Καλό νέο η αναβάθμιση, στοίχημα η αναδιάρθρωση

Σημαντική εξέλιξη στην πορεία της οικονομίας αποτελεί η επιστροφή της στην επενδυτική βαθμίδα μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, αποτέλεσμα της βελτίωσης των δημόσιων οικονομικών και της αφαίρεσης από το τραπεζικό σύστημα σημαντικού ποσού μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Από την άλλη, αυτό δεν είναι ούτε το τέλος του δρόμου, ούτε η άρση των στρεβλώσεων που υπάρχουν στην κυπριακή οικονομία.
Έξοδος στις αγορές και βελτίωση οικονομικού κλίματος

Η κυπριακή Κυβέρνηση κεφαλαιοποίησε άμεσα την αναβάθμιση, βγαίνοντας στις αγορές επιτυχώς, αναχρηματοδοτώντας υφιστάμενο χρόνο και διασπείροντας τις λήξεις των ομολόγων σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου για να είναι πιο διαχειρίσιμες. Μέσα σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, οι αποδόσεις που παρέχουν τα κυπριακά ομόλογα είναι ιδιαίτερα ελκυστικές. Οι πιο πάνω παράγοντες οδήγησαν στην αυξημένη ζήτηση κατά τη διάρκεια έκδοσης του κρατικού ομολόγου.

Η έξοδος της Κύπρου στις αγορές αποτελούσε μέρος της Μεσοπρόθεσμης Στρατηγικής που ετοίμασε το Τμήμα Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους, η σύνταξη της οποίας βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στις Κατευθυντήριες Γραμμές Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Επομένως, η κίνηση του Υπουργείου Οικονομικών εντάσσεται σε αυτήν τη στρατηγική και το χρονικό σημείο που επιλέχθηκε ήταν τέτοιο, ώστε να δοθεί η δυνατότητα αξιοποίησης της απόφασης των Standard & Poor’s.

Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της στρατηγικής είναι ο περιορισμός των κινδύνων, με την ενίσχυση της ρευστότητας στα κρατικά ταμεία και τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης, καθώς και η αντικατάσταση ουσιαστικά ομολόγων με άλλα χαμηλότερου επιτοκίου. Ένα κράτος, ακριβώς όπως και οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, δανείζεται για να καλύψει τις χρηματοδοτικές του ανάγκες, είτε αυτές είναι τρέχουσες είτε πιο μακροπρόθεσμες.

Η πρόσβαση στις αγορές δίνει σίγουρα μεγαλύτερες δυνατότητες διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και ιδιαίτερα του δημόσιου χρέους, το οποίο αυξήθηκε σημαντικά μετά τις αποφάσεις για την αγορά του «καλού συνεργατισμού» από άλλο τραπεζικό ίδρυμα.

Την ίδια στιγμή, η αναβάθμιση ενισχύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών ως προς τις προοπτικές της χώρας και τη συνέχιση των θετικών ρυθμών ανάπτυξης.
Προκλήσεις για την οικονομία

Είναι ξεκάθαρο ότι η αναβάθμιση δεν αποτελεί το τέλος του δρόμου εφόσον παραμένουν σημαντικές προκλήσεις για την κυπριακή οικονομία, όπως η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, η διαμόρφωση ενός υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος και η διαχείριση των ΜΕΔ που θα ενταχθούν στον Φορέα (του οποίου το νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να ολοκληρωθεί άμεσα).

Η αποξένωση των ΜΕΔ από τους ισολογισμούς των τραπεζών δίνει επιπλέον χρόνο διαχείρισής τους (χωρίς την πίεση των εποπτικών κεφαλαίων) και επιτρέπει βελτιωμένες αξιολογήσεις από τους οίκους αξιολόγησης, οδηγώντας την οικονομία της χώρας σε επενδυτική βαθμίδα. Σημειώνεται, από την άλλη, πως οι οίκοι αξιολόγησης προειδοποιούν ότι πιθανές αρνητικές συνέπειες των συγκεκριμένων αποφάσεων στο δημόσιο χρέος, ενδεχομένως να οδηγήσουν σε αρνητικές αξιολογήσεις.
Ο Φορέας και το νέο πλαίσιο ΜΕΔ

Παρά τις επικρίσεις (εστιάζονται κυρίως στο γιατί οδηγηθήκαμε στις αποφάσεις για το Συνεργατισμό και όχι για τις ίδιες τις αποφάσεις), η διαμόρφωση του νέου νομοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση των ΜΕΔ και η δημιουργία του Φορέα διαχείρισης χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων ήταν αυτά που οδήγησαν την Κύπρο στην επενδυτική βαθμίδα (οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης υπήρχαν τα τελευταία δύο χρόνια).

Η δημιουργία του Φορέα έχει συνδεθεί με την ανάκτηση των κεφαλαίων της Κυβέρνησης που χρησιμοποιήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση του Συνεργατισμού αλλά και τη συγχώνευση του «καλού» μέρους με άλλο τραπεζικό ίδρυμα. Η διαχειριστική επιτροπή του Φορέα θα έχει να αντιμετωπίσει τις πιέσεις για γρηγορότερη ανάκτηση των χρημάτων των φορολογουμένων, με αυτό να μεταφράζεται σε μεγαλύτερη πίεση προς τους δανειολήπτες.

Λαμβάνοντας υπόψη τη δομή τέτοιων οργανισμών, είναι ξεκάθαρο ότι απαιτείται σωστός σχεδιασμός και οργάνωση.

Κύρια συστατικά επιτυχίας μιας τέτοιας προσπάθειας είναι η σωστή δομή και διοίκηση και οι διαφανείς διαδικασίες. Ο Φορέας καλείται να διαχειριστεί ένα απαιτητικό χαρτοφυλάκιο (με «δύναμη πυρός» 10 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με την εκτιμημένη αξία των υποθηκών όπως ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών), που μπορεί να του δώσει τον ρόλο ρυθμιστή στην αγορά δανείων και ακινήτων και γενικότερα στην κυπριακή οικονομία.

Σημειώνεται ότι η συμφωνία συγχώνευσης του «καλού» Συνεργατισμού φαίνεται να προνοεί και διατήρηση σημαντικού αριθμού ακινήτων στον «κακό» Συνεργατισμό/Φορέα. Οπότε, πέραν των αναδιαρθρώσεων και της διαχείρισης των δανείων ο Φορέας, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, θα πρέπει να διαθέτει εξειδικευμένο τμήμα διαχείρισης/ανάπτυξης/ολοκλήρωσης/ κατασκευής ακινήτων με σκοπό την πώλησή τους και τη δημιουργία δυνατότητας αποπληρωμής των κρατικών κεφαλαίων που δόθηκαν στον Συνεργατισμό.
Πλεονάσματα και προϋπολογισμός

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, τα προκαταρκτικά δημοσιονομικά αποτελέσματα για τους πρώτους επτά μήνες του 2018 καταδεικνύουν βελτίωση, με το πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης να φθάνει τα €515 εκ. (2,6% στο ΑΕΠ) σε σύγκριση με το πλεόνασμα €217 εκ. της αντίστοιχης περιόδου του 2017 (1,1% στο ΑΕΠ).

Η αύξηση των εσόδων από τους φόρους και κατ’ επέκτασιν η ενίσχυση των δημόσιων οικονομικών είναι απόρροια της θετικής πορείας της οικονομίας.

Σημειώνεται ότι, με βάση τον προϋπολογισμό του 2019, που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο, ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης το 2018 αναμένεται να φτάσει στο 4% και το 2019 στο 3,8%.

Οι εισπράξεις από τον ΦΠΑ ενισχύθηκαν σημαντικά ως αποτέλεσμα της βελτίωσης του κατασκευαστικού τομέα, ο οποίος τροφοδοτείται και από τα κίνητρα τα οποία έχουν παραχωρηθεί, τις καλές χρονιές που διανύει ο τομέας του τουρισμού και της ενίσχυσης της εσωτερικής ζήτησης (κάτι που διαφαίνεται και από τη βελτίωση του δείκτη του οικονομικού κλίματος).

Την ίδια στιγμή ενισχύεται, με βάση τα στατιστικά, τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική ζήτηση, με τα εισοδήματα των νοικοκυριών να βελτιώνονται και τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων να ενισχύεται. Σημειώνεται όμως ότι ακόμη δεν έχουμε παρατηρήσει την επαναδραστηριοποίηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων, όπως είχαμε πριν από 10 ή 15 χρόνια.

Αυτό που ενδεχομένως προβληματίζει είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας τροφοδοτείται από τους ίδιους, παραδοσιακούς τομείς: τουρισμός, κατασκευές, επαγγελματικές υπηρεσίες, ναυτιλία (ο τελευταίος τομέας εκμεταλλεύεται νέες ευκαιρίες, όπως οι ενδεχόμενες εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας). Ο τομέας της εκπαίδευσης ενισχύεται, αλλά οι σκέψεις για αναδιάρθρωση του οικονομικού μοντέλου της χώρας και η ενίσχυση τομέων όπως η έρευνα και καινοτομία έχουν ξεχαστεί (σίγουρα θα τις θυμηθούμε όταν η οικονομία θα περάσει σε νέο κύκλο ύφεσης, διότι η πορεία της οικονομίας είναι κυκλική).

Τομέας με μεγάλες προσδοκίες αλλά και δυσκολίες είναι αυτός της ενέργειας, με την πολιτική ηγεσία του τόπου να καλείται να διασφαλίσει τα οφέλη από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων για όλους τους πολίτες. Στα θετικά των πρόσφατων εξελίξεων καταγράφεται η διακρατική συμφωνία Κύπρου και Αιγύπτου για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.