Ο κόσμος το 2019

Το 2019 υπήρξε η χρονιά κατά την οποία τα «τύμπανα πολέμου» κτύπησαν πολλές φορές, αλλά στις πλείστες από αυτές τις περιπτώσεις οι διεθνείς παίκτες ακολούθησαν τελικά την οδό της διπλωματίας. Τις πιο δραματικές στιγμές στη διεθνή επικαιρότητα προσέφεραν οι ΗΠΑ και το Ιράν, με αρένα σύγκρουσης τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα θέμα που κυριάρχησε, πέρα από τις ευρωεκλογές, υπήρξε το Brexit, με τις αλλεπάλληλες ανατροπές του, οι οποίες κατέληξαν στο προδιαγραμμένο σενάριο των πρόωρων εκλογών. Από την άλλη, το 2019 συνέχισε την «παράδοση» του 2018 και δεν αυξήθηκε ο αριθμός των τρομοκρατικών κτυπημάτων, σε ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο. Εντούτοις, άλλη μια χρονιά μονοπώλησαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις έγιναν η αιτία να χαθούν ανθρώπινες ζωές.

Διπλωματία και γεωπολιτικές εξελίξεις

Δίχως αμφιβολία στο επίκεντρο των διεθνών εξελίξεων για το 2019 βρέθηκε η ταραγμένη Μέση Ανατολή, ενώ πρωταγωνιστές σε πολλές από αυτές τις εξελίξεις ήταν οι ΗΠΑ και το Ιράν. Μάλιστα, τον Ιούνιο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν δίστασε να «πατήσει το κουμπί» και να διατάξει επίθεση εναντίον του Ιράν ως αντίποινα για την κατάρριψη ενός αμερικανικού drone. Η ισχυριζόμενη αυτή επίθεση ανακλήθηκε την τελευταία στιγμή, με τον Τραμπ να αναφέρει ότι «οι αμερικανικές κυρώσεις που επιβάλλονται στο Ιράν (τελικά) έχουν αποτέλεσμα». Τον Ιούλιο, η ένταση αναζωπυρώθηκε, όταν το Ιράν κατάσχεσε ένα βρετανικό δεξαμενόπλοιο κοντά στο Στενό του Χορμούζ για φερόμενες παραβιάσεις της ναυσιπλοΐας, δύο εβδομάδες αφότου βρετανικές δυνάμεις είχαν κατασχέσει ένα ιρανικό δεξαμενόπλοιο στο Γιβραλτάρ με την κατηγορία ότι μετέφερε πετρέλαιο στη Συρία, παραβιάζοντας τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο ήδη εκρηκτικό κλίμα ήρθε να προστεθεί άλλο ένα θερμό επεισόδιο με την επίθεση σε μια εξαιρετικής σημασίας πετρελαϊκή εγκατάσταση στη Σαουδική Αραβία, η οποία προκάλεσε παγκόσμιο συναγερμό από την εκτόξευση των τιμών του μαύρου χρυσού. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε το κίνημα των Χούτι της Υεμένης, σύμμαχος του Ιράν, ενώ οι ΗΠΑ κατηγόρησαν το ίδιο το Ιράν για την επίθεση.

Ενώ όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στον Περσικό Κόλπο και στη διαμάχη Ιράν και ΗΠΑ, ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έμοιαζε να φτάνει στο τέλος του με τις πολεμικές επιχειρήσεις να επικεντρώνονται στην πόλη Ιντλίμπ. Εντούτοις, στις 9 Οκτωβρίου η Τουρκία έκανε πράξη τις απειλές της και εισέβαλε στη Βόρεια Συρία με στόχο να «καθαρίσει» την περιοχή από τους Κούρδους και να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας. Ούτε οι «αμφίσημες» απειλές των ΗΠΑ, οι οποίες ήρθαν να προστεθούν στις προηγούμενες αντιδράσεις για την αγορά των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα, αλλά ούτε και οι παραινέσεις της διεθνούς κοινότητας δεν ήταν αρκετές να σταματήσουν την επιθετική μανία του Ερντογάν. Τελικά, ΗΠΑ και Ρωσία κατεύνασαν τον νεοσουλτάνο της Άγκυρας με τη σύναψη ξεχωριστών συμφωνιών. Την ίδια ώρα οι χειρισμοί του Τραμπ στη Συρία, ο οποίος διέταξε την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από την περιοχή, ανάβοντας με αυτό τον τρόπο το πράσινο φως για την εισβολή της Τουρκίας, πυροδότησαν νέες αντιπαραθέσεις στην αμερικανική πολιτική σκηνή, η οποία από τον Σεπτέμβριο σειόταν από το αίτημα των Δημοκρατικών για καθαίρεση του πλανητάρχη, λόγω κατηγοριών για κατάχρηση εξουσίας.

