Το κουαρτέτο και η τουρκική παραφωνία
Η σημασία της ενεργειακής συνεργασίας Κύπρου – Ελλάδας – Αιγύπτου – Ισραήλ για τις χώρες του κόλπου
Κυριακή 06 Ιαν 2019
Το δίλημμα του Ερντογάν
Σε μιαν άκρως ενδιαφέρουσα ανάλυση για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ειδικός σε θέματα τουρκικής πολιτικής, καθηγητής Hay Eytan Cohen Yanarocak, αναφέρει χαρακτηριστικά στο Jerusalem Institute for Strategic Security πως το νεο-οθωμανικό πρίσμα πολιτικής της Άγκυρας προφανώς εμποδίζει την Τουρκία να δει το σύνολο των στρατηγικών, νομικών, οικονομικών και κοινωνικών διαστάσεων στην εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου. Όπως εύστοχα παρατηρεί, η σκληρή ρητορική του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απέναντι σε Ισραήλ και Αίγυπτο δημιούργησε, χωρίς αμφιβολία, σοβαρές κρίσεις εμπιστοσύνης έναντι της Τουρκίας τόσο για το Κάιρο όσο και για την Ιερουσαλήμ. «Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης, σε συνδυασμό με την ανακάλυψη του φυσικού αερίου, οδήγησε τις δύο αυτές χώρες προς την κατεύθυνση της μιας προς την άλλη και στην αγκαλιά της Κύπρου και της Ελλάδας, οι οποίες έχουν επίσης σοβαρές διαφωνίες με την Τουρκία».
Αναφορικά με τον αγωγό East Med, σημειώνει πως Κύπρος, Αίγυπτος, Ελλάδα και Ισραήλ έχουν σημαντική υπεροχή έναντι των διαφορών με την Τουρκία σε στρατηγικό, νομικό και οικονομικό επίπεδο, και αυτό θα μπορούσε να τους δώσει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν το φιλόδοξο αυτό έργο τους - εάν είναι σε θέση να αντλήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια.
Το σενάριο επαναπροσέγγισης και ο κίνδυνος για Ε.Ε.
Ακολούθως σημειώνει πως, εάν τελικά το Ισραήλ και η Αίγυπτος καταφέρουν να συνεργαστούν για να σταθεροποιήσουν την κρίση στη Γάζα, θα ήταν ευκολότερο για τον Ερντογάν να εξηγήσει οποιανδήποτε απότομη αλλαγή στάσης ή πολιτικής στο τουρκικό κοινό για εξομάλυνση των σχέσεων με τις δύο χώρες. «Εάν μια τέτοια ατμόσφαιρα μπορούσε να διατηρηθεί και να μετατραπεί σε πολιτική σταθερής κατάστασης, τότε θα άνοιγε ο δρόμος για μια πραγματική περιφερειακή συνεργασία στον τομέα του φυσικού αερίου, χωρίς τον αποκλεισμό οποιουδήποτε παίκτη. Μια τέτοια επανάσταση θα μπορούσε, τουλάχιστον θεωρητικά, να συμβάλει στην επίτευξη μιας τελικής ειρηνευτικής συμφωνίας στο νησί (Κύπρο), η οποία θα διευκόλυνε την ευημερία για ολόκληρη την περιοχή».
Ωστόσο, υπογραμμίζει ο δρ Yanarocak, η προοπτική μιας ευημερούσας Ανατολικής Μεσογείου πιθανότατα θα επισκιάζεται από την ανελαστική νεο-οθωμανική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία τροφοδοτείται από διπλωματικές εντάσεις - κυρίως με μη μουσουλμανικές χώρες. «Η ικανότητα του Ερντογάν να μετατρέψει τις διπλωματικές εντάσεις σε δημόσια στήριξη στο εσωτερικό, ενόψει της οικονομικής κρίσης, τον ενθάρρυνε να ακολουθήσει αυτή την προσέγγιση και να διαμορφώσει μια κληρονομιά που βασίζεται στην αντιπαράθεση μεταξύ του σταυρού (και του Αστέρα του Δαβίδ) και της ημισελήνου».
Καταληκτικά σημειώνει πως, εκτός αν η Άγκυρα κάνει μια απροσδόκητη στροφή, η αυξανόμενη εχθρότητα της Τουρκίας προς τον αγωγό της Ανατολικής Μεσογείου πιθανότατα θα αντιστρέψει ολόκληρη τη διαδρομή, καθιστώντας την Αίγυπτο τον προορισμό του κυπριακού και του ισραηλινού φυσικού αερίου προς εξαγωγή στην Ευρώπη ως υγροποιημένου φυσικού αερίου μέσω των πλοίων. «Η Ευρώπη δεν θα ήταν τότε σε θέση να αντισταθμίσει την Τουρκία, επειδή η Άγκυρα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη συνεχιζόμενη συριακή κρίση των προσφύγων ως ατού. Συνεπώς, η Τουρκία θα πρέπει τελικά να αποφασίσει, εάν θα συμμετάσχει σε αυτήν την ευημερούσα περιφερειακή επιχείρηση ως πραγματικός εταίρος ή αν θα ενεργήσει εναντίον της, χωρίς να επιτύχει τίποτα συγκεκριμένο εκτός από περισσότερη φθορά», σημειώνει.
