Ενέργεια

Καταιγισμός γεωτρήσεων εντός του 2019

Οι οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις για την υλοποίηση και βιωσιμότητα του αγωγού Eastmed

Η ίδρυση του οργανισμού EastMed Gas Forum με έδρα το Κάιρο από τους Υπουργούς Ενέργειας Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ, Αιγύπτου και εκπροσώπους της Ιταλίας, των Παλαιστινίων και της Ιορδανίας αποτελεί αναμφισβήτητα την είδηση της εβδομάδας. Η εξέλιξη αυτή δίνει αφενός μια νέα δυναμική στην προσπάθεια ασφαλούς και αμοιβαία επικερδούς εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου από φιλικά κράτη, ενώ παράλληλα στέλνει το μήνυμα στην Άγκυρα πως, όσο φλερτάρει με τον ακραίο Ισλαμισμό και διαταράσσει τη σταθερότατα στην περιοχή, η πόρτα της συνεργασίας θα παραμένει γι’ αυτήν ερμητικά κλειστή.


Η πρώτη αντίδραση των Τούρκων σε αυτήν τη συνεργασία, που κύριο σκοπό έχει τη δημιουργία μιας περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου και τη μείωση του κόστους υποδομών, ήταν να απειλήσει με κίνδυνο διχοτόμησης της Μεσογείου. Σε δηλώσεις του στη φιλο-ερντογανική εφημερίδα Yeni Safak o Πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Ενεργειακής Πολιτικής της χώρας, Gurkan Kumbaroglu, ανέφερε ότι η Τουρκία, το ψευδοκράτος, ο Λίβανος και η Συρία θα μπορούσαν να προχωρήσουν αντιστοίχως στην ίδρυση του «Φόρουμ Βορειοανατολικής Μεσογείου» με έδρα τα κατεχόμενα. Προχωρώντας, μάλιστα, ένα βήμα πάρα πέρα ισχυρίστηκε πως «η Ρωσία, η οποία έχει το δικαίωμα να ασχολείται με τις γεωτρήσεις στα ύδατα της Συρίας, θα μπορούσε να διαπραγματευτεί εξ ονόματος της Συρίας».


Την ίδια ώρα, η Άγκυρα, θέλοντας προφανώς να στείλει τα δικά της πολιτικά μηνύματα, εξέδωσε αυτήν την εβδομάδα παράτυπες Navtex, με ισχύ μέχρι τέλους Ιανουαρίου, δήθεν για έρευνες του «Μπαρμπαρός» και πολεμικές ασκήσεις στα όρια του τεμαχίου 8, όπου αυτό το διάστημα διενεργεί για λογαριασμό της ΕΝΙ/ΤΟΤΑL εξειδικευμένες έρευνες το ειδικό ερευνητικό σκάφος Nautical Geo για καθορισμό γεωτρητικών στόχων.
Γεωτρήσεις σε Ισραήλ-Ελλάδα


Συγκεκριμένα, τέσσερεις ερευνητικές γεωτρήσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν εντός του 2019 σε αδειοδοτημένα θαλασσοτεμάχια της ΑΟΖ με την κοινοπραξία Total/Eni να προγραμματίζει και επιβεβαιωτική γεώτρηση, για να εκτιμηθεί με ακρίβεια η ποσότητα του φυσικού αερίου της ανακάλυψης «Καλυψώ».


Επιπλέον, εντός του πρώτου εξαμήνου του 2019, το Υπουργικό Συμβούλιο αναμένεται να λάβει και την τελική απόφαση για την παραχώρηση του τεμαχίου 7 στη γαλλική TOTAL. Αγκάθι εξακολουθεί να παραμένει η συμφωνία για εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος φυσικού αερίου «Αφροδίτη», με την Κυβέρνηση να βρίσκεται αυτό το διάστημα σε διαπραγματεύσεις με τις εταιρείες, για να βρεθεί η χρυσή τομή για τελική απόφαση, που θα ανοίξει τον δρόμο για τη μεταφορά του στην Αίγυπτο προς υγροποίηση.


Δεν είναι μόνον η Κύπρος που προγραμματίζει γεωτρήσεις το 2019. Συγκεκριμένους στόχους ανάπτυξης της παραγωγής και των αποθεμάτων θέτει γι' αυτήν τη χρονιά η Energean, που δραστηριοποιείται σε Ισραήλ και Ελλάδα. Συγκεκριμένα, όπως αποτυπώνεται στην Επενδυτική και Επιχειρησιακή Ενημέρωση που δημοσιοποίησε η εταιρεία, προβλέπεται η διενέργεια συνολικά έξι γεωτρήσεων σε Ισραήλ και Ελλάδα, ενώ, ταυτόχρονα, υψηλά στην ατζέντα της εταιρείας παραμένει η επέκταση των δραστηριοτήτων της σε νέες αγορές.


