Ενεργειακοί μετασεισμοί από εισβολή στη Συρία

Τα επόμενα βήματα στην Κυπριακή ΑΟΖ θα εξαρτηθούν από τον αντίκτυπο και την αποτελεσματικότητα των στοχευμένων κυρώσεων κατά τουρκικών φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται στις παράνομες γεωτρήσεις στην ΑΟΖ. Πάντως, ο αγωγός φυσικού αερίου Εast Med, αλλά και το ηλεκτρικό καλώδιο Euroasia Interconnector συμπεριλήφθηκαν στο προσχέδιο της νέας λίστας των ενεργειακών «Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος» (PCI), που στηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ήδη, το προσχέδιο κυκλοφόρησε την Πέμπτη και μοιράστηκε σε ευρωβουλευτές πριν από την ακρόαση της Επιτροπής Ενέργειας και Βιομηχανίας (ITRE). Παράλληλα, η ΕΕ κάλεσε την Άγκυρα να αποσυρθεί από τη βόρεια Συρία, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ανακοινώσει αυτήν την εβδομάδα την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας ως απάντηση στη στρατιωτική εισβολή. Μετά τη συμφωνία της Πέμπτης με τις ΗΠΑ, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογου, είπε πως αν μέσα σε 120 ώρες το YPG αποχωρήσει, τότε θα σταματήσουν την επιχείρηση, προσθέτοντας πως όταν φτάσουν σε αυτό το επίπεδο, θα τερματιστούν και οι κυρώσεις του Τραμπ.

Οι κυρώσεις ΗΠΑ

Συγκεκριμένα, τρεις αξιωματούχοι της τουρκικής κυβέρνησης και τα Υπουργεία Άμυνας και Ενέργειας της Τουρκίας είναι στον κατάλογο του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών, στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις. Ειδικά η επιβολή κυρώσεων στο τουρκικό Υπουργείο Ενέργειας της χώρας είναι αυτό που προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τον αντίκτυπο στον ευρύτερο ενεργειακό τομέα της χώρας και πώς αυτό επηρεάζει την Κύπρο. Αξίζει να σημειωθεί πως δύο τουρκικές κρατικές εταιρείες είναι συνδεδεμένες με το Υπουργείο Ενέργειας της Τουρκίας: η BOTAS, που λειτουργεί υποδομή φυσικού αερίου στην χώρα και συμμετέχει σε συμβάσεις εισαγωγής αερίου. Η TPAO, που είναι ο τοπικός παραγωγός πετρελαίου και είναι η εταιρεία που διαθέτει διεθνείς υποδομές.

Ο ρόλος της TPAO

Η TPAO, η εθνική πετρελαϊκή εταιρεία, ανήκει στο τουρκικό Υπουργείο Οικονομικών και διοικείται από το Υπουργείο Ενέργειας. Η εταιρεία διαθέτει τα δύο γεωτρητικά πλοία Fatih και Yavuz, που βρίσκονται παράνομα στην κυπριακή ΑΟΖ, καθώς και δύο πλοία σεισμικής έρευνας για εξερεύνηση υδρογονανθράκων. Είναι η ίδια εταιρεία που υπέγραψε παράνομη συμφωνία παραχώρησης οικοπέδων με το ψευδοκράτος που επικαλύπτουν τα θαλασσοτεμάχια στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όσο και αν η Λευκωσία ελπίζει πως απλώς οι περιορισμοί των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τα στοχευμένα μέτρα της Ε.Ε. θα βοηθήσουν σε αποκλιμάκωση και απομάκρυνση των τουρκικών πλοίων από την ΑΟΖ, ένα τέτοιο σενάριο είναι απομακρυσμένο αν δεν συνδυαστεί με προβολή αποτρεπτικής ισχύος εκ μέρους όλων των κρατών που έχουν κοινά ενεργειακά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Δυνητικά η Κύπρος έχει κοινά θαλάσσια σύνορα με τη Συρία και σημασία έχει ποιες δυνάμεις θα καταφέρουν να κυριαρχήσουν στα Δυτικά Παράλια της χώρας.

Μέσω εταιρικών σχέσεων και κοινοπραξιών, η TPAO διεξάγει εργασίες έρευνας και εξόρυξης στο Αζερμπαϊτζάν (Shah Deniz, ACG, BTC, SCP, ALOV), τη Ρωσία (Baytugan), το Ιράκ (Mansuria, Badra, Missan, Siba) και το Αφγανιστάν (Mazari Sharif). Σύμφωνα με στοιχεία του Reuters, η εταιρεία παρήγαγε επίσης 13,5 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 405 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τοπικές πηγές το περασμένο έτος. Επιπλέον, επένδυσε 863 εκατομμύρια δολάρια σε διεθνή και 634 εκατομμύρια δολάρια σε τοπικά έργα.

