Το «νέο» δόγμα της τουρκικής επεκτατικής στρατηγικής

Σήμερα, έχει καταστεί πλήρως κατανοητό ότι ο όρος «Γαλάζια Πατρίδα» αποτελεί το στρατηγικό δόγμα της τουρκικής θαλάσσιας κυριαρχίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, προσδίδοντας περιεχόμενο σε ό,τι συνιστά για την Άγκυρα επίτευξη περιφερειακής γεωπολιτικής ηγεμονίας.

Η «γαλάζια πατρίδα» αφορά επιβουλές που καλύπτουν μια τεράστια έκταση 462.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων θάλασσας, από το Βόρειο Αιγαίο μέχρι την Κρήτη (νοτίως) και την Ανατολική Μεσόγειο, με κύριο στόχο τον έλεγχο των ενεργειακών διαδρόμων, που επαπειλούν να αναδιατάξουν τον χάρτη των υφιστάμενων γεωπολιτικών δεδομένων και τις δομές των συσχετισμών ισχύος στην περιοχή.

Ο ίδιος ο Χ. Ακάρ έδωσε τις απαραίτητες διευκρινίσεις, επεξηγώντας ότι «ο αγώνας μας σε αυτό που ονομάζουμε ‘Γαλάζια Πατρίδα’ συνεχίζεται. Στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο, στην Κύπρο, όπου κι αν αυτή βρίσκεται, δεν είναι δυνατόν να απεμπολήσουμε κανένα δικαίωμά μας και κανένα δίκαιό μας που απορρέει από διεθνείς συμφωνίες».

Με αυτό τον τρόπο, άρχισαν να διαλαμβάνουν περίγραμμα και περιεχόμενο τα περιλάλητα «σύνορα της καρδιάς μας», του Τούρκου Προέδρου Ρ. Τ. Ερντογάν, ο οποίος, αμφισβητώντας τη Συμφωνία της Λωζάννης αλλά και άλλες συνθήκες που καθορίζουν τις διμερείς σχέσεις και την εδαφική επικράτεια της σύγχρονης Τουρκίας, προέβαλλε το όνειρο για ανασύσταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Οι ρηματικές προκλήσεις της Τουρκίας συστοιχούνται, λοιπόν, προς εν υλοποιήσει σχεδιασμούς και συγκεκριμένες ενέργειες, ενώπιον των οποίων ουδείς μπορεί να κωφεύει, να εθελοτυφλεί ή να καλλιεργεί ψευδαισθήσεις.

Ούτε μπορεί, ταυτόχρονα, να παλινωδεί ανάμεσα σε ανεμώλιους περιστασιακούς παλληκαρισμούς και σε μια οσφυοκαμπτική τακτική μεθοδικής υποχωρητικότητας, παραθεωρώντας τον παράγοντα ισχύος στις διεθνείς και διακρατικές σχέσεις.

Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής και της προσπάθειας συντήρησης του σκηνικού έντασης, η Τουρκία προχώρησε την περασμένη εβδομάδα στην έκδοση νέων Navtex αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου και της Ελλάδας, δεσμεύοντας περιοχές του Καστελορίζου και της μεγαλονήσου για ασκήσεις με πραγματικά πυρά.

Συγκεκριμένα, με τη Navtex 0121/19 η Άγκυρα δέσμευσε περιοχές που εγκλωβίζουν το Καστελόριζο για ασκήσεις με πραγματικά πυρά, ενώ με τη Navtex 0117/19 δέσμευσε περιοχή νοτιοανατολικώς της Κύπρου, η οποία επικαλύπτει διεκδικούμενα, από την ίδια, οικόπεδα της Κυπριακής ΑΟΖ, πολύ κοντά στην πρώτη γεώτρηση της Exxon Mobil στον στόχο «Δελφύνη 1», για ανάλογους σκοπούς στρατιωτικών ασκήσεων.