Το θέμα, όμως, που κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή διπλωματική ατζέντα ολόκληρο το 2019 δίχως αμφιβολία ήταν το Brexit. Ενώ είχε αρχικά προγραμματιστεί η Βρετανία να αποχωρήσει από την ΕΕ στις 29η Μαρτίου, μετά από δύο αναβολές η κρίσιμη ημερομηνία μεταφέρθηκε στις 31 Οκτωβρίου. Μέσα σε αυτό το διάστημα το Ηνωμένο Βασίλειο πρόλαβε με συνοπτικές διαδικασίες να αποχαιρετήσει την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι και να καλωσορίσει στη θέση της τον «αμφιλεγόμενο» Μπόρις Τζόνσον. Ο νέος πρωθυπουργός, παρά την επιθετική του ρητορική, τόσον εντός, όσο και εκτός Βρετανίας, κατάφερε να εξασφαλίσει μια ανανεωμένη συμφωνία για το Brexit, απαλείφοντας την πρόνοια του backstop, ενώ πέτυχε την υπερψήφισή της από το Κοινοβούλιο. Εντούτοις, η άρνηση των βουλευτών να στηρίξουν τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα που τους έθεσε, οδήγησε σε νέα αναβολή του Brexit για τις 31 Ιανουαρίου 2020. Επιστέγασμα αυτής της δραματικής χρονιάς για τη Βρετανία αποτέλεσε η διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών του Δεκεμβρίου.

Κοινωνικές εξεγέρσεις

και αλλαγές Κυβερνήσεων

Κεντρικό μοτίβο για το 2019 αποτέλεσαν οι σφοδρές κοινωνικές αναταραχές σε πολλά μέρη του πλανήτη, ενώ δεν έλειψαν οι περιπτώσεις ανατροπής κυβερνήσεων κάτω από το βάρος αυτών των διαμαρτυριών. Η πρεμιέρα του φαινομένου των λαϊκών εξεγέρσεων έγινε με τον πλέον εκρηκτικό τρόπο στη Βενεζουέλα, όπου εν μέσω μαζικών αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Χουάν Γκουάιντο, ανακήρυξε τον εαυτό του μεταβατικό πρόεδρο της χώρας. Η έκρυθμη κατάσταση αυτή στη συνέχεια πήρε παγκόσμιες διαστάσεις, ενώ αποτέλεσε αφορμή για την αναβίωση του ψυχροπολεμικού κλίματος μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ. Στον χορό των εξεγέρσεων θα μπει τον Μάρτιο η Αλγερία, τον Ιούνιο το Χονγκ Κογνκ, τον Σεπτέμβριο η Ινδονησία, ενώ εκτός ελέγχου θα γίνει η κατάσταση και στη Χιλή, με τις σκηνές στους δρόμους να θυμίζουν τις μέρες του Πινοσέτ. Στη γειτονική Βολιβία από την άλλην οι διαδηλωτές άσκησαν τέτοια πολιτική πίεση, ώστε οδήγησαν τον Έβο Μοράλες στην παραίτηση και ορίστηκε μεταβατική κυβέρνηση. Παρόμοιες διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν και στην Κολομβία με αίτημα την ακύρωση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που προωθούσε η κυβέρνηση του δεξιού προέδρου Ιβάν Ντούκε. Την ίδια ώρα η λαϊκή εξέγερση που συγκλονίζει τον Λίβανο δεν δείχνει σημάδια κόπωσης. Ούτε οι φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις, ούτε και η παραίτηση του πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι δεν ήταν αρκετά για να σταματήσουν τις διαδηλώσεις των Λιβανέζων. Το παζλ των εκρηκτικών διαδηλώσεων συμπλήρωσαν οι γειτονικές χώρες, Ιράν και Ιράκ. Η Τεχεράνη, λόγω της επαναφοράς και αυστηροποίησης των οικονομικών κυρώσεων των Ηνωμένων Πολιτειών από το 2018, είδε την οικονομία της να καταρρέει, έτσι η απόφαση για αύξηση της τιμής των καυσίμων ήταν αρκετή για να προκαλέσει το ξέσπασμα της λαϊκής οργής. Τον κύκλο των εξεγέρσεων θα κλείσει με αιματηρό τρόπο το Ιράκ, όπου από τον Οκτώβριο δεκάδες χιλιάδες Ιρακινοί θα βγουν στους δρόμους με αίτημα την ανοικοδόμηση εκ βάθρων του πολιτικού συστήματος, ενώ η κυβέρνηση του Μάχντι δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει πραγματικά πυρά εναντίον των διαδηλωτών.

Σημαντικό κεφάλαιο του 2019 ήταν οι αλλαγές που σημειώθηκαν σε κυβερνήσεις. Πρωταγωνιστικό ρόλο στις εκλογικές αναμετρήσεις έπαιξαν Ισραήλ και Ισπανία, οι οποίες, παρά το γεγονός ότι έστησαν κάλπες δύο φορές μέσα σε ένα χρόνο, δεν κατάφεραν να σχηματίσουν κυβερνήσεις. Εν μέσω καλοκαιρινής περιόδου, οι Έλληνες κλήθηκαν να αναδείξουν το νέο τους Κοινοβούλιο μετά την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών. Η κάλπη ανέδειξε τον Κυριάκο Μητσοτάκη ως τον επόμενο πρωθυπουργό της Ελλάδας. Πολιτική αλλαγή επήλθε και στη διχασμένη Ουκρανία, η οποία τον Απρίλιο ανέδειξε στον πρωθυπουργικό θώκο τον κωμικό Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Ο νέος πρωθυπουργός θα κατηγορηθεί αργότερα ότι δέχθηκε πιέσεις από τον Τραμπ, για να αρχίσει έρευνα τόσο για τον Τζο Μπάιντεν - πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ και υποψήφιο για το χρίσμα των Δημοκρατικών στις προεδρικές εκλογές του 2020 - όσο και για τον γιο του, Χάντερ.

Τον Μάιο, κάτω από τον φόβο της ανόδου της ακροδεξιάς, πραγματοποιήθηκαν οι Ευρωεκλογές. Οι εκλογές αυτές δημιούργησαν νέα δεδομένα και συσχετισμούς, τα οποία εξαργυρώθηκαν στη συνέχεια στο «παζάρι» που στήθηκε για την επιλογή των νέων θεσμικών αξιωματούχων της Ε.Ε. Τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών, παράλληλα, άνοιξαν την όρεξη του ηγέτη της Λέγκας στην Ιταλία, Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος απέσυρε το κόμμα του από το κυβερνητικό σχήμα, ελπίζοντας να προκαλέσει εκλογές. Εντούτοις, η προσπάθειά του έπεσε στο κενό, αφού το M5S έδωσε τα χέρια με το Δημοκρατικό Κόμμα για δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού.

Τρομοκρατία

Ενώ το ζήτημα της τρομοκρατίας δεν μονοπώλησε τη διεθνή επικαιρότητα το 2019, τα σπάνια, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, περιστατικά έρχονταν να υπενθυμίσουν ότι ο εφιάλτης δεν έχει τελειώσει. Τον κύκλο αίματος για φέτος άνοιξε η τρομοκρατική επίθεση σε ξενοδοχείο στο Ναϊρόμπι, στην οποία έχασαν τη ζωή τους 21 άνθρωποι. Η επίθεση είχε κρατήσει ώρες, ενώ οι ένοπλοι δράστες αυτοκτόνησαν. Την ευθύνη ανέλαβε η οργάνωση Al Shabaab. Τον Μάρτιο δύο ένοπλοι σκόρπισαν τον θάνατο σε σχολείο του Σάο Πάολο, πυροβολώντας αδιακρίτως καθηγητές και μαθητές. Τον κύκλο αίματος συνέχισε ο 28χρονος Μπράντον Τάραντ, ο οποίος εισέβαλε σε δύο τεμένη στη Νέα Ζηλανδία και άφησε πίσω της τουλάχιστον 49 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Ο μακελάρης, μάλιστα, δήλωνε οπαδός του Ντόναλντ Τραμπ και του μακελάρη της Νορβηγίας Άντερς Μπρέιβικ που είχε αιματοκυλίσει τη χώρα του με δεκάδες νεκρούς. Η επίθεση αυτή θα αποτελέσει έμπνευση για μια παρόμοια επίθεση στο Όσλο, όπου ευτυχώς θα λήξει με μόνον έναν τραυματία. Η σκιά της τρομοκρατίας, όμως, θα πέσει βαριά κατά τη διάρκεια των εορτασμών του Πάσχα στη Σρι Λάνκα. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Απριλίου η χώρα θα πληγεί από σειρά επιθέσεων εναντίον πολυτελών ξενοδοχείων και εκκλησιών. Ο απολογισμός των θυμάτων θα φτάσει στους 290 νεκρούς και τους 500 τραυματίες, ενώ την ευθύνη της επίθεσης ανέλαβε το Ισλαμικό Κράτος. Λίγους μήνες μετά ο εφιάλτης της τρομοκρατίας θα ξυπνήσει από τον «λήθαργο» τη Γαλλία, όταν άντρας με μαχαίρι θα σκοτώσει έναν άνθρωπο και θα τραυματίσει άλλους οκτώ στη Λυών. Δύο μήνες μετά, μια παρόμοια επίθεση θα σημειωθεί στο Παρίσι με απολογισμό τέσσερις τραυματίες. Εξίσου τραγική υπήρξε και η υπενθύμιση για το Λονδίνο ότι η τρομοκρατία δεν έχει τελειώσει, αφού τον Νοέμβριο, 28χρονος, ο οποίος είχε καταδικαστεί το 2012 για τρομοκρατική δράση, παρέσυρε στον θάνατο δύο ανθρώπους, πριν πέσει νεκρός από πυρά αστυνομικών.

Τραγωδίες και φυσικές καταστροφές

Εάν ο πρόλογος του 2019 γράφτηκε με τα μελανά χρώματα της αεροπορικής τραγωδίας της Ethiopian Airline, στην οποία χάθηκαν 157 ζωές, ο επίλογος έμελλε να είναι εξίσου τραγικός μετά τη φρικιαστική αποκάλυψη στο Έσσεξ, η οποία έδειξε το αδίστακτο πρόσωπο της σύγχρονης δουλεμπορίας. Παρά τη «θυσία» των 39 Βιετναμέζων που βρέθηκαν νεκροί στο φορτηγό ψυγείο και των συλλήψεων που έγιναν για την υπόθεση, τα περιστατικά των «νέων Έσσεξ» δεν σταμάτησαν. Παράλληλα, μια σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα αύξησε περαιτέρω τον απολογισμό των νεκρών. Από τους δεκάδες φονικούς ανεμοστρόβιλους που σφυροκόπησαν την Αλαμπάμα και την Τζόρτζια μέχρι το δολοφονικό κτύπημα του τυφώνα Dorian και από τις βιβλικές πλημμύρες στις ΗΠΑ και στο Ιράν μέχρι τον φονικό εγκέλαδο στην Αλβανία, ο κόσμος έγινε μάρτυρας της απρόβλεπτης μανίας της φύσης. Οι φυσικές καταστροφές, όμως, δεν έγιναν μάθημα, αφού τον Αύγουστο ο πύρινος εφιάλτης θα τυλίξει τον Αμαζόνιο, κατακαίγοντας εκατομμύρια εκτάρια δάσους. Οι φωτιές πυροδότησαν, παράλληλα, μια έντονη πολιτική διαμάχη, κυρίως μεταξύ Γαλλίας και Βραζιλίας, ενώ η επιστημονική κοινότητα επεσήμανε τους κινδύνους που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή. Τέλος, στις 15 Απριλίου ολόκληρη η υφήλιος παρακολούθησε σε ζωντανή μετάδοση τις αδηφάγες φλόγες να καταστρέφουν τον ιστορικό καθεδρικό της Παναγίας των Παρισίων στο Παρίσι. Η εικόνα θα συγκλονίσει τον κόσμο σε τέτοιο βαθμό, ώστε μέσα σε λίγες ώρες θα μαζευτούν εκατομμύρια ευρώ από τις δωρεές. Οι εργασίες αποκατάστασής της αναμένεται να ολοκληρωθούν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

Συμφωνία Πρεσπών

Στις 21 Ιανουαρίου 2019 πέρασε κατά πλειοψηφία η Συμφωνία των Πρεσπών από την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της ελληνικής Βουλής. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου 2019, με 153 ψήφους υπέρ επικύρωσε η ελληνική Βουλή τη Συμφωνία. Συνολικά ψήφισαν 300 βουλευτές. Η επικύρωση της Συμφωνίας, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις με τον κόσμο να διοργανώνει συλλαλητήρια σε ολόκληρη τη χώρα. Η διακρατική συμφωνία συνομολογήθηκε στις 12 Ιουνίου 2018 ανάμεσα στην Ελληνική Δημοκρατία και τη δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.