Στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου η Βολιβία

Από τις πρώτες ώρες της αυτοανακήρυξής της ως μεταβατικής Προέδρου της Βολιβίας, η Τζανίνε Άνιες αναγνώρισε ως Πρόεδρο της Βενεζουέλας τον Χουάν Γκουαϊδό. Ενημέρωσε την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα για τη «λιποταξία» του Έβο Μοράλες και κατάφερε να εξασφαλίσει συμφωνία για διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών στη χώρα της. Ελλείψει απαρτίας της εθνοσυνέλευσης και με εκατομμύρια πολίτες στους δρόμους, ισορρόπησε με μαεστρία στην εκρηκτικά έκρυθμη κατάσταση. Κατάφερε δε να εξασφαλίσει την άδεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, για ανάληψη της μεταβατικής προεδρίας.

Το κόμμα του Έβο Μοράλες θα συμμετέχει στην εκλογική διαδικασία, ωστόσο ο ίδιος ο έκπτωτος ηγέτης δεν θα μπορεί να βάλει υποψηφιότητα. Η ημερομηνία εκλογών, προς το παρόν, δεν έχει ανακοινωθεί, υπάρχει μόνο η δέσμευση που λέει πως θα πραγματοποιηθούν το συντομότερο δυνατόν και η νομική υποχρέωση της διαδικασίας πριν από την παρέλευση 90 ημερών.

Σύσσωμη η πολιτική κοινότητα της Βολιβίας, ανεξάρτητα από κομματικές ιδεολογίες και προσανατολισμούς, εστιάζει σε ένα πράγμα, ορθά: Στην αποκλιμάκωση της έντασης, ώστε να μην ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος, στα πρόθυρα του οποίου βρίσκεται εδώ και μήνες.

Χαρακτηριστικότερη όλων η δήλωση της νέας προέδρου της Γερουσίας, Κόπα Μούργα, η οποία έρχεται από το κόμμα του Μοράλες: «Ας αφήσουμε κατά μέρος τα χρώματα και τις ριζοσπαστικές θέσεις, αυτό που χρειάζεται η χώρα μας αυτήν τη στιγμή είναι ειρήνη». Την ίδια ώρα, προκειμένου να επέλθει η τάξη, όλα τα κόμματα καλούν τις δυνάμεις ασφαλείας να αντιμετωπίζουν τους αυτόχθονες διαδηλωτές με σεβασμό, σε όποια κομματική παράταξη κι αν ανήκουν, υπέρ ή εναντίον όποιου κι αν κάνουν διαδηλώσεις.

Γιατί παραιτήθηκε ο Μοράλες

Ο Έβο Μοράλες, ο οποίος δηλώνει πλέον έτοιμος να επιστρέψει στη χώρα και να εμπλακεί σε πολιτικό διάλογο, παραιτήθηκε υπό τον φόβο ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος. Ο ίδιος ο στρατός τον συμβούλευσε να το πράξει και να φύγει από τη χώρα, όπως και έκανε με άκρα μυστικότητα. Βέβαια, για τον ίδιο ο εξαναγκασμός σε παραίτηση αποτελεί πραξικόπημα, όχι όμως αιματηρό.

Ο έκπτωτος ηγέτης της Βολιβίας πρωτοανέλαβε τα ηνία της χώρας του το 2006. Υπηρέτησε τη χώρα του από τον προεδρικό θώκο για τρεις συνεχόμενες θητείες. Αψηφώντας το όριο των θητειών για τη θέση του Προέδρου, τον Απρίλιο του 2019 ήταν υποψήφιος για 4η φορά και εξελέγη πρόεδρος για 4η θητεία τον Οκτώβριο που μας πέρασε. Η αντιπολίτευση, ωστόσο, αμφισβήτησε και το αποτέλεσμα των εκλογών, κάνοντας λόγο για νοθεία.

Σήμερα είναι δεδομένο πως έχει «χάσει το παιχνίδι», αφού μέχρι και η Ρωσική Ομοσπονδία, παραδοσιακός σύμμαχος του Έβο Μοράλες, αναγνώρισε την Άνιες ως de facto μεταβατική Πρόεδρο. Την Άνιες αναγνώρισαν, επίσης, από την πρώτη στιγμή, ΗΠΑ, Βραζιλία -όπου βρίσκεται με άσυλο ο Μοράλες- Κολομβία, Βρετανία και Γερμανία. Τα περισσότερα κράτη της Λατινικής Αμερικής, πάντως, επιφυλάσσονται.

Άδοξο τέλος για έναν πολιτικό θρύλο

Ο Έβο Μοράλες έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως πολιτικός θρύλος της διεθνούς κοινότητας. Βρισκόταν στην εξουσία της Βολιβίας για περίπου 14 χρόνια, όντας ο πρώτος ιθαγενής πρόεδρος της Βολιβίας. Ανήκει στη φυλή Αϊμάρα, απόγονος αγροτικής οικογένειας. Στον συνδικαλισμό στράφηκε τη δεκαετία του 1980, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυξαν τον λεγόμενο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» και απέστειλαν στρατό στη Βολιβία για να καταστρέψουν τις φυτείες κόκας. Οι Βολιβιανοί, οι οποίοι καλλιεργούσαν κόκα και αντιμετώπισαν το ζήτημα ως θέμα εθνικής επιβίωσης, ξεχύθηκαν στους δρόμους και ο Μοράλες εντάχθηκε στο συνδικάτο των Κοκαλέρος. Αποχώρησε από αυτό μετά τον θάνατο του πατέρα του, το 1983, ωστόσο επανήλθε στους κόλπους του ένα χρόνο αργότερα. Το 1985 αναδείχθηκε σε Γενικό Γραμματέα των Κοκαλέρος. Μέχρι το 1991 συμμετείχε ενεργά στον αγώνα κατά του ξεριζώματος της κόκας, καταλαμβάνοντας τοπικά κυβερνητικά κτήρια, κλείνοντας τους δρόμους, κηρύσσοντας απεργίες πείνας και οργανώνοντας μαζικές πορείες και διαδηλώσεις.

Τον Αύγουστο του 1994 ο Μοράλες συνελήφθη, με την κατηγορία της ανταρσίας. Οδηγήθηκε στις φυλακές, όπου και ξεκίνησε απεργία πείνας. Σύμφωνα με μαρτυρίες δημοσιογράφων, που ήσαν παρόντες στη διάρκεια της σύλληψής του, οι αστυνομικοί που τον συνέλαβαν του έκαναν ρατσιστικές φραστικές επιθέσεις, ενώ τον ξυλοκόπησαν άγρια. Μετά από μαζικές διαμαρτυρίες των αγροτών, αφέθηκε ελεύθερος στις 7 Σεπτεμβρίου.

Τον Απρίλιο του 1995 συνελήφθη ξανά, στο πλαίσιο επιχείρησης της Αστυνομίας και ενώ προήδρευε σε συνάντηση του συμβουλίου των παραγωγών κόκας στις ακτές της λίμνης Τιτικάκα. Οι συλληφθέντες κατηγορήθηκαν αναπόδεικτα από τις Αρχές ότι προετοίμαζαν πραξικόπημα και ότι συνεργάζονταν με τις αντάρτικες ομάδες της Κολομβίας και του Περού. Κάποιες μαρτυρίες αναφέρουν πως οι συλληφθέντες υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια. Καθώς απέτυχαν όλες οι προσπάθειες για σύσταση πολιτικού κόμματος, οι Κοκαλέρος κατήλθαν στις εκλογές του 1997, υπό τη σκέψη της «Ενωμένης Αριστεράς».

Μάλιστα, τότε, τα αποτελέσματα ανάγκασαν τον τότε Πρόεδρο της Βολιβίας, Ούγκο Μπανζέρ, να συνεργαστεί με το κόμμα της Ενωμένης Αριστεράς και τον Μοράλες. Η εκλογική άνοδος δίχασε το κόμμα της Ενωμένης Αριστεράς, με αποτέλεσμα μια ομάδα υπό τον Μοράλες να αποσχιστεί και να δημιουργήσει άλλη πολιτική κίνηση. Λίγο αργότερα, και ενώ η παραδοσιακή πολιτική σκηνή τον κατηγορούσε για έλλειψη μόρφωσης, ο Μοράλες ήρθε σε συμφωνία με τον Νταβίντ Ανιέζ Πεδράζα, τον αρχηγό ενός ανενεργού, πλην όμως εγγεγραμμένου κόμματος με την ονομασία Κίνηση για τον Σοσιαλισμό (MAS). Κατά τη συμφωνία αυτή, ο Μοράλες και οι έξι ομοσπονδίες θα μπορούσαν να αναλάβουν το κόμμα με τον όρο, όμως, να διατηρηθεί το αρχικό ακρωνύμιο, το όνομα και τα χρώματά του. Με αυτόν τον τρόπο ο Μοράλες κατόρθωσε να δημιουργήσει το κόμμα. Τα στελέχη του κόμματος ήταν στην πλειοψηφία τους ιθαγενείς και τα βασικά αιτήματά τους αφορούσαν στην εθνικοποίηση της βιομηχανίας, την νομιμοποίηση των φύλλων κόκας και την καλύτερη κατανομή του φυσικού πλούτου.

Στις εκλογές του 2002, ο Μοράλες με το νέο κόμμα του κατέλαβε τη δεύτερη θέση. Στις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2005 συγκέντρωσε το 51% των ψήφων και εξελέγη Πρόεδρος από τον πρώτο γύρο. Ανέλαβε τα ηνία της χώρας στις 21 Ιανουαρίου του 2006.

Στα χρόνια της διακυβέρνησής του η οικονομία της Βολιβίας είχε ανάπτυξη κατά περίπου 4,9% ετησίως. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η φτώχια μειώθηκε από 63% σε 35% και ο πλούτος μοιράστηκε στον πληθυσμό μέσω πολλών κοινωνικών προγραμμάτων.