Παράλληλα, διά στόματος του ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ανακοίνωσε ότι εντός των ημερών καταφθάνει το νέο γεωτρύπανο της χώρας, το οποίο θα προβεί σε γεώτρηση στην τουρκική ΑΟΖ και τις «περιοχές στις οποίες “αδειοδοτήθηκε” η Τουρκία από το ψευδοκράτος», προειδοποιώντας ότι «η γεώτρηση θα ξεκινήσει όποιος και να πει, ό,τι και να πει».

«Δεν υπάρχουν σύνορα στο Αιγαίο»

Η Τουρκία επιχειρεί να επιβάλει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» μέσα από οργανωμένες ενέργειες αμφισβήτησης των κυριαρχικών ελληνικών και κυπριακών δικαιωμάτων, αυξάνοντας την πολεμική ρητορική και τις στρατιωτικές προκλήσεις στη θάλασσα και στον αέρα, αλλά και μέσα από την έκδοση παραπλανητικών χαρτών, οι οποίοι επαναχαράσσουν τις εδαφικές και θαλάσσιες επικράτειες κατά το νεο-οθωμανικό δοκούν.

Πλήρως ευθυγραμμισμένο προς το εν λόγω δόγμα είναι και το νέο στρατηγικό δόγμα της Τουρκικής Ακτοφυλακής για την περίοδο 2019-23, όπου υποστηρίζεται -μεταξύ άλλων- πως στην περιοχή του Αιγαίου δεν υπάρχουν όρια δικαιοδοσίας που να έχουν καθιερωθεί με συμφωνίες.

Θέση η οποία συνιστά, στην ουσία, προφανή αμφισβήτηση της Συμφωνίας της Λωζάννης, η οποία καθορίζει σαφώς τα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας και Ελλάδας και στο πλαίσιό της η Τουρκία αποδέχεται ότι παραιτείται από κάθε κυριαρχία σε απόσταση τριών μιλίων από τις ακτές της.
Όπως αναφέρεται συγκεκριμένα στη 15η σελίδα (ίδε news.gr): Οι επιχειρήσεις της Τουρκικής Ακτοφυλακής στη στεριά είναι μέσα από τα σύνορα, αλλά η περιοχή ευθύνης στη θάλασσα του Αιγαίου δεν περιορίζεται από χωρικά σύνορα. Ειδικότερα, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν καθορισμένα -με συμφωνίες με την Ελλάδα- θαλάσσια σύνορα, δεν υπάρχουν όρια.

Ταυτόχρονα, ο διοικητής της Τουρκικής Ακτοφυλακής, ναύαρχος Αχμέτ Κεντίρ, στον πρόλογό του, αφού υπογραμμίζει τη σημασία της «Γαλάζιας Πατρίδας», επισημαίνει πως «ανάμεσα στις αποστολές που αναλαμβάνει πλέον η διοίκησή του είναι και αυτή της προστασίας υποδομών στρατηγικής σημασίας», με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ
Δόγμα επεκτατικής στρατηγικής

Το νέο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», όπως το διατύπωσε ο Υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, εκφράζει και συγκεκριμενοποιεί την επεκτατική στρατηγική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, επισημαίνει ο α.ε.α. Αντρέας Πενταράς, εμπερικλείοντας όλες τις παράνομες διεκδικήσεις της, αφού η Άγκυρα, λόγω της Συνθήκης της Λωζάννης, περιορίζεται στα χερσαία της σύνορα.

Ένα δόγμα το οποίο, όπως εξηγεί, «εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους, αφού, δι’ αυτού, η Τουρκία επιχειρεί να ασκήσει γεωπολιτικό έλεγχο στην περιοχή, προσβάλλοντας τα ελληνικά δίκαια και συμφέροντα».

Εκφράζει, παράλληλα, την εκτίμηση ότι η Τουρκία θα προχωρήσει στη διενέργεια γεωτρήσεων σε θαλάσσια τεμάχια της Κυπριακής Δημοκρατίας, βασιζόμενη στο τεράστιο ανισοζύγιο ισχύος ανάμεσα στις δύο πλευρές.

