Αναλύσεις

Η «κουλτούρα βιασμού τριγύρω μας», ο ΟΗΕ και η ΚΔ

Αφιερωμένο στην ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών

Μερικές φορές δημοσιεύονται χωριστές δηλώσεις, οι οποίες, έμμεσα, αποκαλύπτουν μια ολόγυμνη υποκρισία. Αυτό συνέβη στις 25 Νοεμβρίου 2019, τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών. Την ίδια μέρα συνέπεσε μια συνάντηση του Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικού Γραμματέα (ΓΓ) του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), με τους «ηγέτες» των «δύο κοινοτήτων» της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ).

Αξιόλογες δηλώσεις

Για να τιμήσουν τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών, ανώτερα στελέχη του ΟΗΕ δημοσίευσαν διάφορες δηλώσεις. Υπέρτατο παράδειγμα είναι η σύντομη, αλλά αξιόλογη δήλωση του ΓΓ του ΟΗΕ. Ακολουθεί η επίσημη ελληνική έκδοση της δήλωσης:

«Τα Ηνωμένα Έθνη είναι δεσμευμένα στην προσπάθεια για τον τερματισμό όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών.

»Η κακοποίησή τους είναι ανάμεσα στις πιο φρικιαστικές, επίμονες και διαδεδομένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες πλήττουν μία στις τρεις γυναίκες στον κόσμο. Αυτό σημαίνει κάποια γύρω σου. Ένα μέλος της οικογένειας, μια συνάδελφος, μια φίλη. Ή ακόμα και εσένα.

»Η σεξουαλική βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών έχει τις ρίζες της στους αιώνες της ανδρικής κυριαρχίας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων που τροφοδοτούν την κουλτούρα του βιασμού είναι ουσιαστικά ένα ζήτημα ανισορροπίας της εξουσίας.

»Ο στιγματισμός, οι παρανοήσεις, ο περιορισμένος αριθμός καταγγελιών και η κακή εφαρμογή των νόμων διαιωνίζουν απλώς την ατιμωρησία. Επίσης, ο βιασμός εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως ένα φρικτό όπλο πολέμου. Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν… τώρα.

»Καλώ τις κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών και τους ανθρώπους παντού να πάρουν μία σταθερή θέση κατά της σεξουαλικής βίας και του μισογυνισμού. Πρέπει να επιδείξουμε μεγαλύτερη αλληλεγγύη στους επιζώντες, στους υπέρμαχους και στους υποστηρικτές των δικαιωμάτων των γυναικών. Πρέπει ακόμη να προωθήσουμε τα δικαιώματα των γυναικών και τις ίσες ευκαιρίες.

»Μαζί, μπορούμε -και πρέπει- να δώσουμε τέλος στον βιασμό και στη σεξουαλική κακοποίηση κάθε είδους. Σας ευχαριστώ».

Για να τιμήσει τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών, η Αποστολή του ΟΗΕ στη Λευκωσία δημοσίευσε δική της δήλωση. Επιπλέον, η Αποστολή επανέλαβε το ακόλουθο μήνυμα του φορέα του ΟΗΕ, που ασχολείται με την ισότητα των φύλων: «Πήρατε χαμπάρι; Η κουλτούρα βιασμού είναι τριγύρω μας. Είναι διάχυτη και έχει ρίζες στις πατριαρχικές πεποιθήσεις, στην εξουσία και στον έλεγχο. Κανονικοποιεί και δικαιολογεί τη σεξουαλική βία».

Στην ΚΔ στις 25 Νοεμβρίου 2019, ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως εξέδωσε και αυτός μιαν αξιόλογη «Ανακοίνωση», για να καταδικάσει τη βία κατά των γυναικών και τις ευρύτερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (Πηγές: https://unric.org/el, https://twitter.com/un_cyprus?lang=en και https://twitter.com/MinJusticeCY/status/1198949256855511041)

Μια ανεπαρκής δήλωση

Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών ήταν η ημέρα κατά την οποία, στο Βερολίνο, στην πρωτεύουσα της Γερμανίας, πραγματοποιήθηκε μια σημαντική συνάντηση πίσω από κλειστές πόρτες. Παρόντες ήταν ο ΓΓ, ο δήθεν «ηγέτης της ελληνοκυπριακής κοινότητας» (δηλαδή, ο εκλεγμένος Πρόεδρος της ΚΔ, ενεργώντας υπό την δήθεν κοινοτική του ιδιότητα) και ο δήθεν «ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας» (δηλαδή, ο παράνομος επικεφαλής της παράνομης διοίκησης της Τουρκίας στα κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ, ενεργώντας υπό την δήθεν κοινοτική του ιδιότητα).