Στην Ελλάδα θα γίνει η πρώτη οριζόντια γεώτρηση στο κοίτασμα Έψιλον στον Πρίνο, ενώ η εταιρεία προγραμματίζει τουλάχιστον ακόμη δύο γεωτρήσεις εντός του έτους, με το ιδιόκτητο γεωτρύπανο Energean Force. Παράλληλα, στο Ισραήλ θα πραγματοποιήσει τρεις γεωτρήσεις ανάπτυξης στο Karish, όπου μαζί με το κοίτασμα Tanin έχουν διαπιστωθεί συνολικά 67 δισεκ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.


Αξίζει να σημειωθεί ότι η αντιπολιτευόμενη ισραηλινή Haaretz εκτιμά πως η συμμετοχή στο Φόρουμ συνεπάγεται επίσης ορισμένα μειονεκτήματα για το Τελ Αβίβ, αφού, όπως σημειώνει, οι Παλαιστίνιοι θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως έναν τρόπο άσκησης πιέσεων στο Ισραήλ πολιτικά. Ένα άλλο πρόβλημα, συνεχίζει η Haaretz, θα είναι η δυνατότητα του Φόρουμ να δέσει τα χέρια του Ισραήλ για άλλες επιλογές μελλοντικής ανάπτυξης του φυσικού του αερίου, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου, καθώς η Αίγυπτος επιδιώκει να καταστεί ο κόμβος της αναδυόμενης περιφερειακής αγοράς, που θα την κάνει το πιο ισχυρό μέλος της ομάδας.


Σε αυτό το πλαίσιο σημειώνεται ότι το φόρουμ θα μπορούσε επίσης να δώσει στο Κάιρο λόγο στην ιδέα κατασκευής του αγωγού East Med, φέρνοντας το Ισραήλ σε δύσκολη θέση, με την έννοια ότι αυτό θα εγκλωβιστεί στο να μεταφέρει τα κοιτάσματά του στους σταθμούς υγροποίησης της Αιγύπτου.
Στην Κρήτη τα σπουδαία


Επόμενο σημείο-σταθμός στα ενεργειακά θα είναι η επερχόμενη διακρατική υπογραφή για κατασκευή του αγωγού East Med από Ελλάδα-Κύπρο-Ισραήλ στην Κρήτη τέλος Ιανουαρίου, αρχές Φεβρουαρίου, που αναμένεται, εκτός απροόπτου, να πραγματοποιηθεί παρουσία του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, γεγονός που προσδίδει μια ευρύτερη γεωπολιτική σημασία. O EastMed αναμένεται να ξεκινήσει με απόσταση 105 μίλια από τη νότια ακτή της Κύπρου και να φτάσει στο Οτράντο της περιφέρειας Απούλια της Ιταλίας, μέσω της Κρήτης και της ηπειρωτικής Ελλάδας.


Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του υποθαλάσσιου αυτού τμήματος προβλέπεται να τοποθετηθεί σε βάθη 1,8 έως 2,2 μίλια και έχει συνολικό μήκος περίπου 1,180 μίλια, είναι πιθανό να είναι και ο μακρύτερος και βαθύτερος υποθαλάσσιος αγωγός που κατασκευάστηκε ποτέ. Η ετήσια δυναμικότητα παραγωγής του αγωγού στα αρχικά στάδια υπολογιζόταν στα 20 δισ. κυβικά μέτρα (BCM). H διάρκεια κατασκευής ενός τέτοιου έργου υπολογίζεται σε τέσσερα έως πέντε χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι ο αγωγός δεν θα αρχίσει να λειτουργεί μέχρι τουλάχιστον το 2025.
Το δίλημμα της Μόσχας


Η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου στην ΕΕ και μια παραδοσιακά φιλική χώρα προς Κύπρο και Ελλάδα. Εάν η ΕΕ είναι σε θέση να συνεχίσει να διαφοροποιεί τις ενεργειακές της ανάγκες από τους ρωσικούς γίγαντες του φυσικού αερίου -εκ των οποίων ο EastMed είναι ένα μικρό, αλλά σημαντικό πρώτο βήμα- η Μόσχα θα χάσει έναν σημαντικό μοχλό πίεσης έναντι της ΕΕ, στο πλαίσιο τόσο των τιμών του φυσικού αερίου, όσο και των γεωπολιτικών ζητημάτων.