«Όσον αφορά τις απειλές για διεξαγωγή γεωτρήσεων στα θαλάσσια οικόπεδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκτίμησή μου είναι ότι, από τη στιγμή που η Κύπρος δεν έχει αποτρεπτική δύναμη, η Άγκυρα θα προχωρήσει σε γεωτρητικές έρευνες σε οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, τα οποία έχει ‘εκχωρήσει’ παράνομα στο ψευδοκράτος, βάσει της μεταξύ τους συμφωνίας του 2011».

Αυτή η εξέλιξη, εξηγεί, «θα ήταν ιδιαιτέρως επικίνδυνη, αφού θα δημιουργούσε εντάσεις οι οποίες δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πού θα καταλήξουν. Γιατί, στόχος της Τουρκίας ήταν πάντα η δημιουργία εντάσεων, ώστε να αποτρέψει, αφενός, την υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας και, αφετέρου, την κατασκευή του EastMed. Αντ’ αυτών, επιδιώκει να επιβάλει, διά των απειλών και της άσκησης στρατιωτικής βίας, τη δική της αντίληψη για το ενεργειακό μέλλον της περιοχής, η οποία βασίζεται πάνω σε τρεις άξονες:

Α) Δημιουργία κοινής επιτροπής (Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων) για την ενέργεια και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων,

Β) ματαίωση της κατασκευής του EastMed, αφού ο συγκεκριμένος αγωγός την αποκλείει από το ενεργειακό παιγνίδι της Ανατολικής Μεσογείου,

Γ) κατασκευή αγωγού, ο οποίος να μεταφέρει το φυσικό αέριο της περιοχής μέσω της Τουρκίας».

«Πεποίθησή μου, ωστόσο», προσθέτει, «είναι ότι δεν θα υπάρξει ποτέ κυπριακή πολιτική ηγεσία η οποία να αποδεχθεί τις συγκεκριμένες αξιώσεις, αφού αν αποδεχθεί τη σύσταση κοινής επιτροπής διαχείρισης, αυτό θα σήμαινε, αυτόματα, την αναγνώριση του ψευδοκράτους και την αποδοχή λύσης του Κυπριακού επί τη βάσει των δύο κρατών».

Η Τουρκία, σημειώνει περαιτέρω, γνωρίζει πολύ καλά την τεράστια γεωπολιτική σημασία του EastMed, ο οποίος δεν είναι ένας απλός ενεργειακός αγωγός, «αλλά ένα ολοκληρωμένο σύστημα ασφάλειας για την περιοχή και ιδία για την Κύπρο», καθώς «οι υποδομές και το σύστημα ασφάλειας που θα δημιουργηθεί γι’ αυτές θα εκτοπίσουν την Άγκυρα από το ενεργειακό καθεστώς της περιοχής».

Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνει, «οι τριμερείς και, οιονεί, τετραμερείς ενεργειακές συμμαχίες της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές, περιλαμβάνουν, ωστόσο, ένα αδύνατο σημείο, καθώς δεν περιλαμβάνουν, ακόμα, την αμυντική διάσταση, παρά το γεγονός ότι έχει ήδη αναβαθμιστεί, σε μεγάλο βαθμό, η αμυντική και στρατιωτική συνεργασία των συμβαλλομένων χωρών. Εδώ ακριβώς παρατηρείται ένα κενό, το οποίο σπεύδει να εκμεταλλευθεί η Τουρκία, διά των απειλών και της δικής της στρατιωτικής ισχύος».