Στο τέλος της συνάντησης, ο ΓΓ εξέδωσε μια ψυχρή δήλωση. Απέφυγε να αναγνωρίσει την ειρωνεία του ότι, η συνάντηση, πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Ημέρας για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών. Περαιτέρω, απέφυγε να καταδικάσει την εκμετάλλευση, υποδούλωση και βία κατά των γυναικών και κοριτσιών στην Κύπρο και σε άλλα μέρη υπό οθωμανική τουρκική ηγεμονία για αιώνες.

Ακόμη χειρότερα, ο ΓΓ απέφυγε να τονίσει τον βιασμό των γυναικών από τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας το 1974, κάτι που διαπίστωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην έκθεσή της, που υιοθετήθηκε στις 10 Ιουλίου 1976. Η Επιτροπή έκρινε ότι: «Τα αποδεικτικά στοιχεία δείχνουν ότι οι βιασμοί διαπράχθηκαν από Τούρκους στρατιώτες και τουλάχιστον σε δύο περιπτώσεις ακόμη από Τούρκους αξιωματικούς και όχι μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις απειθαρχίας…». Ωστόσο, σε σχέση με αυτούς του βιασμούς, φαίνεται ότι έχει επικρατήσει η μακρόχρονη ατιμωρησία. (Δείτε το άρθρο μου, «Οι βιασμοί του 1974, ’’το κλίμα ατιμωρησίας’’ και ο ΟΗΕ», στη «Σημερινή», της 23.06.2019, στο https://simerini.sigmalive.com/article/2019/6/23/oi-biasmoi-tou-1974-to-klima-atimoresias-kai-o-oee/).

Ο ΓΓ, επίσης, απέφυγε να κατακρίνει το μακροχρόνιο εμπόριο ανθρώπων στα κατεχόμενα, με αποτέλεσμα την εκμετάλλευση, την υποδούλωση και την πρόκληση της σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών. Συνεπώς, ο ΓΓ απέφυγε να αναφέρει τις ετήσιες εκθέσεις του αμερικανικού Στέιτ Ντιπάρτμεντ (στο www.state.gov), οι οποίες περιγράφουν τα κατεχόμενα ως «ζώνη ατιμωρησίας για την εμπορία ανθρώπων», και τόπο όπου τα παιδιά κινδυνεύουν από τη σεξουαλική εκμετάλλευση.

Ακόμη μια ειρωνεία

Αυτές οι παραλείψεις υπογραμμίζουν ακόμη μια ειρωνεία. Ο ΓΓ συνάντησε τους «δύο ηγέτες» στη Γερμανία. Υπό την ηγεσία μιας γυναίκας, της Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, η Γερμανία έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή της εκστρατείας για την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας. Για παράδειγμα, στις 23 Απριλίου 2019, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε το Ψήφισμα 2467, το οποίο είχε ισχυρή υποστήριξη από τη Γερμανία.

Στην παράγραφο 5 του Ψηφίσματος 2467, το Συμβούλιο Ασφαλείας παρατήρησε ότι «η σεξουαλική βία κατά των γυναικών και των παιδιών σε καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης εξακολουθεί να εμφανίζεται συχνά με ατιμωρησία». Επιπλέον, στην παράγραφο 16 (c) αυτού του Ψηφίσματος, το Συμβούλιο Ασφαλείας ενθάρρυνε τους «ηγέτες σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των κοινοτικών, θρησκευτικών και παραδοσιακών ηγετών, κατά περίπτωση και όπου υπάρχουν, να... αντιμετωπίσουν την ατιμωρησία σε σχέση με αυτά τα εγκλήματα…».

Στη δήλωση που εξέδωσε στο Βερολίνο, ο ΓΓ δεν ανέφερε το Ψήφισμα 2467, ούτε εξακρίβωσε, εάν οι παρόντες στην συνάντηση εκεί έλαβαν υπόψη αυτό το αξιέπαινο κατόρθωμα της γερμανικής διπλωματίας. Τα ίδια κενά υπάρχουν στη δήλωση του Προέδρου της ΚΔ μετά τη συνάντηση. (Πηγές: https://undocs.org/S/RES/2467(2019), https://presidency.gov.cy/ και www.pio.gov.cy/).

Γιατί, στο Βερολίνο, στις 25 Νοεμβρίου 2019, ο ΓΓ και οι «δύο ηγέτες» απέτυχαν να δώσουν έμφαση -δημοσίως- στη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών και στο Ψήφισμα 2467; Δεν το έκοψε ο νους τους; Ο καθένας οφείλει μια εξήγηση.

Εν τω μεταξύ, αυτοί που επωφελούνται από αυτές τις παραλείψεις είναι οι βιαστές, οι κακοποιοί, εκείνοι που τους έχουν βοηθήσει, εκείνοι που έχουν καλύψει τα εγκλήματά τους και τα κράτη που είναι υπεύθυνα για τη μη διερεύνηση αυτών των σοβαρών εγκλημάτων κατά των γυναικών και κοριτσιών. Μήπως αυτό εξηγεί τη σιωπή στο Βερολίνο γι’ αυτά τα κρίσιμα θέματα;

Πατριαρχία

Στη δήλωσή του μετά τη συνάντηση στο Βερολίνο, ο ΓΓ δημιούργησε την παραπλανητική εντύπωση ότι είχε συναντήσει δύο φυλετικούς αρχηγούς. Χωρίς να κάνει καμία αναφορά στην ΚΔ, ο ΓΓ αναφέρθηκε επανειλημμένα στις «δύο κοινότητες», στον «Ελληνοκύπριο ηγέτη», στον «Τουρκοκύπριο ηγέτη» και στην προτεινόμενη «διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία». Έτσι, ο ΓΓ σιωπηρά στήριξε τον φυλετισμό, τον κοινοτισμό και την πατριαρχία. (Πηγή: www.un.org/sg/en).

Στην πράξη, οι «δύο ηγέτες» των «δύο κοινοτήτων» βρίσκονται στην κορυφή δύο παράλληλων δομών εξουσίας που συνεχίζουν την «ανδρική κυριαρχία» κατά τους «αιώνες», για την οποία μίλησε κατηγορηματικά ο ΓΓ στην δήλωσή του για τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας Κατά των Γυναικών.

Στην ΚΔ από το 1960, όλοι οι Πρόεδροι, όλοι οι Πρόεδροι της Βουλής, όλοι οι αρχηγοί των τεσσάρων μεγαλύτερων κομμάτων και όλοι οι «Τουρκοκύπριοι ηγέτες» ήταν ή είναι άνδρες. Επιπλέον, καθένας από τους έξι σημερινούς ευρωβουλευτές από την ΚΔ είναι άνδρας. Αυτές δεν είναι οι ενδείξεις μιας ώριμης ευρωπαϊκής δημοκρατίας, η οποία βασίζεται στις αρχές της αξιοπρέπειας, αξιοκρατίας και ισονομίας. Αυτές είναι οι ενδείξεις της νεο-οθωμανικής πατριαρχίας.

Τελειώνοντας, αναρωτιέμαι αν η πατριαρχία είχε κάποιο ρόλο στις αποτυχίες της Αστυνομίας της ΚΔ, όταν ο Νίκος Μεταξάς απήγαγε και δολοφόνησε την μια ευάλωτη γυναίκα μετά την άλλη, συν δύο άτυχα κορίτσια, πριν από την καταδίκη του τον Ιούνιο του 2019. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη υπόθεση δολοφονίας στη σύγχρονη ιστορία της ΚΔ. Ωστόσο, όπως φαίνεται, αγνοήθηκε στο Βερολίνο.

*Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές