Ο νέος τραπεζικός χάρτης

ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ, ΜΕ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥΣ
ΤΑ ΙΣΧΥΡΑ ΡΙΧΤΕΡ ΤΟΥ 2013 ΤΑΡΑΚΟΥΝΗΣΑΝ ΤΙΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΑΝ ΜΕ ΒΙΑΙΟ ΤΡΟΠΟ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΑΛΛΑΓΕΣ. ΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΑΡΔΗΝ
Σύμφωνα με τραπεζίτες, ο πληθυσμός της χώρας και το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας δικαιολογούν τη λειτουργία δύο μόλις τραπεζών
Χωρίς αμφιβολία το 2018 ήταν η χρονιά ραγδαίων αλλαγών, η οποία, σύμφωνα με τραπεζικούς και οικονομικούς κύκλους, αναμένεται να διαμορφώσει εν τέλει ένα εντελώς νέο σκηνικό σε βάθος πενταετίας. Αρκεί μια γρήγορη ματιά στο πρόσφατο παρελθόν για να συνειδητοποιήσει κανείς πόσο μεγάλες αλλαγές επήλθαν με την πάροδο μόλις έξι ετών και κάτι, από τον «μαύρο» Μάρτη της κυπριακής οικονομίας.

Η Λαϊκή Τράπεζα ανήκει πλέον στην ιστορία. Η Τράπεζα Κύπρου ταρακουνήθηκε με την απορρόφηση της δεύτερης τότε μεγαλύτερης τράπεζας του τόπου, βιώνοντας πρωτόγνωρες καταστάσεις, και κατάφερε να ορθοποδήσει. Οι μετοχικές δομές των τραπεζών αναδιαμορφώθηκαν και νέοι «παίκτες» δαπάνησαν μερικά δισεκατομμύρια ευρώ για να αποκτήσουν τον έλεγχό τους.

Η AlphaBank Κύπρου απορρόφησε την Εμπορική Τράπεζα. Η Τράπεζα Πειραιώς Κύπρου άλλαξε χέρια και μετονομάστηκε σε Astrobank. Οι νέοι μέτοχοί της την οδήγησαν στην απορρόφηση της USB Bank. Η Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα έσβησε από τον χάρτη και από τα σπλάχνα της «γεννήθηκε» ο εξωτραπεζικός Φορέας.

Τα καταθετικά, αλλά και τα δανειστικά επιτόκια, που προσφέρουν οι τράπεζες του τόπου, δεν θυμίζουν σε τίποτε αυτά τα οποία προσφέρονταν τα προηγούμενα χρόνια. Η ασυδοσία του παρελθόντος έφερε τις τράπεζες στο στόμα του θεριού των μη εξυπηρετούμενων δανείων, να διοχετεύουν κερδοφορία για να αυξήσουν τις προβλέψεις τους και να δέχονται ασφυκτικές πιέσεις από τη Φρανκφούρτη, που τις περνά από κόσκινο.
Δάνεια και καταθέσεις

Οι αριθμοί λέγουν πάντα την αλήθεια και στην περίπτωση της Κύπρου οι αριθμοί των δανείων και των καταθέσεων αποτυπώνουν, αφενός, τη βιαιότητα, με την οποία χτυπήθηκε η κυπριακή οικονομία τον Μάρτιο του 2013. Αφετέρου αποτυπώνεται και η δραστική μείωση του συνόλου των δανείων συνεπεία κυρίως της συμφωνίας στην πρώην Συνεργατική, που έφερε τη δημιουργία Φορέα, αλλά και τις πωλήσεις δανείων, με αποκορύφωμα αυτήν της Τράπεζας Κύπρου των €2,7 δισ. ΜΕΔ (βλ. και Πίνακα 1).
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΔΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ
2012 2013 2015 2017 10/2018
Καταθέσεις: €70,2 δισ. €47 δισ. €46 δισ. €49,4 δισ. €47,8 δισ.
Δάνεια: €72,5 δισ. €63,2 δισ. €62,8 δισ. €51,4 δισ. €39,9 δισ.
Λιγοστεύουν οι τράπεζες