H περίπτωση της ΒΟΤΑS

Ο διαχειριστής αγωγών της Τουρκίας και η εταιρεία προμήθειας αερίου BOTAS ανήκει στο τουρκικό Υπουργείο Οικονομικών και είναι υπό τη διαχείριση του Υπουργείου Ενέργειας της Τουρκίας. Πέρυσι η BOTAS εισήγαγε το 85% των αναγκών φυσικού αερίου της χώρας και συμμετέχει στις μακροπρόθεσμες συμβάσεις εισαγωγής φυσικού αερίου μέσω αγωγών της Τουρκίας με τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, καθώς και στις συμβάσεις εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) με τη Νιγηρία και την Αλγερία. Η εταιρεία εισάγει επίσης ΥΦΑ από 13 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Κατάρ. Πέρυσι οι εισαγωγές αερίου μέσω αγωγών από την BOTAS ήταν 39 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, ενώ οι εισαγωγές ΥΦΑ ήταν 11,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Περίπου 5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εισαγωγών ΥΦΑ ήταν από την τρέχουσα αγορά σύμφωνα με τη ρυθμιστική Αρχή για τις αγορές ενέργειας.

Η BOTAS εισήγαγε πέρυσι 444 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αμερικανικού ΥΦΑ έναντι 884 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων τον Ιανουάριο-Ιούλιο του τρέχοντος έτους. Η εταιρεία εκμεταλλεύεται την εθνική υποδομή πετρελαίου και φυσικού αερίου και την υπεράκτια υποδομή ΥΦΑ. Στις διεθνείς θυγατρικές περιλαμβάνονται η BOTAS International Limited και η Turkish Petroleum International Inc (TPIC). Η εταιρεία κατέχει επίσης το 30% του αγωγού φυσικού αερίου TANAP μέσω της τοπικής θυγατρικής.

Η Τουρκία διαθέτει δύο υπεράκτιους σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU), ένας από τους οποίους ανήκει στην BOTAS, κι ο άλλος στην ιδιωτική Egegaz. Από τα δύο FSRU η μία ανήκει στην BOTAS, η άλλη στην ιδιωτική Etki Liman. Η BOTAS σχεδιάζει να κατασκευάσει την τρίτη εγκατάσταση FSRU στο Βόρειο Αιγαίο.

H αζέρικη SOCAR

Η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία SOCAR του Αζερμπαϊτζάν είναι ιδιοκτήτρια του διυλιστηρίου STAR της Τουρκίας με 10 εκατομμύρια τόνους δυναμικότητας επεξεργασίας πετρελαίου. Η εταιρεία συμμορφώνεται με τις αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν. Ο Υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν Elmar Mammadyarov υποδέχτηκε αντιπροσωπία υπό την ηγεσία του Προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας της Ιταλίας Vito Petrocelli. Αναφορικά με τις σχέσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ιταλίας, ο κ. Mammadyarov σημείωσε τη σημασία της ανάπτυξης των διμερών δεσμών. Τόνισε τη σημασία της έγκαιρης ολοκλήρωσης του αγωγού Trans-Adriatic, τον οποίο χαρακτήρισε ως βασικό στοιχείο του νότιου διαδρόμου αερίου. O Διαδριατικός Αγωγός ΤΑP, που διατρέχει όλη τη βόρεια Ελλάδα μεταφέροντας στις χώρες της δυτικής Ευρώπης το αζέρικο φυσικό αέριο, μπαίνει σταδιακά σε φάση λειτουργίας. Μιλώντας σε διημερίδα για τα μέτρα ασφαλείας του αγωγού, που πραγματοποιείται στην Αλεξανδρούπολη, ο Έλληνας Υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Λευτέρης Οικονόμου δήλωσε: «Ο TAP αναμένεται από τον ερχόμενο Νοέμβριο να αρχίσει τις δοκιμαστικές λειτουργίες».

Τα πετρέλαια της Συρίας

Ο πόλεμος στη Συρία έχει και ενεργειακή διάσταση. Αναλυτές συναινούν στο γεγονός πως η απόφαση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποχωρήσει από τη βορειοανατολική Συρία, που άνοιξε τον δρόμο για την τουρκική εισβολή, αναζωογόνησε το ζήτημα διεκδίκησης του πετρελαίου στην περιοχή, σηματοδοτώντας μια νέα φάση στον μακρύ εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, με τον οποίο οι αντίπαλοι της Αμερικής θα επιτύχουν σημαντικά κέρδη. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να δώσει στον Σύρο Πρόεδρο Μπασάρ Αλ Άσαντ, και κατ' επέκτασιν το Ιράν και τη Ρωσία, τον έλεγχο στα τεράστια πλούσια σε πετρέλαιο εδάφη που συνορεύουν με το Ιράκ. Υπό τον φόβο, επομένως, να μεγαλώσει η επιρροή της "σιιτικής ημισελήνου", που εκτείνεται από την Τεχεράνη στον Λίβανο, οι ΗΠΑ άρχισαν να κάνουν δεύτερες σκέψεις, καθώς μια πλήρης αποχώρηση του αμερικανικού στρατού θα προκαλούσε ανησυχία στους συμμάχους των ΗΠΑ όπως το Ισραήλ, το οποίο καταδίκασε έντονα την επίθεση κατά των Κούρδων.