Υπό αυτό το δεδομένο, «είναι εξόχως θετική η αμερικανική επίνευση και υποστήριξη για την κατασκευή του EastMed», παρά το γεγονός ότι «παραμένει ένα δύσκολο και σύνθετο εγχείρημα από τεχνικής, οικονομικής και πολιτικής άποψης».
ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΝΤΟΣ
Η Τουρκία επιχειρεί να εδραιώσει την εικόνα του μεγάλου παίκτη

Η Τουρκία επιδιώκει, μέσω της ανάδειξης μιας σειράς συμβολισμών, αλλά και συγκεκριμένων ενεργειών, να δώσει ώθηση στην προσπάθεια περιφερειακής και διεθνούς αναβάθμισης του κύρους της, επισημαίνει ο δρ Μιχάλης Κοντός, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, προσθέτοντας ότι την ίδια σκοπιμότητα εξυπηρετεί και η μετάβαση της χώρας στο καθεστώς θαλάσσιας δύναμης, με δυνατότητες προβολής ισχύος στις ανοιχτές θάλασσες, κάτι που αποτελεί ίδιον των μεγάλων δυνάμεων του διεθνούς συστήματος.

«Επί ημερών Ερντογάν, κυρίως από το 2010 και εντεύθεν, η Τουρκία ανέπτυξε μια ιδιαιτέρως φιλόδοξη περιφερειακή ατζέντα, η οποία αποσκοπούσε κατά το ελάχιστο στην αύξηση της επιρροής της χώρας στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και κατά το μέγιστο στο να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας με παγκόσμιο εκτόπισμα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία επεδίωξε και επιδιώκει την αναβάθμιση του περιφερειακού της ρόλου στην ευρύτερη Μέση Ανατολή χρησιμοποιώντας τη «μαλακή ισχύ» (δηλαδή την επιρροή και την πειθώ) που μπορεί να ασκήσει επί των μουσουλμανικών πληθυσμών της περιοχής.

»Μέσω του θρησκευτικού στοιχείου και της ιδεολογικοποίησής του, η Άγκυρα φιλοδοξούσε να αυξήσει την αποδοχή της μεταξύ των μουσουλμανικών πληθυσμών της περιοχής, καλλιεργώντας την εικόνα της χώρας-προστάτιδάς τους. Η πολιτισμική (και όχι απλώς θρησκευτική) αυτή οπτική περί Ισλάμ καθιστούσε τη σύγκρουση με τον δυτικό πολιτισμό αναπόφευκτη, προκειμένου να προωθηθεί η εναλλακτική κοσμοθεωρία του Ισλάμ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία επιδιώκει μέσω της ανάδειξης μιας σειράς συμβολισμών να δώσει ώθηση στην προσπάθεια περιφερειακής και διεθνούς αναβάθμισης του κύρους της.

»Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Ερντογάν και οι συνεργάτες του θεωρούν ότι η Τουρκία μπορεί και πρέπει να «παίζει» μαζί με τους μεγαλύτερος παίχτες του διεθνούς συστήματος, άρα έχει ανάγκη τον σεβασμό τους και την ένταξη στο ίδιο κλαμπ με αυτούς. Προς αυτήν την κατεύθυνση, έχει καλλιεργηθεί στην Άγκυρα η εντύπωση ότι η ανάπτυξη αμυντικής βιομηχανίας θα επιδράσει καταλυτικά.

»Επίσης, την ίδια σκοπιμότητα εξυπηρετεί και η μετάβαση της χώρας στο καθεστώς θαλάσσιας δύναμης, με δυνατότητες προβολής ισχύος στις ανοιχτές θάλασσες, κάτι που αποτελεί ίδιον των μεγάλων δυνάμεων του διεθνούς συστήματος (εξ ου και οι πρόσφατες δηλώσεις περί ‘Γαλάζιας Πατρίδας’). Επειδή, όμως, το συμβολικό στοιχείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις αντιλήψεις που επικρατούν στο εξωτερικό για την ίδια την Τουρκία, η πολιτική ελίτ της χώρας επιχειρεί, μέσω μιας διεθνούς επικοινωνιακής στρατηγικής δηλώσεων σχετικά με το ‘μεγαλείο’ και της δυνατότητες της χώρας, να εδραιώσει διεθνώς την εικόνα του ‘μεγάλου παίκτη’».