Τα τελευταία χρόνια είχε ανοίξει για τα καλά η συζήτηση γύρω από τον αριθμό των τραπεζών, που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Η νέα εποχή ευνοεί τη μείωση του αριθμού των τραπεζών, κάτι το οποίο ασπάζονται πλήρως και οι τραπεζίτες. Μέχρι πρόσφατα κατέτασσαν, μάλιστα, τον μεγάλο αριθμό των τραπεζών, που δραστηριοποιούνται στο νησί, σε περίοπτη θέση ανάμεσα στις σημαντικότερες προκλήσεις, που αντιμετωπίζει ο χρηματοπιστωτικός τομέας του τόπου.

Στην Κύπρο λειτουργούσαν στις αρχές του 2018 συνολικά 13 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία μειώθηκαν σε 11, μετά τη συγχώνευση της Astrobank και της UsbBank και της ηχηρής διαγραφής της πρώην Συνεργατικής. Σύμφωνα με τους τραπεζίτες, ο πληθυσμός της χώρας και το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας δικαιολογούν την λειτουργία δύο μόλις τραπεζών.
Τα στατιστικά

Η «Σ» συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε τα στατιστικά στοιχεία, που αφορούν στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Τα δεδομένα φέρουν την Κύπρο να φιγουράρει, ως επί το πλείστον, στην πρώτη θέση, στους περισσότερους δείκτες σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης:

· Στην Κύπρο αναλογούν περίπου 1.500 άνθρωποι ανά υποκατάστημα τράπεζας, ενώ στην ευρωζώνη 2.278.

· Ο πληθυσμός ανά τραπεζικό ίδρυμα στην Κύπρο είναι 16.000 και 67.000 στην Ευρωζώνη.

· Σε κάθε τραπεζικό υπάλληλο αναλογεί η εξυπηρέτηση 80 πελατών, ενώ σε επίπεδο ευρωζώνης 174.

· Τα περιουσιακά στοιχεία ανά τραπεζικό υπάλληλο είναι €8,1 εκ. στην Κύπρο και €15,8 εκ. στις χώρες μέλη της Ζώνης του ευρώ.

Σε αρκετές περιπτώσεις στο πρόσφατο παρελθόν τραπεζίτες έχουν εκφράσει ανησυχίες για τον αριθμό των τραπεζικών ιδρυμάτων, θεωρώντας ότι λόγω αυτού αυξάνεται ο κίνδυνος μη συνετών πρακτικών δανεισμού. Με απλά λόγια, οι τραπεζίτες εκτιμούν ότι ο αυξημένος ανταγωνισμός δύναται να οδηγήσει σε αυξημένου ρίσκου δανεισμό, κάτι το οποίο συνέβη στην Κύπρο στο πρόσφατο παρελθόν και οδήγησε, εν πολλοίς, στις τραγικές επιπτώσεις του Μαρτίου του 2013.
Έκλεισαν σχεδόν 500 υποκαταστήματα

Η δραστική μείωση των καταστημάτων των τραπεζών, που δραστηριοποιούνται στο νησί, μπορεί να αποτελέσει, επίσης, ένα καλό δείγμα της αλλαγής, που έχει επέλθει, αλλά και της νέας τάσης, που ευνοεί ή καλύτερα απαιτεί την αξιοποίηση της τεχνολογίας (βλ. Πίνακα 1).
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΠΙ
Έτος Καταστηματα