Στο κάδρο το Ιράν

Υπενθυμίζεται πως οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει το Ιράν ότι παραδίδει πετρέλαιο στη Συρία, παρά τις αρνήσεις από την Τεχεράνη, ότι το περιβόητο πλοίο Adrian Darya 1, το δεξαμενόπλοιο που κατασχέθηκε από Βρετανούς κομάντος και απελευθερώθηκε βδομάδες αργότερα, είχε πλεύσει στα λιμάνια της Συρίας για να πουλήσει αργό πετρέλαιο παραβιάζοντας τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Ο κ. Mάικ Πομπέο, Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, δήλωσε ότι το δεξαμενόπλοιο, το οποίο παρέμεινε στα ανοικτά των ακτών της Συρίας για αρκετές εβδομάδες, είχε εκφορτώσει το πετρέλαιό του μέσω άλλου πλοίου, που ονομάζεται Jasmine. Η κατάσχεση του πλοίου ήρθε εν μέσω αυξανόμενης διεθνούς ανησυχίας για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στα Στενά του Ορμούζ, μία από τις σημαντικότερες θαλάσσιες εμπορικές οδούς πετρελαίου στον κόσμο.

Το κλειδί της Μανμπίτζ

Η πόλη Μανμπίτζ της Συρίας αποτέλεσε στόχο για τους περισσότερους παίκτες στη σύγκρουση της Συρίας λόγω των δρόμων εφοδιασμού που περνούν από αυτήν. Από την έναρξη των συγκρούσεων στη Συρία η πόλη έχει συχνά αλλάξει αρκετά χέρια, αφού το 2012 καταλήφθηκε από τους αντάρτες που ήταν εναντίον του Άσαντ, αργότερα το 2014 η πόλη καταλήφθηκε από τους τζιχαντιστές του Ντάες και μετά από τρία χρόνια από τους Κούρδους του SDF. Η Μανμπίτζ βρίσκεται δίπλα στον αυτοκινητόδρομο Μ4, μια σημαντική εμπορική διαδρομή που συνδέει τη δυτική πόλη-λιμάνι της Λατάκιας με το Χαλέπι, τη Ράκα και την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή Deir Az Zor στα ανατολικά. Για τον Πρόεδρο Άσαντ ο έλεγχος της εθνικής οδού θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της οικονομίας που είχε καταστραφεί από τον πόλεμο.

Αναστολή εργασιών Rosneft

Ο ρωσικός πετρελαϊκός κολοσσός της Rosneft ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι αναστέλλει τις επιχειρήσεις σε ένα πετρελαϊκό κοίτασμα κοντά στα συριακά σύνορα, επικαλούμενος ζητήματα ασφάλειας που απορρέουν από τη στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Βόρεια Συρία. Σύμφωνα με το Interfax, ο Αντιπρόεδρος της Rosneft, Eric Liron, δήλωσε ότι η αναστολή δεν αποτελεί αλλαγή στις προγραμματισμένες ενέργειες στη συγκριμένη περιοχή, αλλά η εγγύτητα στα συριακά σύνορα είναι «αποτρεπτική». Η Rosneft υπέγραψε συμφωνία με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) τον Οκτώβριο του 2017 για την ανάπτυξη πέντε πετρελαϊκών κοιτασμάτων που περιέχουν περίπου 670 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Τα κοιτάσματα βρίσκονται κυρίως στα βορειοδυτικά τμήματα της περιφέρειας του Κουρδιστάν. Η είσοδος του ρωσικού ενεργειακού γίγαντα στον ενεργειακό τομέα υπήρξε ζωτικής σημασίας για την περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν, η οποία αγωνιζόταν κάτω από το βάρος μιας οικονομικής κρίσης και καταστροφικών σχέσεων με τη Βαγδάτη μετά το δημοψήφισμα ανεξαρτησίας του Σεπτεμβρίου του 2017. Το χρέος της έναντι της Rosneft μειώθηκε κατά περισσότερο από το ήμισυ το 2018, από 3 δισεκατομμύρια δολάρια το πρώτο τρίμηνο σε 1,4 δισεκατομμύριο δολάρια στο τέλος του έτους, σύμφωνα με στοιχεία του Reuters.