Από ιταλικό «πόστο»
To θέμα της πολυεπίπεδης συνεργασίας στη Μεσόγειο, με επίκεντρο και τα ενεργειακά, αναλύεται και στην τελευταία 4η Έκθεση «Ρώμη 2018 - Μεσογειακοί Διάλογοι - Χτίζοντας Εμπιστοσύνη: Οι Προκλήσεις της Ειρήνης και της Σταθερότητας στη Μεσόγειο». Η συγκεκριμένη έκθεση εκπονήθηκε από αριθμό ακαδημαϊκών και προωθείται μεταξύ άλλων από το ιταλικό Υπουργείο Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας και το International Institute for International and Political Studies (ISPI).
Η Αίγυπτος με το Zohr και το Noor, το Ισραήλ με το Λεβιάθαν, το Ταμάρ και το Νταλίτ και η Κύπρος με την Αφροδίτη και την Καλυψώ, επιδιώκουν τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής και εναλλακτικής λύσης παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη, εκτός από τα δρομολόγια της Ρωσίας, της Αλγερίας και του Κόλπου. Συνεπώς, οι προσπάθειές τους φαίνεται να προσανατολίζονται σήμερα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός είδους ενεργειακού καρτέλ στην Ανατολική Μεσόγειο, ενός νέου διεθνούς δίκτυου φυσικού αερίου, στο οποίο όλα θα στηρίζονται κατά κύριο λόγο στους ενεργειακούς γίγαντες που έχουν γίνει κοινοί εταίροι των κρατών.
Για τις επιλογές αξιοποίησης, πέραν από τον East Med, σημειώνεται πως αρκετά από τα αποθέματα θα πηγαίνουν στα τερματικά της Αιγύπτου για υγροποίηση ή σε τερματικό στο Βασιλικό της Κύπρου και από εκεί με πλοία στην Ελλάδα, την Ιταλία και τις ευρωπαϊκές αγορές. «Τελικά, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μεγάλη γεωπολιτική και στρατηγική πρόκληση, στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να διαδραματίσει ενεργό και πρωταγωνιστικό ρόλο», αναφέρει.
Με το βλέμμα στον Κόλπο
Η έκθεση σημειώνει πως το τρίγωνο μεταξύ της Αιγύπτου, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας είναι ζωτικής σημασίας. «Το Ριάντ, σύμμαχος του Καΐρου, ενδιαφέρεται να διατηρήσει τη σύγκλιση των κοινών συμφερόντων με το Τελ Αβίβ και χαιρετίζει τη συμφωνία αερίου που υπεγράφη μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου, την οποία εκλαμβάνει ως περαιτέρω απόδειξη της συνεργασίας μεταξύ διαφόρων παραγόντων με σκοπό την ανάσχεση του Ιράν στη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, η πρωτοβουλία αποτελεί μια στρατηγική ευκαιρία για το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το ισραηλινό-αιγυπτιακό φυσικό αέριο για την περαιτέρω χρηματοδότηση της φουτουριστικής πόλης της Neom στον Κόλπο της Άκαμπα.
Η σημασία της Ρωσίας
Ακολούθως, η ανάλυση αναφέρεται στις θαλάσσιες διαφορές Ισραήλ-Λιβάνου, αλλά και στην προβληματική στάση της Τουρκίας. Τέλος, δεν παραλείπει να αναφερθεί και στον ρωσικό παράγοντα, για τον οποίο σημειώνει:
«Για να κατανοήσουμε πλήρως τη γεωστρατηγική αξία του ενεργειακού παιγνιδιού που εκτυλίσσεται, προς το παρόν, στη λεκάνη της Λεβαντίνης, δεν πρέπει να παραβλέψουμε τον ρόλο των εμπλεκόμενων εταιρειών ενέργειας - ιδιαίτερα των ρωσικών, όπως είναι οι Novatek και Rosnef, οι οποίες σε αυτήν τη δεκαετία αγόρασαν μετοχές, ξεκίνησαν εξερευνήσεις και άνοιξαν κοινές επιχειρήσεις με άλλους παγκόσμιους παίκτες στην Ανατολική Μεσόγειο. [...] Από τον Λίβανο στην Αίγυπτο, μέσω του Ισραήλ, οι ρωσικές εταιρείες χρησιμοποίησαν την ενέργεια ως ένα στρατηγικό παράγοντα για την επέκταση της ρωσικής ισχύος στην περιοχή, καθώς και για να ετοιμάσουν το επόμενο βήμα στην ενεργειακή στρατηγική του Κρεμλίνου για την επέκταση της επιρροής του σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ίσως ακόμη και να εξεταστεί ένας μελλοντικός ρόλος στη Λιβύη. Έτσι, η συμφωνία αερίου μεταξύ Ισραήλ και η Αιγύπτου θα πρέπει να εκλαμβάνεται καλύτερα ως ένα σημάδι της σημασίας αυτού του κουαρτέτου της Μεσογείου, προς το παρόν, αλλά, πάνω από όλα, τού πόσο σημαντικό θα είναι στο εγγύς μέλλον.
Συνάντηση Σίσι - Στάινιτς
Εν τω μεταξύ, αξιωματούχος της ισραηλινής Κυβέρνησης δήλωσε την Τετάρτη στο i24NEWS ότι ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, Γιουβάλ Στάινιτς, θα συναντηθεί με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αμπτέλ Φατάχ Αλ Σίσι, στο Κάιρο, αργότερα αυτόν τον μήνα. Η συνάντηση αναμένεται να πραγματοποιηθεί μεταξύ 13-14 Ιανουαρίου σε διάσκεψη για την ενέργεια στην Αίγυπτο. Ο Στάινιτς αναμένεται επίσης να συναντηθεί με τον υπουργό Ηλεκτρισμού και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας της Αιγύπτου Μοχάμεντ Σιακέρ Ελ-Μαρκάμπι.
Αν και η Αίγυπτος ήταν σημαντικός περιφερειακός εξαγωγέας φυσικού αέριου στην περιοχή, με το Ισραήλ πελάτη της, η κατάσταση τα τελευταία χρόνια έχει ανατραπεί, εξαιτίας πολλών παραγόντων -συμπεριλαμβανομένης της αστάθειας στη χερσόνησο του Σινά, όπου υπάρχουν αρκετά μεγάλα κοιτάσματα και ο ισραηλινός όμιλος Ansar Bait al-Maqdis και το Ισραήλ ανακάλυψαν μεγάλα πεδία φυσικού αερίου εκτός ανοικτής θάλασσας. Επιπλέον, το αέριο του Λεβιάθαν, που ανακαλύφθηκε το 2010 στην ΑΟΖ του Ισραήλ και αναμένεται να ξεκινήσει την παραγωγή το 2019, εκτιμάται ότι θα ανέρχεται σε 18,9 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου.
Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Φεβρουάριο η ισραηλινή Delek Drilling LP υπέγραψε συμφωνία με την αμερικανική Noble Energy για την προμήθεια 64 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν και το Ταμάρ στην αιγυπτιακή εταιρεία Dolphinus για περίοδο 10 ετών, σε μια συμφωνία η οποία χαρακτηρίστηκε ιστορική.
Η Κύπρος έχει επίσης υπογράψει διακυβερνητική συμφωνία με την Αίγυπτο για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα Αφροδίτη στην Αίγυπτο και στη συνέχεια στην Ε.Ε. Η συμφωνία υπογράφτηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Λακκότρυπη και τον υπουργό Πετρελαίου και Ορυκτών Πόρων της Αιγύπτου Ταρέκ Ελ Μόλα. Στην τελετή υπογραφής συμμετείχαν, επίσης, ο επικεφαλής της Μονάδας Διεθνών Σχέσεων και Διεύρυνσης της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Anne-Charlotte Bournoville και οι εκπρόσωποι της Noble Energy, της Shell και της Delek, της κοινοπραξίας που έχει τα δικαιώματα στην Αφροδίτη.
Επένδυση Τουρκίας σε LNG
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, η Τουρκία ξεκίνησε αυτήν τη βδομάδα μία από τις μεγαλύτερες μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το μεσογειακό λιμάνι του Dortyo. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Mehmet Tecimen, περιφερειακού διευθυντή πετρελαϊκών εταιρειών της Turkish Petroleum Pipeline Corporation (BOTAS), «αυτό το πλοίο [BOTAS Floating Storage Regusification Unit (FSRU) που είναι αγκυροβολημένο στο Dortyol] είναι το μεγαλύτερο πλοίο FSRU στον κόσμο μήκους 345 μέτρων».
Τον Φεβρουάριο του 2018, η Τουρκία δρομολόγησε το δεύτερο FSRU με 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αποστολής ημερησίως στο λιμάνι του Dortyol. Η μονάδα διαθέτει χωρητικότητα αποθήκευσης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου 263.000 κυβικών μέτρων, που αποτελεί τη μεγαλύτερη παγκόσμια δυναμικότητα. Ο Tecimen τόνισε ότι το σκάφος Al Sadd, μήκους 315 μέτρων, το οποίο φέρνει LNG από το Κατάρ στο τερματικό Dortyol, έχει χωρητικότητα 206.000 κυβικά μέτρα.