2012 848

2013 680

2014 614

2015 560

2016 502

2017 458

2018 362*
* Εκτίμηση «Σ»
Το 2012, το κυπριακό κοινό είχε στη διάθεσή του για να εξυπηρετηθεί 848 περίπου καταστήματα, περιλαμβανομένων και αυτών της πρώην Λαϊκής Τράπεζας, ενώ στο τέλος του 2013 τα καταστήματα μειώθηκαν στα 680. Ανατρέχοντας στα στοιχεία του Συνδέσμου Τραπεζών, όπως παρατίθενται στις ετήσιές του εκθέσεις, διαφαίνεται ότι οι πελάτες των τραπεζών του τόπου εξυπηρετούνταν το 2016 από 502 καταστήματα. Με απλά λόγια, τα σημεία εξυπηρέτησης του κοινού μειώθηκαν κατά 346 από το 2012 μέχρι το 2016. Ακολούθως σ’ ένα χρόνο μειώθηκαν περαιτέρω κατά 44. Εάν συγκριθεί ο αριθμός των καταστημάτων του 2012 με αυτόν του 2017, προκύπτει ότι μειώθηκαν κατά 390.

Την υπό αναφορά περίοδο μόνο ο Συνεργατισμός μείωσε τα καταστήματά του κατά 171. Οι υπόλοιπες τράπεζες, περιλαμβανομένης και της Λαϊκής που έκλεισε, την ίδια χρονική περίοδο μείωσαν τα καταστήματά τους κατά 175. Σημειώνεται ότι το δίκτυο καταστημάτων του Συνεργατισμού αριθμούσε την υπό αναφορά περίοδο τα ίδια περίπου καταστήματα με αυτά των υπόλοιπων τραπεζών.

Η απορρόφηση της «καλής» πρώην Συνεργατικής από την Ελληνική έφερε περαιτέρω μείωση των καταστημάτων των τραπεζών. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της «Σ», μειώθηκαν από 458 στο τέλος του 2017 στα 362 τον Σεπτέμβριο του 2018.

Η Ελληνική Τράπεζα, πέραν της εδραίωσής της στη λιανική τραπεζική, διαθέτει και το μεγαλύτερο δίκτυο με 159 καταστήματα. Το δεύτερο μεγαλύτερο δίκτυο καταστημάτων το διαθέτει η Τράπεζα Κύπρου. Με εξαίρεση τις τράπεζες Eurobank και RCB, οι οποίες αύξησαν τον αριθμό των καταστημάτων τους, τα οποία διατηρούνται, παρά ταύτα, σε μονοψήφιο αριθμό, μέχρι το 2017, οι υπόλοιπες τράπεζες προχώρησαν στη μείωσή τους (βλ. Πίνακα 3)
ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΣΠΙ
2012 2013 2016 2017
Τρ. Κύπρου 125 134 122 121
Ελληνική 66 64 53 56 159 τον Σεπτέμβριο 2018
Alpha Bank 31 29 22 22
USB 16 14 14 13
Astrobank 14 15 13 13
Εθνική 14 13 9 9
Eurobank 7 7 8 8
Emporiki 9 4 -
Societe Generale 5 4 4 4
CDB 2 2 2 2
RCB 2 2 6 8
Ancoria - - 3 3
ΣΠΙ 417 349 246 172
Σε υψηλά επίπεδα η απασχόληση

Τα σχέδια εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού έτυχαν ευρείας χρήσης, αφού όλες σχεδόν οι τράπεζες μπήκαν στη διαδικασία να προκηρύξουν τέτοια σχέδια στο πρόσφατο παρελθόν. Βάσει των στοιχείων, που έχει συγκεντρώσει η «Σ», διαφαίνεται ότι ο αριθμός των τραπεζικών υπαλλήλων, παρά τη δραστική μείωση των καταστημάτων των τραπεζών, δεν ακολουθεί ανάλογη πορεία, αντίθετα αυξομειώνεται, αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα (βλ. Πίνακα 4).

Το 2018 ενδεχομένως να είναι η πρώτη χρονιά τουλάχιστον μετά το 2012, που ο αριθμός των τραπεζοϋπαλλήλων θα υποχωρήσει σε τετραψήφιο αριθμό. Αυτό δεδομένου ότι 1564 περίπου υπάλληλοι της πρώην Συνεργατικής δεν εργάζονται πλέον στον τραπεζικό τομέα.

Όπως διαφαίνεται από τα στοιχεία, την τετραετία 2013-2016 επήλθαν σημαντικές αλλαγές στην στελέχωση των τραπεζών, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Αφενός υπήρξαν τα σχέδια εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού και αφετέρου μικρότερες τράπεζες προχώρησαν σε προσλήψεις υπαλλήλων.

Το 2017, ο αριθμός των τραπεζοϋπαλλήλων αυξήθηκε κατά 417 σε σύγκριση με το 2016 και άγγιξε τους 10.627. Προσεγγίζει τον αριθμό των υπαλλήλων, που εργοδοτούνταν στις τράπεζες το 2014 και το 2015, όταν έφταναν τους 10.916 και 10.939 αντίστοιχα. Το 2015 είναι η χρονιά, που εργοδοτούνταν στις τράπεζες οι περισσότεροι υπάλληλοι, μετά το 2013.

Ο συνολικός αριθμός των τραπεζοϋπαλλήλων ανά έτος βρίσκεται σταθερά κάτω από τις 11 χιλιάδες από το τέλος του 2013 κι έπειτα. Η μείωση του 2016 αντικαταστάθηκε, όπως βλέπουμε, από αύξηση το 2017.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΣΠΙ

Έτος: 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Σύνολο: 12.815 11.105 10.916 10.939 10.210 10.627
Οι περισσότεροι τραπεζοϋπάλληλοι, 3.704, εργοδοτούνταν μέχρι το 2017 στην Τράπεζα Κύπρου, η οποία πριν από την απορρόφηση της Λαϊκής Τράπεζας εργοδοτούσε 3.220 υπαλλήλους. Ενδεικτικά, το 2013, η μεγαλύτερη τράπεζα του τόπου αριθμούσε 4.049 υπαλλήλους. Η Συνεργατική εργοδοτούσε στο τέλος του 2017 2.664 υπαλλήλους, ελάχιστους λιγότερους σε σύγκριση με το 2016, οπότε και εργοδοτούσε 2.677. Από αυτούς συνεχίζουν μόνο οι 1.100, στην Ελληνική Τράπεζα, η οποία αριθμούσε 2504 άτομα προσωπικό τον Σεπτέμβριο του 2018.

Η Ελληνική Τράπεζα, το 2016 εργοδοτούσε 1.521 άτομα. Υπενθυμίζεται ότι το 2017 η Ελληνική ολοκλήρωσε σχέδιο εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού. Το 2016, ο αριθμός των υπαλλήλων της Ελληνικής ήταν στο υψηλότερο επίπεδο από το 2012.

Μειωμένος το 2016 ήταν και ο αριθμός των υπαλλήλων της Alpha Bank Κύπρου, η οποία είχε εφαρμόσει σχέδιο εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού, το οποίο αποτέλεσε και πρότυπο για τη συντεχνία των τραπεζοϋπαλλήλων, την ΕΤΥΚ, και προτασσόταν συχνά-πυκνά ως παράδειγμα, όποτε κάποια τράπεζα προχωρούσε σε σχέδιο εθελούσιας εξόδου. Το 2015, μετά την απορρόφηση της Εμπορικής, η Alpha Bank Κύπρου είχε 876 υπαλλήλους.
ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΤΡΑΠΕΖΟΫΠΑΛΛΗΛΟΙ 20017
Τράπεζα Κύπρου 3704
Ελληνική Τράπεζα * 1414
Alpha Bank 662
Εθνική Τράπεζα 244
USB Bank 237
CDB Bank 135
Societe Generale 107
Astro Bank 317
Eurobank 344
RCB 392
Συνεργατισμός 2664
Ancoria Bank 75
Σημ.: Τον Σεπτέμβριο του 2018 ο αριθμός ανήλθε στους 2.504