Διεθνή

Αλλιώτικα Χριστούγεννα

Για πολλούς λαούς, ο τρόπος εορτασμού των Χριστουγέννων δεν είναι συνδεδεμένος με τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα, αλλά παραμένει δημιουργικός και διασκεδαστικός

Τάρανδοι, χριστουγεννιάτικα δέντρα, ξωτικά και Άγιοι Βασίληδες σε πολλές… ονομαστικές παραλλαγές αποτελούν, για τους περισσότερους από εμάς, τις κλασικές χριστουγεννιάτικες εικόνες, παρ' όλον που ουδεμία σχέση έχουν με το τοπίο μας και τους δικούς μας τοπικούς συσχετισμούς. Είναι, όμως, η αποτύπωση των εορτών από τον δυτικό κόσμο. Κι αυτό, γιατί για την Ευρώπη και την Αμερική τα Χριστούγεννα αποτελούν πρωτίστως θρησκευτική γιορτή -ή, έστω, γιορτή με θρησκευτική αφορμή-, αλλά γιορτάζονται παγκοσμίως με διαφορετικά έθιμα και εκδηλώσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν καμίαν απολύτως σχέση με τον θρησκευτικό τους χαρακτήρα. Τι συμβαίνει, λοιπόν, τα Χριστούγεννα, σε χώρες που δεν φτιάχνουν μελομακάρονα και κουραμπιέδες;

Πολωνία

Στην Πολωνία, το πρώτο αστέρι που θα εμφανιστεί στον ουρανό την παραμονή των Χριστουγέννων σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής. Η ονομασία του, Gwiazdka, δόθηκε προς τιμήν του άστρου της Βηθλεέμ. Άτυποι διαγωνισμοί διοργανώνονται μεταξύ φίλων και οικογενειών, με νικητή τον πρώτο που θα καταφέρει να διακρίνει το αστέρι. Αφού αυτό εμφανιστεί, το δείπνο των 12 (!) πιάτων, που συμβολίζουν τους δώδεκα αποστόλους, ξεκινά με μία βάφλα, που λέγεται Oplatek, από την οποία κάθε μέλος της οικογένειας κόβει ένα κομμάτι, κάνοντας μια ευχή για τον επόμενο χρόνο στο άτομο που κάθεται δίπλα του. Γίνονται, επίσης, «προβλέψεις» για την επόμενη χρονιά, με τη βοήθεια ενός δοχείου με νερό, στο οποίο ρίχνεται κερί μελισσών που δημιουργεί διάφορα σχήματα.

Τσεχία

Για τους Τσέχους, η παραμονή των Χριστουγέννων είναι μέρα νηστείας. Λέγεται, μάλιστα, ότι όποιος καταφέρει να μη φάει τίποτα μέχρι το δείπνο, το οποίο σερβίρεται γύρω στις 6-7 το απόγευμα, θα δει ένα χρυσό γουρούνι. Μετά το εορταστικό δείπνο, τα μήλα κόβονται σε σχήμα σταυρού, όπως η βασιλόπιτα, και το σχήμα που δημιουργείται στο κουκούτσι -σταυρός ή αστέρι- θεωρείται αντίστοιχα κακός ή καλός οιωνός για την επόμενη χρονιά.

Φιλιππίνες

Αν ταξιδέψετε στις Φιλιππίνες γύρω στα μέσα Σεπτεμβρίου, μην εκπλαγείτε ακούγοντας τα κάλαντα. Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων εκεί κρατούν 3 μήνες, και ξεκινούν νωρίς. Πολύ νωρίς. Στις 4 το πρωί της 16ης Δεκεμβρίου ξεκινούν οι πρωινές Λειτουργίες, οι οποίες πραγματοποιούνται εννέα συνεχόμενες μέρες. Η παράδοση λέει πως αν κάποιος παρακολουθήσει και τις εννιά, τότε οι ευχές του θα εκπληρωθούν.

