Οι κόκκινες γραμμές της Τριμερούς και η σιαμαία σχέση ΑΟΖ και Κ. Δημοκρατίας

Η Δανία ήταν το τελευταίο εμπόδιο για την κατασκευή του Βόρειου Αγωγού 2, που θα συμπληρώνει τον Βόρειο Αγωγό 1 και θα εξαρτά ακόμη περισσότερο τη Ρωσία από τη Γερμανία. Όσο, δε, για τις ΗΠΑ, βλέπουν το όλο έργο υπό σκεπτικισμό, με τον EastMed να συνιστά πλέον τη μόνη εναλλακτική επιλογή για τους Αμερικανούς στην ανταγωνιστική τους σχέση με τη Μόσχα, εφόσον, βεβαίως, η Λευκωσία, αλλά και οι άλλοι εταίροι του έργο αυτού, μετατρέψουν την πολιτική τους πρόθεση σε πράξη. Η Τουρκία, πάντως, δεν παραδίδει ποτέ τα όπλα στο ενεργειακό παιχνίδι, επιμένοντας σε λύση της αρεσκείας της στο Κυπριακό με επανακαθορισμό της κυπριακής ΑΟΖ και αγωγό από τα δικά μας στα δικά της παράλια, μια εξέλιξη, που, όπως πλέον γίνεται αντιληπτό, συνδέει τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή με την ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού μας αερίου.

Βασικοί άξονες

Όπως τονίζεται από κυβερνητικές πηγές, υπάρχουν κόκκινες γραμμές για τη Λευκωσία ενόψει της Τριμερούς της 25ης Νοεμβρίου στο Βερολίνο και της εν συνεχεία Πενταμερούς και ειδικότερα στην περίπτωση επανέναρξης των συνομιλιών: Πρώτο, ο σεβασμός στο πλαίσιο Γκουτέρες χωρίς τουρκικά προαπαιτούμενα, όπως η πολιτική ισότητα την οποία η τουρκική πλευρά την εκλαμβάνει ως αριθμητική και με τη δική της λογική ως προς τα βέτο. Δεύτερο, η πλήρης αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και η αντικατάσταση του συστήματος ασφάλειας και εγγυήσεων (εδώ, βεβαίως, εμπίπτει το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης και ποιο θα είναι το νέο σύστημα ασφάλειας, χωρίς εγγυήσεις). Τρίτο, η συνέχιση του καθεστώτος της υφιστάμενης ΑΟΖ. Εάν γίνει η όποια ανατροπή του, τότε θα έλθουν τα πάνω-κάτω στο τρέχον ενεργειακό πρόγραμμα, το οποίο είναι συνδεδεμένο με τη λύση του Κυπριακού και τους ευρύτερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της ΕΕ, αφού θα αλλάξει το υφιστάμενο νομικό καθεστώς και θα υλοποιηθεί η τουρκική αναθεωρητική πολιτική.

Γιατί επιβάλλεται η υπογραφή Αμυντικής Συμμαχίας στο πλαίσιο της συλλογικής ασφάλεια

Πώς οι ενεργειακές εξελίξεις στην Ευρώπη επηρεάζουν την Κύπρο

Επιρροή Ρωσίας, ενστάσεις ΗΠΑ

Με την κατασκευή του Βόρειου Αγωγού 2, η Ουκρανία βγαίνει εκτός ενεργειακού παιχνιδιού και χάνει εισοδήματα 3 δις ευρώ το έτος, ενώ η Πολωνία εδώ και καιρό φοβάται ότι η ενεργειακή σχέση της Γερμανίας με τη Ρωσία εμβαθύνει και είναι πολύ πιθανό να εξελιχθεί σταδιακά σε γεωπολιτική. Οι ίδιες ανησυχίες εκφράζονται και από τις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούν ότι η Μόσχα ενισχύει την πολιτική επιρροή επί της ΕΕ αφού το ρωσικό φυσικό αέριο θα καλύπτει ανάγκες πέραν του 40%, με τον Βόρειο Αγωγό 2 να μπορεί να διοχετεύει επιπρόσθετα από τα υφιστάμενα, άλλα 55 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, καλύπτοντας τις ανάγκες 26 εκατομμυρίων νοικοκυριών. Ο Πρόεδρος Τραμπ στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο του 2018 είχε εγείρει ενστάσεις ως προς την κατασκευή του Βόρειου Αγωγού 2, λόγω της μεγαλύτερης επιρροής που αποκτά η Ρωσία, η οποία ενισχύεται ακόμη περισσότερο, μέσω του Turkish Stream. Η Ρωσία χρησιμοποιεί τους αγωγούς στον χώρο της Ευρασίας, από τη Γερμανία ώς την Κορέα ακόμη και την Ιαπωνία μέσω του υπερσιβηρικού, ως «μεραρχίες της ενέργειας» για την προώθηση της αναθεωρητικής της πολιτικής και της επανάκτησης της θέσης της ως ηγεμονικής δύναμης, περιφερειακών και παγκόσμιων διαστάσεων.

Εναλλακτική επιλογή ΗΠΑ και ΕΕ

Το ενεργειακό παιχνίδι είναι πολύπλοκο. Και από την πλευρά των ΗΠΑ, η μοναδική εναλλακτική επιλογή για τον περιορισμό της ρωσικής ενεργειακής επέλασης είναι ο EastMed. Το ίδιο ισχύει και για την ΕΕ, για τους εξής λόγους:

1. Είναι θέμα πολιτικής και οικονομικής επιρροής και δη απεξάρτησης από τη Μόσχα. Τόσο στην περίπτωση του Turkish Stream όσο και σε αυτήν του Βόρειου Αγωγού 2, ο μεγαλύτερος έλεγχος ανήκει στη ρωσική Guzprom, η οποία ανταγωνίζεται τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες. Συνεπώς, βρίσκονται και αμερικανικοί και ευρωπαϊκοί κολοσσοί σε δεύτερη μοίρα. Το αντίθετο συμβαίνει με την περίπτωση των οικοπέδων της Κύπρου και του Ισραήλ. Εδώ έχουμε την εμπλοκή αμερικανικών εταιρειών (Exxon και Nobble), ευρωπαϊκών όπως η Total και η ENI, καθώς και τις εβραϊκές εταιρείες όπως η DELEK.
2. Είναι ζήτημα γεωπολιτικής και ασφάλειας. Αυτό σημαίνει ότι ο EastMed δεν είναι ένας απλός αγωγός, αλλά ένα υποσύστημα ασφάλειας κάτω από το Rimland, όπως η θεωρία της “Heart Land” (Καρδιά της Γης) και ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών επί των οποίων οικοδομείται τόσο η στρατηγική των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας, στον χώρο της Ευρασίας και αλλού. Δεν είναι τυχαία η στήριξη που δίνουν οι ΗΠΑ στον EastMed, για την κατασκευή του οποίου θα γίνουν επενδύσεις από την Ευρώπη, από τις ΗΠΑ, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Ελλάδα. Ως το 2017, τα ανευρεθέντα κοιτάσματα στην Κύπρο και στο Ισραήλ ήταν αρκετά για να γίνει συνδυασμός του EastMed και του LNG. Ο μεν EastMed, όπως καταδεικνύουν έρευνες, που έχουν γίνει με χρηματοδότηση της ΕΕ, μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες της ΕΕ και το LNG μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παγκόσμια αγορά. Το θέμα των αγωγών είναι συνδεδεμένο με το ζήτημα της ασφάλειας, επί του οποίου θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις. Και κάθε αγωγός μπορεί να λειτουργεί χωρίς προβλήματα, φτάνει τα κράτη στα οποία ανήκει η ιδιοκτησία να μπορούν να τον υπερασπιστούν. Και επί του σημείου αυτού είναι που εγείρονται δυο επίπεδα: Α. Το στρατιωτικό, που μπορεί να καλυφθεί με τον άξονα Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και με τις ευλογίες των ΗΠΑ. Β. Το οικονομικό, που έχει ήδη θιγεί. Συνεπώς, έχουμε δυο μορφές αποτροπής που μπορούν να εγγυηθούν την ασφαλή εκμετάλλευση των κοιτασμάτων προς όφελος ημών, των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Βεβαίως, στο παιχνίδι βρίσκεται και η Ρωσία, η οποία όμως έχει επιλέξει να μείνει εκτός των οικοπέδων της κυπριακής ΑΟΖ, λόγω των συμφερόντων της με την Τουρκία, και της μακροπρόθεσμης προοπτικής για την εκμετάλλευση των οικοπέδων της Συρίας, τα οποία έχει καπαρώσει η Μόσχα.

Υπόσκαψη του EastMed

Τονίζεται το θέμα της ασφάλειας λόγω της τουρκικής απειλής, η οποία κλιμακώνεται και δη με στρατιωτικά μέσα, που εκδηλώνονται αφενός με την ενίσχυση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων -δηλαδή της αυτονόμησής τους- και αφετέρου της στρατηγικής περί της «Γαλάζιας Πατρίδας», την οποία έβαλε μπρος η Άγκυρα προκειμένου να ελέγχει τη θάλασσα και ταυτοχρόνως να έχει κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή του Rimland και κάτω από αυτήν για να αντικαθιστά το γεωπολιτικό ρόλο τής Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, που θα είναι δυνατό να εκδηλωθεί μέσω του EastMed και του σχετικού άξονα των τριών χωρών. Δεν υπάρχει άλλη στρατηγική και ενεργειακή επιλογή έναντι της Τουρκίας και της επεκτατικής της πολιτικής, πλην του EastMed ή και του άξονα Ελλάδας, Κύπρου Ισραήλ. Ακόμη και αν δεν το βλέπουν έτσι οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί, θα πρέπει να τους το υποδείξουμε, παρότι μάλλον το βλέπουν, αλλά δεν μας λαμβάνουν σοβαρά υπόψη ή δεν μας λαμβάνουν υπόψη όσο θα έπρεπε. Και πώς να μας λάβουν υπόψη όταν η τουρκική απειλή είναι αντιληπτή και, αντί της αποτροπής, φωναχτά το ΑΚΕΛ και σιωπηρώς ή με ψιθύρους η ηγεσία του ΔΗΣΥ, υποσκάπτουν την επιλογή του EastMed με διάφορους ισχυρισμούς προκειμένου να περάσει ο αγωγός προς την Τουρκία ως δώρο για μια διχοτομική ομοσπονδιακή λύση, που θα ενισχύει την ιμπεριαλιστική πολιτική της Άγκυρας και χωρίς στρατό θα μας καθιστά δορυφόρο και επαρχίας της μέσα από δυσλειτουργικές δομές και δη μέσα από τη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας στη βάση της εκ Περιτροπής Προεδρίας και της κατάργησης κάθε κανόνα Διεθνούς Δικαίου.

Τι σημαίνει ο αγωγός προς Τουρκία;

Ποια είναι η πρότασή τους; Α) Να δώσουμε το φυσικό αέριο στην Άγκυρα, για να δεχθεί μια λύση που θα μας μετατρέπει σε επαρχία της! Οι ΗΠΑ και οι Πολωνοί αντιδρούν στον Βόρειο Αγωγό 2, λόγω των πολιτικών επιρροών και εξαρτήσεων που δημιουργεί η Ευρώπη με τη Ρωσία. Εμείς δεν θα έπρεπε να ανησυχούμε για την εξάρτηση στην οποία θα βρεθούμε ως προς την Τουρκία, η οποία θα είναι το ισχυρό μέρος και εμείς το αδύναμο, εάν ο αγωγός περάσει προς τα παράλιά της. Επισημαίνονται αυτά διότι η Άγκυρα είναι σαφής: Με την υπό συζήτηση λύση της ομοσπονδίας θα επανακαθοριστεί η κυπριακή ΑΟΖ στην οποία η Άγκυρα μάς αφήνει, όπως είπε ο Υπουργός Ενέργειας Γ. Λακκοτρύπης, μόνο το 31%. Δεν εισπράττει μόνο η ίδια από την ΑΟΖ μας, αλλά προσφέρει απλόχερα και στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο και στον Λίβανο. Β) Να περάσουμε τον αγωγό προς Τουρκία και να παραδώσουμε τον γεωπολιτικό και ενεργειακό μας ρόλο στην Τουρκία, ενισχύοντας την ιμπεριαλιστική πολιτική της «Γαλάζιας Πατρίδας». Γ) Να περάσουμε τον αγωγό προς Τουρκία και να παραχωρήσουμε τα οφέλη της επιρροής που θα έχουμε εμείς στις Βρυξέλλες στη λήψη πολιτικών αποφάσεων, λόγω της ενεργειακής αλληλεξάρτησης, στην Τουρκία.

Πυλώνες ασφαλείας

Όταν ο Ερντογάν ακούει ότι η ελληνοκυπριακή ηγεσία τού δίνει πλείστα των όσων ζητά, πριν από τις συνομιλίες, γιατί να μη θέλει και τα υπόλοιπα, αφού τον αγωγό προς Τουρκία και την εκ Περιτροπής π.χ. Προεδρία τα θεωρεί δεδομένα; Ερώτημα: Με το υφιστάμενο σκηνικό, όπως προκύπτει από την κατάσταση στη Συρία, την απουσία δηλαδή του ΟΗΕ από τις εξελίξεις και την Αμερική με τη Ρωσία να φλερτάρουν την Άγκυρα, γιατί να υποχωρήσει ο Ερντογάν εάν δεν του τα δώσουμε όλα; Ποιος θα τον πιέσει; Πίεση θα μπορεί να υπάρξει, όταν θα υπάρξει δέσιμο συμφερόντων. Και πρώτος στόχος είναι: Α) Η υπογραφή αμυντικών συμφώνων μη επιθέσεως και κοινής στήριξης σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη χώρα μεταξύ των εμπλεκομένων στο φυσικό αέριο και τον EastMed χωρών, στη βάση του συλλογικού περιφερειακού συστήματος ασφάλειας με στόχο τη σταθερότητα και την ειρήνη. Β) Η διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή, διότι, όπως λέει η Τουρκία, μετά την ομοσπονδιακή λύση θα έχουμε νέα ΑΟΖ. Άρα, η Κυπριακή Δημοκρατία είναι σιαμαίο νομικό καθεστώς με το φυσικό αέριο. Εάν αυτά τα βασικά δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά, τότε κανείς άλλος δεν φταίει, εάν υπάρξουν δυσμενείς εξελίξεις, παρά μόνο εμείς οι ίδιοι, που είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο βγάζουμε τα μάτια μας…

To ευρύτερο γεωπολιτικό και ενεργειακό παιχνίδι

Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει το γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό παιχνίδι στην περιοχή μας λαμβάνοντας υπόψη και τον Βόρειο Αγωγό 2, όπως και τον EastMed, τη δράση του τουρκικού στόλου, την επιλογή του αγωγού προς Τουρκία και τα οικόπεδα της Συρίας που είναι καπαρωμένα από τη Μόσχα και συναφή με τον αγωγό που επιδιώκεται όπως κατασκευαστεί από το Ιράν στη Συρία, μέσω Κατάρ. Είναι, ταυτοχρόνως, εμφανείς οι πηγές της Μοσούλης και του Κιρκούτ, όπως και η τουρκική ζώνη ασφαλείας. Γίνεται, δε, αντιληπτό ότι η μελλοντική πιθανή κατασκευή του αγωγού Συρίας, Ιράκ, Ιράν και η εκμετάλλευση των οικοπέδων της Συρίας από τη Ρωσία: 1. Ενισχύει τη σχέση Ρωσίας - Τουρκίας, διότι η πιο καλή επιλογή είναι το Τσεϊχάν. Εάν, δε, γίνει ο αγωγός από τα δικά μας κοιτάσματα προς την Τουρκία, η τελευταία γίνεται κυρίαρχη του παιχνιδιού.
2. Το πιο πάνω σενάριο όπως και ο Βόρειος Αγωγός 2 δεν αφήνουν άλλο εναλλακτικό σενάριο στις ΗΠΑ και στις ευρωπαϊκές εταιρείες πετρελαίου, παρά μόνο εκείνο του EastMed. 3. Εάν αλλάξει η κυπριακή ΑΟΖ, όπως απαιτεί η Άγκυρα μετά τη λύση, και υλοποιηθεί το πιο πάνω διπλό σενάριο με τη Συρία, η Καρπασία για λόγους ασφάλειας και ο κόλπος της Αμμοχώστου θα μείνουν εσαεί στον έλεγχο της Τουρκίας, καθώς και το σύνολο της Κύπρου στη λογική της «Γαλάζιας Πατρίδας».

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων