε να τους δώσει την ευκαιρία. Ο Κληρίδης ήταν έτοιμος, του είπε, να δηλώσει προκαταβολικώς πριν φύγει ότι δεχόταν την αρχή της μίας γεωγραφικής ζώνης, αλλά που θα είναι κάτω του 34% του εδάφους της Δημοκρατίας που απαιτούσαν οι Τούρκοι.

Αυτό επιβεβαίωσαν και τα πρακτικά του κ. Άλαν Γκούντισον, ο οποίος παρέδωσε τα χειρόγραφα πρακτικά του αποχωρώντας από το Φόρεϊν Όφις, με εντολή να αποδεσμευθούν στα 30 χρόνια. Και αποδεσμεύθηκαν, κάτι που δεν συνηθίζεται (για τα χειρόγραφα πρακτικά), γιατί ήθελε οι μελετητές να τα χρησιμοποιήσουν, ίσως από τύψεις. Είχε γράψει συγκεκριμένα σε μια σελίδα, ότι ο ίδιος και οι άλλοι της αποστολής είχαν ασκήσει τέτοιες πιέσεις στους Έλληνες που ήσαν έτοιμοι, έγραψε χειρογράφως, να τραβήξουν μόνοι τους μια γραμμή διαμέσου της νήσου.
«Η Αϊσιέ πάει διακοπές»...
Στις 6.40 το απόγευμα της ίδιας μέρας έλαβε χώρα η τελευταία και μοιραία συνάντηση μεταξύ όλων, βρετανικής αντιπροσωπίας με Τζέιμς Κάλαχαν, Μπρέντλεϊ και Γκούντισον, ελλαδικής με τους Γεώργιο Μαύρο, Μπίτσιο και Τζούνη, τουρκικής με τους Τουράν Γκιουνές, Βιλτζί και Κίρκα, και της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής με τους Γλ. Κληρίδη, Ρ. Ντενκτάς αντίστοιχα, και τους αντιπροσώπους των Ηνωμένων Εθνών, η οποία διακόπηκε στις 2.25 πρωινή της 14ης, με τους Τούρκους, ανένδοτους, να απαιτούν αποδοχή του σχεδίου τους εδώ και τώρα, όταν και ξεκίνησε πλέον η δεύτερη εισβολή με εντολή της Άγκυρας, με το σήμα «Η Αϊσιέ πάει διακοπές». (Η Αϊσιέ ήταν η θυγατέρα του Γκιουνές).
Ο Κάλαχαν, εν τω μεταξύ, γνώριζε για τις τουρκικές ετοιμασίες και προθέσεις για τη δεύτερη εισβολή από τις 10 Αυγούστου το λιγότερο, τον είχαν ενημερωμένο τα βρετανικά επιτελεία και οι μυστικές του υπηρεσίες, όπως γνώριζε και για την πρώτη από το βράδυ της 17ης Ιουλίου 1974.

Στις 10 Αυγούστου η Αν Γουάρπαρτον, Βρετανίδα αντιπρόσωπος στα ΗΕ στη Γενεύη, κάλεσε τον Αμερικανό Χάρτμαν και τον ενημέρωσε πλήρως τόσο για την επικείμενη δεύτερη εισβολή όσο και για το ότι στις 17 Ιουλίου ο Ετζεβίτ τούς είχε υποδείξει και μέχρι πού θα τραβούσε την γραμμή Αττίλα, αλλά δεν τον είχαν πάρει πολύ σοβαρά, και ζήτησε να ενημερώσει τον Κίσινγκερ.

Ο Κάλαχαν, λοιπόν, έπαιξε ένα διπλοπρόσωπο, βρόμικο παιχνίδι έναντι των Ελλήνων, για να βγει στο τέλος και από πάνω, επικαλούμενος ότι δεν θα έκαναν τίποτα, ως Βρετανία, γιατί... δεν δέχθηκε ο Κίσινγκερ να εμπλακεί στρατιωτικά! Όταν υπέγραφε, όμως, εκ μέρους του ΗΒ ο σερ Χιου Φουτ τη Συνθήκη Εγγυήσεως στις 16 Αυγούστου 1960, δεν είχε η συνθήκη εκείνη πρόνοια ότι έπρεπε να είχαν τους Αμερικανούς μαζί τους, για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους έναντι της Κύπρου.

Οι Αμερικανοί απλώς ήταν η διέξοδος. Η αρνητική τους απόφαση είχε παρθεί από τον Δεκέμβριο του 1963, ανανεώθηκε το 1972 και εκτελέστηκε το 1974. Για να γράψει αμέσως μετά στις διπλωματικές του αποστολές ότι οι Τούρκοι είχαν υπόθεση και ότι θα πάρουν όσο έδαφος ήθελαν πρώτα και μετά να διαπραγματευτούν... (Βιβλίο γράφουσας «Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011»).
Το σκηνικό της Γενεύης σήμερα είναι μια τραγική επανάληψη του βρόμικου παρασκηνίου του 1974.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος, Λονδίνο