Ηνωμένο Βασίλειο

Το χριστουγεννιάτικο «κράκερ» είναι ένας κύλινδρος από χαρτόνι, τυλιγμένο με πολύχρωμο χαρτί, το οποίο περιέχει μικρά δωράκια, γλυκά και ένα γνωμικό ή μια πρόβλεψη για το μέλλον, όπως αυτές των κινέζικων fortune cookies. Δύο άτομα τραβούν τις άκρες του, κάνοντάς το να σπάσει σε δύο άνισα κομμάτια. Όποιος τραβήξει το μεγαλύτερο κομμάτι, κερδίζει και το περιεχόμενο. Το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι εξαιρετικά δημοφιλές στη Βρετανία -λέγεται, μάλιστα, ότι γνωρίζει μεγάλη απήχηση στους κύκλους της βασιλικής οικογένειας, όπου το περιεχόμενό του αντικαθίσταται από αντικείμενα μεγαλύτερης αξίας- συναντάται όμως και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά. Επίσης, τα παιδιά γράφουν γράμμα στον «Father Christmas», στο οποίο του δίνουν ευχές και του ζητούν το δώρο τους. Ρίχνουν το γράμμα μέσα στο τζάκι, ώστε ο καπνός να το πάρει μαζί του και από την καμινάδα να το οδηγήσει στον Βόρειο Πόλο. Ένα έθιμο που έχουν σε μερικές περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας είναι την παραμονή των Χριστουγέννων να πηγαίνουν σε κήπους με μηλιές και να πυροβολούν τα κλαδιά, προκειμένου να διώξουν τα «κακά» πνεύματα.

Αυστραλία

Ένα από τα πλέον διαδεδομένα πρωτότυπα έθιμα είναι αυτό της παραλίας Bondi, στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, όπου ο Άγιος Βασίλης εμφανίζεται με μαγιό και τζετ σκι, αντί για έλκηθρο, και μοιράζει δώρα στους παρευρισκομένους που ετοιμάζουν το χριστουγεννιάτικο γεύμα σε αυτοσχέδια μπάρμπεκιου. Η αλήθεια, πάντως, είναι πως οι ντόπιοι θεωρούν το συγκεκριμένο έθιμο τουριστική ατραξιόν και προτιμούν να προβάλλουν ως αυθεντική παράδοση της χώρας τα λεγόμενα «carols by candlelight», που τραγουδιούνται στους δρόμους και τις πλατείες υπό το φως των κεριών, από ομάδες παιδιών και ενηλίκων, δημιουργώντας μία μοναδική ατμόσφαιρα στις γειτονιές των πόλεων. Συνηθίζεται, επίσης, μετά το γεύμα των Χριστουγέννων να πηγαίνουν για έναν αγώνα κρίκετ.

Μεξικό

Τα κάλαντα γενικότερα είναι αρκετά διαδεδομένα παγκοσμίως, καθώς τα συναντάμε σε πολλές άλλες χώρες, μέχρι και το Μεξικό, όπου το έθιμο ονομάζεται «las ramas» - «τα κλαδιά», από τα κλαδιά που κρατούν τα παιδιά που πηγαίνουν στα σπίτια- και αναβιώνει τις δώδεκα μέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Υπάρχει και παραλλαγή του εθίμου, όπου για εννέα μέρες παρέες παιδιών επισκέπτονται τα σπίτια αναζητώντας στέγη, αναπαριστώντας το ταξίδι του Ιωσήφ και της Παναγίας προς τη Βηθλεέμ. Το σπίτι που θα τους δώσει στέγη -το τρίτο στη σειρά από αυτά που θα επισκεφθούν- είναι αυτό στο οποίο θα προσευχηθούν και που θα τους παρέχει τις προμήθειες -σε φαγητά και γλυκά- για το ταξίδι.

Νορβηγία

Αν βρεθείτε στη Νορβηγία από τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων μέχρι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, το σκηνικό πιθανότατα θα σας θυμίσει το αμερικανικό Halloween, καθώς παρέες παιδιών μασκαρεμένων με ανάλογα, κυρίως τρομακτικά, κοστούμια περιδιαβαίνουν τους δρόμους και επισκέπτονται τα σπίτια, ζητώντας γλυκά ή άλλα κεράσματα.

Νιγηρία

Μασκαράδες και μεταμφιέσεις συναντάμε την περίοδο των Χριστουγέννων και στη Νιγηρία, όπου οι εορτασμοί στους δρόμους περιλαμβάνουν, επίσης, πυροτεχνήματα και μικρές, αυτοσχέδιες παρελάσεις. Αν και τα Χριστούγεννα δεν είναι επίσημη γιορτή στη χώρα, εορτάζονται με παραδοσιακά γεύματα και ανταλλαγές δώρων μεταξύ των οικογενειών, κυρίως στις ανατολικές και νότιες περιοχές της χώρας.

Καναδάς

Στον Καναδά, λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα, πραγματοποιείται η ετήσια παρέλαση των Άγιων Βασίληδων, ή Santa Claus Parade, που θυμίζει αρκετά το concept των ευρωπαϊκών αποκριάτικων καρναβαλιών - επικεντρωμένη, βέβαια, στο χριστουγεννιάτικο στοιχείο και με απόλυτο πρωταγωνιστή τον παππού με την κόκκινη στολή και την άσπρη γενειάδα, που μοιράζει δώρα στους παρευρισκομένους.

Ισημερινός

Στον Ισημερινό, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς παράξενα σκιάχτρα, φτιαγμένα από ξύλο, εφημερίδες και κουρέλια, πολλά από τα οποία μοιάζουν με πολιτικούς και άλλους, όχι ιδιαίτερα αγαπητούς, διάσημους άνδρες, καίγονται, κάνοντας τα πυροτεχνήματα με τα οποία είναι παραγεμισμένα να φωτίσουν τον ουρανό. Ο συμβολισμός αναφέρεται στον αποχαιρετισμό του χρόνου και των δυσάρεστων γεγονότων που συνέβησαν κατά τη διάρκειά του (οι πολιτικοί που λέγαμε…).

Ιταλία

Στην Ιταλία, η περίοδος των Χριστουγέννων διαρκεί από τις 8 Δεκεμβρίου έως τις 6 Ιανουαρίου, που είναι και η μέρα των Θεοφανίων. Στις 25 Δεκεμβρίου μετά το παραδοσιακό γεύμα, τα παιδιά απαγγέλλουν ποιήματα και ανταμείβονται χρηματικά. Κατά την ιταλική παράδοση, παραμονή Θεοφανίων η καλή μάγισσα Μπεφάνα πετάει πάνω από τα σπίτια με τη μαγική της σκούπα και αφήνει χριστουγεννιάτικα δώρα στα «καλά» παιδιά, ενώ αντίθετα στα «άτακτα» αφήνει ένα σακί με κάρβουνο.

Γερμανία

Στη Γερμανία είναι ιδιαίτερα σημαντική η περίοδος των Χριστουγέννων. Οι Γερμανοί δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο στόλισμα του σπιτιού με πολύχρωμα φωτάκια και χριστουγεννιάτικες φιγούρες, ενώ συνηθίζουν να στολίζουν στο εξωτερικό του σπιτιού φυσικό έλατο. Ένα από τα κύρια έθιμά τους είναι το λεγόμενο «Adventskranz». Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, τοποθετούν ένα κηροπήγιο με τέσσερεις θέσεις, που συμβολίζουν τις τέσσερεις τελευταίες εβδομάδες του έτους. Και κάθε Κυριακή που τελειώνει η εβδομάδα, ανάβουν και το αντίστοιχο κερί. Έτσι υπολογίζουν αντίστροφα τις μέρες που απομένουν για τον ερχομό του νέου έτους. Ακόμα ένα έθιμό τους είναι και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο, το λεγόμενο «Adventskalender». Αυτό είναι ένα ημερολόγιο με 24 θέσεις «κλεισμένα πορτάκια», που συμβολίζουν τις ημέρες μέχρι τα Χριστούγεννα. Κάθε μέρα λοιπόν ανοίγουν και ένα πορτάκι, περιμένοντας την έκπληξη που κρύβει. Αυτή μπορεί να είναι ένα μικρό δωράκι, ένα σοκολατάκι, ένα γλυκό κ.ά.

Γαλλία

Στη Γαλλία, η παραμονή των Χριστουγέννων είναι εργάσιμη ημέρα. Ο Pere Noel, ο δικός τους δηλαδή Άγιος Βασίλης, δίνει τα δώρα του το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου. Ιδιαίτερη βαρύτητα οι Γάλλοι δίνουν στο εορταστικό τραπέζι τόσο των Χριστουγέννων όσο και της Πρωτοχρονιάς, το οποίο και γεμίζουν με διάφορα φαγητά και γλυκά. Τα αλεξανδρινά λουλούδια τα αποκαλούν «αστέρια των Χριστουγέννων», και τα επιλέγουν τόσο για να στολίσουν το σπίτι τους όσο και για δώρο σε αγαπημένα πρόσωπα.

Αυστρία

Στην Αυστρία, η περίοδος των Χριστουγέννων ξεκινά από την 1η Δεκεμβρίου. Εκεί τα δώρα τα μοιράζει στα παιδιά ο Άγιος Νικόλαος, στις 6 Δεκεμβρίου. Οι Αυστριακοί τοποθετούν και αυτοί στο χριστουγεννιάτικο στεφάνι τους κεριά, τα οποία και ανάβουν ένα-ένα κάθε Κυριακή μέχρι να φτάσει η 24η Δεκεμβρίου. Τα παιδιά τραγουδούν τα κάλαντα μεταμφιεσμένα σε μάγους, ενώ τα χρήματα που συγκεντρώνουν απ’ αυτά τα δίνουν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Σουηδία

Στη Σουηδία έχουν το έθιμο της «Λουτσία» - σύμβολο δηλαδή του φωτός. Στις 13 Δεκεμβρίου, το πρωί, το μεγαλύτερο κορίτσι της οικογένειας, ντυμένο στα λευκά, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι και μοιράζει ζεστό καφέ με κουλουράκια. Στο κεφάλι φορά στεφάνι με αναμμένα κεριά, ενώ τραγουδά κάλαντα, βασισμένα στον ρυθμό του ναπολιτάνικου τραγουδιού «Σάντα Λουτσία».

Ιαπωνία

Στην Ιαπωνία έχουν αφομοιώσει πολλά από τα έθιμα των δυτικών χωρών για τις μέρες των Χριστουγέννων, αφού μόλις το 1% του συνολικού πληθυσμού της Ιαπωνίας είναι χριστιανοί. Έτσι έμαθαν και εκείνοι να τρώνε γαλοπούλα και να στολίζουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Στην Ιαπωνία, όμως, τα δώρα στα παιδιά τα φέρνει ο «Hoteiosho». Ο Hoteiosho είναι μια αρχαία θεότητα του ιαπωνικού πανθέου, με την ιδιαιτερότητα να έχει μάτια και πίσω στο κεφάλι του και έτσι παρακολουθεί και ξέρει ποια παιδιά ήταν φρόνιμα και ποια όχι στη διάρκεια της χρονιάς.

Κένυα

Στην Κένυα, τα Χριστούγεννα είναι τελείως διαφορετικά σε σχέση με τις δυτικές χώρες. Αυτό γιατί εκεί τις μέρες των Χριστουγέννων έχουν καλοκαίρι. Έτσι, αντί για χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ψήνουν στις αυλές των σπιτιών κάνοντας barbeque. Οι εκκλησίες στην Κένυα στολίζονται με πολύχρωμα μπαλόνια.

Χαβάη

Στη Χαβάη, ο δικός τους Άγιος Βασίλης δεν έρχεται με έλκηθρο πάνω στα χιόνια αλλά με κανό. Εκεί, αφού φάνε σολομό και χοιρινό, γλεντούν με γιουκαλίλι τραγουδώντας χριστουγεννιάτικες μελωδίες, τροποποιημένες όμως με χαβανέζικο ρυθμό.

Ιρλανδία

Στην Ιρλανδία χαρακτηριστικό είναι ότι αντί για μπότες, κρεμούν στο τζάκι μεγάλες τσάντες για να αφήσει μέσα ο Άγιος Βασίλης τα δώρα του. Αφήνουν ένα ποτήρι μπίρα Guinness και ένα κομμάτι κρεατόπιτα στην εξώπορτα του σπιτιού τους, για να τα βρει ο Άγιος Βασίλης όταν θα τους επισκεφθεί.

Ρωσία

Στη Ρωσία έχουν το χριστουγεννιάτικο έθιμο να ντύνουν μία νεαρή κοπέλα στα λευκά, για να παραστήσει την Παναγία. Στις 6 Ιανουαρίου, πολλές περιοχές της Ρωσίας με ορθόδοξους χριστιανούς, βασισμένοι στο Ιουλιανό ημερολόγιο, γιορτάζουν την παραμονή των Χριστουγέννων, γνωστή και ως «Σοτσέλνικ». Την παραμονή των Χριστουγέννων οι πιστοί τηρούν αυστηρή νηστεία και οι ορθόδοξοι χριστιανοί στολίζουν τα σπίτια τους με κλαδιά ελάτου. Επίσης, τηρούν και τις επισκέψεις τους στις εκκλησίες, προκειμένου να παρακολουθήσουν τις Λειτουργίες και να «αγιαστούν».

Ελβετία

Στην Ελβετία τα παιδιά περιμένουν την 6η Δεκεμβρίου τον Άγιο Νικόλαο, να τους φέρει δώρα και γλυκά. Την τελευταία Πέμπτη πριν από τα Χριστούγεννα, τα παιδιά παρελαύνουν τραγουδώντας τα κάλαντα, ενώ στα χέρια τους κρατούν τεύτλα με κεριά και πηγαίνουν στο σχολείο τους, όπου τους περιμένουν ψωμιά και ζεστά λουκάνικα. Στην Ελβετία, επίσης, υπάρχει ένα περίεργο έθιμο, κατά το οποίο την παραμονή των Χριστουγέννων οι ανύπαντροι άνδρες του χωριού φοράνε μαύρα κοστούμια και ψηλά μαύρα καπέλα, και κάνουν παρέλαση στους δρόμους. Ο ψηλότερος από αυτούς φοράει μία μακριά γενειάδα και μπαίνει μπροστά, κρατώντας στο χέρι του ένα μακρύ ξύλο, που στην άκρη του έχει κρεμασμένα κουρέλια γεμάτα κάπνες.