Είναι γεγονός πως η στενή, ιστορικά, σχέση μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας αυτήν την περίοδο δοκιμάζεται με αφορμή και τις εξελίξεις με τη Συμφωνία των Πρεσπών και την προοπτική ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Ο Εast Med φαίνεται να υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες και, αν συνυπολογίσει κανείς τους στενούς δεσμούς Μόσχας-Άγκυρας, η Ρωσία φαίνεται να χάνει μια ιστορικά σημαντική σχέση σε μια όλο και πιο στρατηγικά αναβαθμισμένη περιοχή.


Επιπλέον, o East Med θα είναι ως πρότζεκτ ανταγωνιστικός για τον Νότιο Διάδρομο Αερίου (South Gas Corridor). Μέχρι στιγμής, o SCG διαθέτει μόνον το Trans Adriatic Pipeline (TAP) με περίπου 10 BCM ετήσια διακίνηση. O EastMed μπορεί να καταστήσει δευτερεύοντα για την Ε.Ε. τον SGC, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο το όραμα της Άγκυρας να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο. Πάντως, μια κίνηση ματ εκ μέρους της Μόσχας θα ήταν η ενεργότερη εμπλοκή της στην κυπριακή ΑΟΖ.
Το αναπάντητο ερώτημα


Το μεγάλο, όμως, ερώτημα που παραμένει αναπάντητο δεν είναι κατά πόσον οι γεωπολιτικές έριδες και η στάση της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο θα επιτρέψουν την κατασκευή του αγωγού. Το ζήτημα είναι από πού θα βρεθούν τα χρήματα για την κατασκευή του. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι το μέλλον του EastMed θα εξαρτηθεί από τις ποσότητες που θα ανακαλυφθούν στην Κυπριακή ΑΟΖ και από τον επόμενο γύρο αδειοδοτήσεων σε Ισραήλ και ενδεχομένως και Κύπρο.


H χρηματοδότηση της κατασκευής μπορεί να προέλθει από ιδιωτικά επενδυτικά funds του εξωτερικού, ένα μέρος από ευρωπαϊκά ταμεία, ή από κοινοπραξίες εταιρειών. Επομένως, η επερχόμενη διακρατική συμφωνία στην Κρήτη μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας τις επόμενες βδομάδες θα ανοίξει πλέον ένα νέο κύκλο συζητήσεων προς αυτήν την κατεύθυνση.
Ο γόρδιος δεσμός


Μέχρι στιγμής, μόνο δύο επιβεβαιωμένες ανακαλύψεις υπάρχουν στην Κυπριακή ΑΟΖ - η Καλυψώ (που τη διαχειρίζεται η ιταλική ENI) και η Αφροδίτη (που τη διαχειρίζονται οι Νoble, Shell, Delek). O συνδυασμός αυτών των δύο κοιτασμάτων δεν επαρκεί για να τροφοδοτήσουν τον EastMed. Εν τω μεταξύ, η κυπριακή Κυβέρνηση υπέγραψε ήδη διακρατική συμφωνία για την αποστολή της Αφροδίτης στον τερματικό σταθμό LNG Idku της Αιγύπτου. Αυτό σημαίνει πως για εξαγωγή μέσω East Med μένει η Καλυψώ, τις ποσότητες της οποίας δεν γνωρίζουμε επακριβώς, και όσο μείνει διαθέσιμο το Λεβιάθαν του Ισραήλ.


Την ίδια ώρα, βρίσκεται σε εξέλιξη η γεώτρηση της Exxon Mobil στο θαλασσοτεμάχιο 10, με τον αμερικανικό κολοσσό να δηλώνει πως σε περίπτωση ανακάλυψης μεγάλου κοιτάσματος θα προτιμήσει την επιλογή κατασκευής σταθμού υγροποίησης στο νησί. Τον γόρδιο δεσμό για βιωσιμότητα του East Med σε επίπεδο ποσοτήτων μπορεί, όμως, να λύσει η Αίγυπτος, αφού υπάρχει επίσης η δυνατότητα σύνδεσης του αγωγού με το αιγυπτιακό Zohr. Η πάσα αλήθεια για το μυστήριο που κρύβει το τεμάχιο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ θα αποκαλυφθεί μετά και την ολοκλήρωση του δεύτερου σκέλους του παρόντος ερευνητικού προγράμματος της Exxon Mobil στη γεώτρηση «Γλαύκος».


Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται είναι υπομονή και διασφάλιση ότι οι γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ θα πραγματοποιηθούν απρόσκοπτα, χωρίς νέες τουρκικές παρενοχλήσεις.